NörobiLİm ve yapay zeka çalişmalarinda yaşanan geliŞmeler sosyal biLİmler ve planlama alanin öNÜNÜ nasil açiyor?
Yüklə 391,41 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Geleceğe Yönelme
- Bilinç ve Plan İlişkisi İnsan duyularının bilincinde olan bir canlıdır.
- İleriyi Görme Yarıçapı
www.ozetkitap.com 29
Geleceğe Yönelme Beyin (insan) nasıl karar verir. Eski Yunanda yaşamlarının biri aklı, diğeri duyguyu temsil eden iki araba gibi düşünülmekteydi. Nörobilim çalışmaları da bize benzer bir şeyi söylüyor. Daha öncede gördüğümüz üzere beyin birbiriyle rekabet halindeki iki ağdan oluşmaktadır. Kimliğimiz kafatasımız içindeki egemenlik savaşlarından doğmaktadır. Bu nedenle nörobilim çalışmalarından sonra plancıların planlamayı sadece akılcılığa indirgemeye çalışması akılcı bir tutum olmaz. Plancının bir seçenek hakkında karar verebilmesi için vücut ile beyinin sıkı bir ilişki içinde olması gerekir. Kafatası içindeki mücadelede dengeyi bozan temel etken vücudumuzdan gelen sinyallerdir. İnsan beynindeki mücadele sadece akıl ile duygu arasındaki bir mücadele değil şimdi ile gelecek arasındaki bir mücadeledir. Zamanda yolculuk insan beyninin bıkıp usanmadan yaptığı bir şeydir. Bir kararla karşı karşıya kalan bir beyin farklı sonuçların simülasyonunu kurarak tahmini bir gelecek modeli oluşturur. Beynin temel görevi öngörüde bulunmaktadır. Neokorteksin varlığının temel nedeni geleceğin tahayyülüdür. İnsanın beyninde bu gelecek tahayyülünün güç kazanması hakim olan tutucu mekanizmalar dolayısıyla kolayca gerçekleşememektedir. Gelecek şimdinin baskınlığı karşısında gölgede kalmaktadır. Bunu gölgeden çıkaracak olan bilinçtir. Bilinç ve Plan İlişkisi İnsan duyularının bilincinde olan bir canlıdır. Bilinçli bir varlığın kendisi, yaşantısı ve yaşadığı dünya hakkında bilgisi vardır, aynı zamanda da kendisini tanımakta ve yaptıkları üzerinde düşünebilmekte geleceği tahayyül edebilmektedir. Bu nedenle yaşamını planlayabilecek ve varlığını denetleyebilecektir. Bu zihne üst bilişi sayesine kendisini hissetme ya da deneyimleme kapasitesini vermektedir. Bu nedenle insan/beyin/zihin bir iradeye ve kimliğe sahip olabilmektedir. 45 Eğer düalist bir görüşe sahipseniz, bilinç beyin de değil zihin de varolmaktadır. Beynin ne iradesi ne niyeti bulunur. Ama zihnin vardır. Nörobilimlerle uğraşmayan kişilerde uyuduğumuz dönemler dışında hep bilinçli olduğumuzu sanmaktadır. Oysa bu bir illüzyondur. İnsan beyni bilinçli faaliyetlerde bulunması yanı sıra bilinçdışı faaliyetlerde de bulunmaktadırlar. Bilinçli faaliyetlerin miktarı toplam faaliyetler içinde çok yüksek değildir. Buna rağmen insanlar tüm faaliyetlerinin bilinçli olduğunu düşünmektedirler. Çünkü bilinçdışı yapılanlar hafıza tarafından kaydedilmemektedirler. Bu durumda insan tüm faaliyetlerinin bilinçli olduğunu sanmaktadırlar. Beynin bilinç dışı çalışması her an sürmektedir. Uykuda buna dahildir. Bu öyle sessizce gerçekleşir ki farkına varmayız. İnsan bisiklete binmeyi bilinçli olarak öğrenir, ama bir süre sonra bisiklet kullanımı otomatiğe bağlanır. Beynin devrelerine kazınmış beceriler, sizin düşünmenize gerek kalmadan uygulamaya geçebilmektedir. İlginçtir bu beceriler bilincin erişimi dışında yer almaktadır. Ama bilinçli olarak zorlayarak ona müdahale edebilirsiniz. Ama bu müdahale sizin o konudaki performansınızın düşmesine yol açar. Örneğin piyano çalarken düşünürseniz şaşalarsınız.
45 Bedia Akarsu, Age,s.22. www.ozetkitap.com 30
Beyinin bilinç dışı faaliyetlerinin hepsinin masum ve yararlı olduğunu sanmamak gerekir. Beyinde bilinç dışının karanlık mağaralarında nelerin gömülü kalmış olacağını bilemeyiz. Bunun en açık örneği ırkçılıktır. Bilinç dışının derinliklerinde depolanmış bu tür bilgilerin çoğunun bilinçli planlar olarak başlamış olabileceğini de unutmamak gerekir. Her ne kadar beyin işleri otomatiğe bağlama eğilimi taşısa da, insan ona tam teslim olmamaktadır. Bu bilinç dışının sürpriz yaratabilmesi ve yenikorteksin gelecek tahayyüllerinin önünü açabilme, beyinde yaşanan çatışmaları çözebilmek için insanın bilinçli müdahalelere gereksinmesi vardır. İnsanlar beyinlerinde gerçekleşen etkinlikleri sanki kendi özgür seçimleriymiş gibi görmektedirler. İnsan zihininin kontrolünü elinde tuttuğu konusunda kendisini ikna etmekte çok ustalaşmış bulunmaktadır. Her beyin başka beyinlerden oluşmuş bir dünyaya gömülü bulunuyor. Bu yaşamımızın, farkındalık ya da kontrol sınırlarımızın çok ötesine uzanan güçlerle yönetildiğini gösteriyor. Bu durumda beyin çalışmalarının derinleşmesi, türümüzün kendi kaderini kendi eline almasını sağlayacak yolda gelişmeler sağlamasını bekleyebiliriz. Çok eski geçmişimizdeki insanların yaptıklarını ve ettiklerini bugünün gözüyle gözleseydik, insanların günümüzdeki gelişmiş düzeyine gelebileceğini tahmin edemezdik. Bizi bugünkü gelişme noktasına getiren bilincimiz olmuştur. Günümüzde de aynen geçmişte olduğumuz gibi beynimiz bugün bilmediğimiz gelişme olanaklarına sahiptir. Günümüzde de bu gelişme olanaklarını bilincimizin zorlamalarının gerçekleştirebileceğini düşünebiliriz. Buda’nın bu nedenle bilincin genişlemesini önerdiği düşünülebilir. Ama unutulmamalı ki insan zihninin tasarımları çift yönlüdür. Hem cenneti hem cehennemi bilinciyle tasarlayabilmektedir.
Şimdiyekadar geliştirilmiş bulunan çok sayıdaki planlama kuramında her zaman karar verme eylemi bir köşe taşı olmuştur denilebilir. Planlama konusunda beyin çalışmalarının en önemli etkisi karar verme konusunda getirdiği yeniliklerle olacaktır. Planlama konusunda burada yazılacakların daha açık anlaşılması için, neyin planlamasından söz edildiğinin belirlenmesi gerekmektedir. İki farklı düzey söz konusudur. Bunlardan birincisi bireyin kararlarını planlaması, ikincisi ise toplumla ilişkin kararların planlamasıdır. Beyine ilişkin çalışmaların şimdiye kadar yaptığı katkılar bireyin kararlarına ilişkin olmuştur. Bu yazıda da bu tür kararlar üzerinde yoğunlaşılacaktır. İkinci Dünya Savaşı öncesinde beyin çalışmalarında önemli adımlar atılmadan önce Karl Meinheim insanın doğaya uyum süreci içinde bilgi birikimini gerçekleştirirken, belli bir eşik aşılınca planlamanın kendiliğinden ortaya çıktığını ileri sürmüştür. 46 Karl Manheim bu düşüncesini formüle edebilmek için iki kavram önermektedir. Bunlar;
İleriyi Görme Yarıçapı, birkişinin bir eyleminin nedensel ilişkilerle, zincirleme olarak kaç eyleme neden olacağının tahmin edilebilirliğidir.
kaçının eylemi başlatanın denetimi altında kalabildiğidir.
46 Karl Manheim:” From Trial and Error to Planning”,The Planning of Change, W.G.Bennis, K.D.Benne, R.Chin (ediors), Holt Rinehard and Winston Inc.1961,pp34-38. Yüklə 391,41 Kb. Dostları ilə paylaş:
|