Diqqatning neyrofiziologik xususiyatlari va ontogenezda o’zgarishi
Yüklə 425,45 Kb. Pdf görüntüsü
|
| BUXORO PSIXOLOGIYA VA XORIJIY TILLAR INSTITUTI C-1-21 AP GURUH TALABASI NING “DIQQATNING NEYROFIZIOLOGIK XUSUSIYATLARI VA ONTOGENEZDA O’ZGARISHI “MAVZUSIDA TAYYORLAGAN TAQDIMOTI REJA: 1. Diqqat haqida tushuncha. 2. Diqqatning neyrofiziologik xususiyatlari. 3. Diqqatning ontogenezda o’zgarishi. DIQQAT HAQIDA TUSHUNCHA Odamga har bir daqiqada atrof- muhitdan juda ko’p narsa va hodisalar ta'sir etib turadi. Lekin odamga ta’sir etayotgan bu narsa v ahodisalaming hammasi bir xil aniqlikda aks ettirilmaydi. Ulardan ayrimlari aniq yaqqol aks ettirilsa, boshqa birlari shunchaki juda xira aks ettiriladi, yoki umuman aks ettirilmaydi. Bu esa ana shu odamga ta’sir etayotgan narsalarga diqqatning qay darajada qaratilishiga bog’iiqdir. Demak, diqqatimiz qaratilgan nar sa va hodisalar aniq va to’Ia aks ettiriladi.Diqqat tushunchasiga olimlar tomonidan bir qator ta’riflar keltirilganligini ta’idlash mumkin. P.I.Ivanov tomonidan diqqat deb- ongni bir nuqtaga to’plab muayyan bir ob’ektga aktiv qaratilishga aytiladi. F.N.Dobrinin, N.V.Kuzmina, I.V.Straxov, M.V.Gamezo, N.F.Gonobolin v a boshqalaming fikricha, diqqatning vujudga kelishi ongning birnuqtaga to’planishi ong doirasining torayishini bildiradi, guyoki ong doirasi bir munch a t ig’izlanadi. E.B.Pirogovaning ta'kidlashicha, tomonidan diqqat individning hissiy, aqliy yoki harakatlantiruvchi faolligi darajasining oshirilishini taqazo etadigan tarzda ongning yo’naltirilganligi va biror narsaga qaratilganligidir. Diqqat shunday muhim jarayondirki, u odamning barcha faoliyatlarida al batta ishtirok qiladi. Eng sodda faoliyatdan tortib eng murakkab faoliyatni ham diqqatning ishtirokisiz bajarish mutlaqo mumkin emas. Shuning uchun diqqatning inson hayotidagi roli benihoya kattadir. Jumladan, fransuz olimi Kyuve geniailikni chidamli diqqat deb ta’riflashi, Nyutonning kashfiyot fikmi doim o shu masalaga qaratilish jarayoni,deyishi,K.D.Ushinskiyning "diqqat ruhiy hayotimizning shunday yagona eshigidirki,ongimizga fdradigan narsalarning barch asi shu eshik orqali o ’tib kiradi" degan fikrlari uning ahamiyatini bildiradi. haqiqatdan ham diqqat eshigidan tashqarida qolgan narsa ongimizga yetib b orm aydi. Odam biror narsaga zo’r diqqat bilan kirishgan paytida uning tashqi qiyofasida ayrim d’zgarishlar ko’zga tashlanadi. Demak, diqqat odatda o’zining si rtqi ya'ni tashqi alomatlariga egadir.Birinchidan. diqqat qaratilgan narsani yaxshi idrok qilish uchun unga muvofiqlashishga urinishdan iborat harakatiar (tikilib qarash, quloq sclish) qilinadi.i kkinchidan, ortiqcha harakatlar to’xtaydi. Jiddiy diqqatning xususiyatlaridan biri qimirlamasdan jim turishdir. Masalan, audi toriya va teatr zalidagi jimlik diqqat vaqtidagi harakatsizlik natijasi bo’lib, bu jimlik odamlar ma’ruzachini yoki artistni zo’r e’tibor bilan tinglashayotg anini anglatadi.Uchinchidan, kuchli diqqat paytida kishining nafas olishi sekinlashib va pasayib qoladi. Demak, diqqat paytida organizm reseptorlarimiz alohida hola tda bo’ladi. Ammo bu holat diqqatning faqat tashqi ifodasi bo’libgina qolmay, balki uning ma'lum yo’nalishi va barqarorligini saqlab turuvchi shartlarda n biri hamdir. Shuning uchun ko’pincha biror ishni bajarishdan avval organizmimizni shu ishga moslab muayyan bir holatda tutib olamiz.Diqqatning tashqi if odalanishiga rassomlaming rasmlari, turli jumallardan olingan suratlar eng yaxshi illyustrativ material hisoblanadi. Ular yordamida kishi diqqatining tashqi ifodasiga xos bo5lgan mimika va pantomimikani ko’rsatish mumkin. DIQQATNING RIVOJLANISHI Diqqatning rivojlanishi bir necha bosqichda amalga oshadi : Bola hayotining birinchi hafta va oylarida mo’ljal olish refleksi namoyon bo’lib, u ihtiyorsiz diqqatni obyektiv tug’ma belgisi bo’lib, diqqatning jamlanishi juda past darajada bo’ladi. Birinchi yil ohiriga kelib mo’ljal olish – tadqiq etish faoliyati kuzatilib, ihtiyoriy diqqatni kelajakdagi rivojlanish vositasi hisoblanadi. Bola hayotining ikkinchi yilida ihtiyoriy diqqat negizlari namoyon bo’ladi: kattalar ta’siri asosida bola diqqatini nomi aytilgan predmetga qaratadi. Bola hayotining ikkinchi yilini ohiri va uchinchi yilida ihtiyoriy diqqatni boshlang’ich shakli rivojlanadi. Bu yoshda bola ikki predmet yoki harakatga nisbatan diqqatini taqsimlay olmaydi. DIQQATNI RIVOJLANTIRISH Psixologlar bolalarda diqqatni rivojlantirishning 6 bosqichini ajratib ko'rsatishadi. Yüklə 425,45 Kb. Dostları ilə paylaş:
|