Mavzu: galogenlar. Galogenlarning vodorodli birikmalari. Galogenlarning kislorodli birikmalari

REJA

• REJA
• Galoggeovodorodlar.
• Xlorning kimyoviy xossalarini о‘rgarish. Metallarning xlorda yonishi
• Xlorning metalmaslar bilan о‘zaro ta’siri.
• Bromning olinishi va hossalari
• Yodning olinishi.

• GALOGENLAR VA ULARNING BIRIKMALARINI QO‘LLANILISHI.

Fanga “galogen” tushunchasini 1811- yilda nemis kimyogari I. Shveyger kiritgan bo‘lib, “tuz” va “hosil qiluvchi” degan ma’nolarni bildiradi.

“Galogenlar” atamasi ftor, xlor, brom, yod va astat uchun umumiy nom bo‘lib qolgan.

• ftor

• brom

Galogenlarning barchasi metallmaslar bo‘lib, kimyoviy elementlar davriy sistemasining VII guruhi bosh guruhchasida joylashgan.

Galogenlarning tashqi energetik pog‘onasida 7 ta elektron bor, demak, tugallangan energetik pog‘onaga o‘tishi uchun 1 ta elektron yetishmaydi.

Tabiatda tarqalishi

• Galogenlar tipik metallmaslar, kuchli oksidlovchilar bo‘lganligi sababli tabiatda erkin holda uchramaydi. Asosan tabiatda kimyoviy birikmalar tarzida uchraydi

Olinishi.

• Galogenlarni tabiiy birikmalaridan erkin holda ajratib olish uchun galogenid ionlarini oksidlash kerak bo‘ladi.

Galoggeovodorodlar.

• Galoggenlarni elementlar davri sisemasidagi о‘rni, Elektron konfiguratsiyalari, atomlarining о‘lchamlari, iamoyoi qiladigan okgidlanish danajalarn. Galoggilar molekulalarining elektroi konfiguratsiyalari. Galogenlar molekulalarida bog‘lanish energiyalari qanday о‘zgaradi.
• Xlor- sang‘ish-yashil rangli zaharli gaz oz miqdorda xlor bilan nafas olinganda yо‘tal bо‘ladi. Kо‘p miqdordagisi nafas yо‘llarini kuchli darajada yallig‘lantiradi va yomon oqibatlarga olib keladi. Xlor bilan hamma tajribalar mо‘rili shkafda о‘qituvchi ishtirokida bajariladi. Xlor bilan zaharlanganda quyidagi yordam kо‘rsatiladi: tezlik bilan toza havoga-olib chiqariladi, kuchsiz ammiakning eritmasi yoki etil spirt xidlatiladi va kо‘krak hamda tamoqqa sovuq kompress qо‘yiladi. Agar zaharlanish jiddiy bо‘lsa tez yordam chaqiriladi.
• Turli oksidlovchilarga xlorid kislota ta’sir ettirib xlor olish.
• a) Uchta probirka olib, ularga quyidagi oksidlovchilarning 2-3 ta kristallaridan soling: birinchisiga kaliy permargarat, ikkinchisiga NbO2 uchinchisiga K2G2O7 va ularning har biriga I ml dan konsentrlangan (i= 1,19 g/gm3) xlorid , kislota quying. Probirkalardan xlor ajralib chikishini uning xididan va rangidan bilib oling. Agar reaksiya yetarlicha tez bormasa, probirkalarni ozgina qizdiring.
• Eslatma: Har bir tajribadan sо‘ng xlor ajralib chiqayotgan probirkaga bir necha tomchi natriy tiosulfat eritmasidan tomizing va dar hol probirkani yuvib tozalang.