NörobiLİm ve yapay zeka çalişmalarinda yaşanan geliŞmeler sosyal biLİmler ve planlama alanin öNÜNÜ nasil açiyor?
Yüklə 391,41 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nöronların hayatta tutunmasında başka insanlara ait nöronlarda
- VIII. NÖROBİLİM ALANINDA YAŞANAN GELİŞMELERİN PLANLAMA VE TASARIM ALANINDA NEDEN OLDUĞU DEĞİŞİKLİKLER
www.ozetkitap.com 27
gerçek oluşturma güdüsüne sahip olduklarında İletişim insanların belleğini ve bilgisini ona göre biçimlendirmektedir. Ortaklaşa çizilen bir geçmiş, bireylerin belleklerinin birbirine yaklaşmasını sağlar. Bu ortaklaşa hatırlama, ortak bir belleğin canlandırılmasına ve bu grubun içindeki bağların güçlenmesine yol açar. Sosyalliğin daha yüksek düzeyde temellendirilmesi, diyalojik pratikler, kültürel faktörler, ortak içsel durumlar (state) üzerinde durmayı gerektirir. Belirleyici özellik insanların güdüsüdür. İsteğin güdüsel anlamı içsel durumun bölüşülmesiyle oluşmaktadır. Beyin su ve oksijene ihtiyaç duyduğu kadar da başka insanlara ihtiyaç duyar. Nöronların hayatta
olarak görsek de, beyinlerimizin diğer beyinlerle kurduğu zengin bir etkileşim ağı bulunmaktadır. (Bu düşünceden yola çıkarak insanlığı tek bir organizma olarak görmek olanaklıdır) Beyin doğuştan kimin güvenilir olup kimin olmadığını algılamaya yarayacak iç güdülere sahiptir. Gruplar halinde bir araya gelme güdümüz sağkalım açısından önemli bir avantaj sunar. Ama bunun bir karanlık yüzü var. Her iç grup bir dış grubun varlığını gerektirir. Dış gruplara şiddet uygulanıyor. Dış gruba ait bir bireyin canının yandığını gördüğümüzde, beynimiz aynı ölçüde endişe duymayabilir. Bu bazı insanların dışlaştırılmasıyla (de humanizasyon) sağlanmaktadır. Bu medial prefrontal korteksteki değişmelere odaklanıyor.
Toplumlarda anti sosyal ve ahlak dışı davranışların bulunduğunu günlük yaşamımızda deneyimliyoruz. Bu duruma bir açıklama getirmek için iki mantıksal yol olduğu düşünülebilir. Bunlardan biri beyinde sosyalliği sağlayan devreler olduğu gibi, anti sosyalliği sağlayan devreler olduğunu düşünmektir. İkincisi ise normal olanın sosyalliği sağlayan devrelerin bulunması olduğunu kabul etmek, antisosyal ve ahlak dışı davranışların ise beyindeki bazı bozukluklar dolayısıyla ortaya çıktığını düşünmektir. Hakim olan bakış açısı ikincisi olmuştur. 1870 li yıllardan beri ortaya çıkan kriminal antropoloji kriminallerin beyinlerindek farklılığı göstermeye çalışmışlardır. Beyin cerrahisindeki gelişmeler bu varsayımı önemli ölçüde zayıflatmışsa da, bu konudaki çalışmaların ortadan kalkması II. Dünya Savaşı sonrasında gerçekleşmiştir. 1990’lı yıllarda beyin görüntüleme tekniklerinin gelişmesi sonrasında yeni adımlar atıldı. Andrian Raine ve ekibinin çalışmaları katillerde prefrontal kortekse, superior parietal gyrus, left angular gyrus ve corpus callosum da glikoz metabolizmasının azalması yanısıra amigdala, talamus ve medial temporal zonda normal olmayan aktivite asimetrileri buldular. 2000 li yıllarda azalmış otonom aktivitelerin anti sosyal kişilik bozukluklarıyla beraber gittiğini ortaya koydular. Ama şiddetin sadece nöral biyolojiyle açıklanamaz olduğuna dikkati çekiyorlardı. 44
başlamıştı. Bu aslında davranışsalcılığın çöküşünün bir sonucuydu. Zaten cezalandırmanın mantığı
44 Nikolas Rose, Joelle M.Abi-Rached: Age, ss.164-198. www.ozetkitap.com 28
davranışsalcı bir mantıktı. Cezalandırmanın mantığı davranışsalcıydı. Ceza hukuku insanın niyetler taşıyan bir varlık olduğu ve eylemlerinin nedeninin zihni durumları olduğu ve eylemlerinde sorumlu tutulabileceğini var sayıyordu. Nörobiyolojinin bu sorumluluk varsayımını önemli ölçüde aşındırması karşısında hukukun bir risk yönetimine geçmesine ilişkin düşünceler gelişiyordu. Ama hukuk normatif niteliği dolayısıyla görgül nörobilimin bulgularına karşı bir direnç gösteriyordu. VIII. NÖROBİLİM ALANINDA YAŞANAN GELİŞMELERİN PLANLAMA VE TASARIM ALANINDA NEDEN OLDUĞU DEĞİŞİKLİKLER Nörobilim çalışmalarının sosyal bilim çalışmalarına önemli değişiklikler getirdiğini gördük. İnsana bakış açımızın değişmesinin ve sosyal bilimlerde yaşanan değişmelerin planlama anlayışımızda da önemli yansımaları olacaktır. Günümüzde planlama konusunda üzerinde uzlaşılmış bir kuramın bulunduğu söylenemez. Ama bir toplumda uygulanan bir müdahale biçiminin planlama olduğunu söyleyebilmek için bazı koşulları yerine getirmesi konusunda bir uzlaşı olduğu söylenebilir. Planlamanın gerçekleştirmesi gereken minimum koşullarından birincisi geleceğe yönelmesi, ikincisi bu yönelmeyi bilimsel bilgiye dayanarak yapması, üçüncüsü toplumsal düzeyde olması, dördüncüsü bu konuda bir adanmışlık bulunması, beşincisi ise uygulamaya ilişkin bir denetim mekanizmanın kurulmuş olmasıdır. Bu beş koşuldan bilimsel bilgiyle temellendirilme kritik bir öneme sahip olmaktadır. Bilim anlayışımızın değişmesine paralel olarak planlama anlayışımızda paradigma değiştirmektedir. 1960’lı yıllardan itibaren bilimsel bilginin iki aşamadan geçtiği üçüncü bir aşamanın eşiğine geldiğini söyleyebiliriz.
1960’lı yıllarda hakim olan bilim paradigması neo pozitivizmdi. Bilimsel bilgi görgül ve nesnel olarak geliştirilmiştir. Evrensellik iddiası olan yana her yerde ve zamanda geçerli olan bir bilimdir. Bu aşamada planlama dıştan verilen ya da saptanan hedefi bilimsel bilgiye dayanarak en etkin gerçekleştirme yolunu saptayacaktır. Weber’gil bir araçsal rasyonelliği gerçekleştirmektedir.
1980’li yıllardan sonra özellikle planlama alanında oluşturmacı (constructivist) bilgi anlayışı önem kazanmıştır. Oluşturmacı bilgi entersubjektif uzlaşmaya dayanmaktadır. Böyle bir anlayış içinde Webergil rasyonellik yerini Habermasgil iletişimsel rasyonelliğe bırakmaktadır. Bu anlayış içinde amaçlar ve araçlar birlikte kararlaştırılmaktadır. Bu dönemin planlamasını Patsy Healey’in Coloborative Planlama anlayışı temsil etmektedir.
Günümüze geldiğimizde beyin çalışmalarında geldiğimiz noktada bilişsel bilgi gittikçe önem kazanmaya başlamış bulunmaktadır. Bu gelişmelerin planlama alanına yansımaları başlamıştır. Bu çalışmalar önce bizim insan olma özelliklerimizi daha iyi kavramamıza olanak verdiği için planlamayı ya da aklın kullanılışını daha iyi yönlendirmemize olanak verecektir. Henüz bu dönemin planlaması konusunda yeni bir yaklaşımın kendisini kabul ettirme aşamasına geldiğini söyleyemeyiz. Nörobilim çalışmalarının planlama konusundaki yansımalarını tartışabilmek için beş konuda; 1) geleceğe yönelme, 2) bilinç ve planlama ilişkisi, 3) karar verme kuramındaki gelişmeler,4) yenilik ve beyin 5) tasarım ve beyin konusunda yaşanan gelişmeleri sırasıyla ele alalım.
Yüklə 391,41 Kb. Dostları ilə paylaş:
|