MüNDƏRİcat giriş. Birinci bölmə: pedaqoji elmin nəZƏRİ-metodoloji
Yüklə 3,23 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Tiflopedaqogi- ka” və “Oliqofrenpedaqogika”
- Ümumi pedaqogika
- Aü məktəb pedaqogikası
- Müqayisəli pedaqogika
- Hərbi pedaqogika
fənn dərsliklərinin də təkmilləşdirilməsinə xüsusi ehtiyac duyulur. Professor Nizami Xudiyev, Fərahim Sadıqov, Akif Abbasov, Səməd Qasımov kimi görkəmli alimlər tərəfindən hazırlanan “Azərbaycan dili”, “Ana dili”, “Oxu” adlı dərsliklər kar, lal və azeşidən uşaqlar üçün ən dəyərli dərsliklər hesab olunsa da, onların tədrisində xüsusi məktəblərdə çalışan müəllim və tərbiyəçilərə istiqamət vermək üçün “Surdopedaqogi- ka”nın yaradılması faydalı olardı. Eyni sözləri
demək olar. Bundan başqa “Loqopediya”haqqında da düşünməyin vaxtıdır. Çünki surdopedaqogika kar, lal və az eşidən, tiflopedaqogika kor və görmə qabiliyyəti az, ağıldan kəm və ya ağıldan zəif olan uşaqların; loqopediya isə nitqində qüsur olan uşaqların təlimi, tərbiyəsi, təhsili və psixofızioloji inkişafını öyrənən və pedaqoji elmlər sistemində yer alan sahələrdir.
Ümumi pedaqogika adı altında buraxılan dərslik və dərs vəsaitlərində, adətən, təlim, tərbiyə və təhsilin ümumi pedaqoji qanunauyğunluqlarına istinad edən əsasları şərh edilir. Yəni ümumi pedaqogikada, əsasən, bu məsələlərdən bəhs olunur. Yeri gəlmişkən deməliyik ki, respublikamızda dərc olunan pedaqoji ədəbiyyatın bəzilərində “Ümumi pedaqogika” anlayışına birtərəfli yanaşılır və hətta bəzən “Məktəb pedaqogikası” ilə eyniləşdirilir. Fikrimizcə, “Ümumi pedaqogika” anlayışı haqqında qəti hökm verməyin özü düz^n sayıla bilməz. Niyə? Birincisi ona görə ki, istər keçmiş SSRİ məkanında, istərsə də hazırkı dövrdə ölkəmizdən kənarda hazırlanmış “Ümumi pedaqogika”adh dərsliklər və dərs vəsaitlərinə demək olar ki, şərti olaraq “Ümumi pedaqogika” adı verilib. Əgər araşdırılan yüzlərlə “Pedaqogika”, “Ümumi pedaqogika”, “Pedaqogikanın əsasları” (yeri gəlmişkən Azərbaycanın istedadlı pedaqoq-alim- lərindən biri olan Məcid İsmixanov haqlı olaraq hazırladığı dərs vəsaitini “Pedaqogikanın əsasları” adlandırıb), “Pedaqogikanın ümumi əsasları”, “Məktəb pedaqogikası”, “Ali məktəb pedaqogikası” adlı dərslik və dərs vəsaitlərinin demək olar ki, hamısında tərbiyə, didaktika və məktəbşünashq bölmələri 41 vardırsa, onlardan birinin şagirdə, digərinin tələbəyə, başqa birisinin hər iksinə aid edilməsi həqiqətdirsə, deməli, bu adların şərti olması və hətta bəzilərinin nisbi sinonim kimi qəbul edilməsi haqqında mübahisə etməyə dəyməz. İkincisi, təhlil etdiyimiz həmin yüzlərlə müxtəlif adlı pedaqogikaların demək olar ki, hamısında “Pedaqoji elmlər sistemi” adlı yanmfəsü və ya fəsil vardır. Orada aparılan təsnifatları nəzərdən keçirərkən görürük ki, onların bir qismi “Ümumi pedaqogika”nı pedaqoji elmlər sisteminə daxil etmiş, bir qismi onu pedaqoji elmin müstəqil sahəsi kimi təqdim etmiş; bü* qismi isə pedaqogikaların bir sıra sahələrini onun tərkibində nəzərdən keçirmişlər (Y.A.Slastyonin, İ.F.İsayev, A.İ.Mişşenki, E.N.Siyanov və başqalan). Heç uzağa getməyək 2006-cı ildə Moskvada “Daskov İK” nəşriyyatında çap olunan E.N.Komenskaya adlı müəllifə məxsus olan “Pedaqogika” adlı dərs vəsaitində “Məktəb pedaqogikası” “Ümumi pedaqogika”nın yox, “Yaş pedaqogikası”nın tərkibində nəzərdən keçirilib. Deməli, “Ümumi pedaqogika” ilə bağlı qəti hökm vermək məqsədəuyğun hesab edilə bilməz. Üçüncüsü, müstəqil dövlətimizin prezidenti yanında fəaliyyət göstərən Ali Attestasiya Komissiyası pedaqoji elmləri sistemə salarkən onun sahələrindən birini “Ümumi pedaqogika, pedaqogikanın və təhsilin tarixi” (13.00.01) adlandırıb. (Bax. AAK-ın bülleteni, Bakı, “Elm” nəşriyyatı, 2004, səh. 131) Deməli, təlimin, tərbiyənin, təhsilin nəzəri, praktik əsasları və tarixi haqqında söhbət açılan pedaqoji elmin sahələrindən birinin “Ümumi
pedaqogika” adlandırılması məqsədəuyğun hesab edilməlidir.
Pedaqoji elmin bu sahəsi ali məktəblərdə təlimin, təhsilin, tərbiyənin, ali məktəbdə pedaqoji prosesə xidmətin, ali məktəbə rəhbərlik və pedaqoji nəzarətin ümumi məsələlərini öyrənir. ölkəmizdə “Ali məktəb pedaqogikası” kursunun ilk yaradıcısı professor Nurəddin Kazımov hesab olunur. N. Kazımov ali məktəb pedaqogikasını dörd bölmədən ibarət tərtib edərək müvafiq bölmələrdə pedaqogikanın nəzəri-metodoloji və pedaqoji prosesin təşkili məsələləri, vahid pedaqoji prosesdə tərbiyə, ali məktəbdə pedaqoji xidmət məsələlərini sistemə salmışdır. 2007-ci ildə isə ölkəmizdə daha bir “Ali məktəb pedaqogikası” işıq üzü görmüşdür. Fərrux Rüstəmov və Tamilla 42 Dadaşova tərəfindən hazırlanan, ali məktəblərin magistratura pilləsi üçün nəzərdə tutulan “Ali məktəb pedaqogikasf’da dörd bölmədən ibarətdir. Birinci bölmədə ali məktəb pedaqogikasının əsasları, ikinci bölmədə ali məktəb didaktikasının əsasları, üçüncü bölmədə ali məktəblərdə tərbiyə prosesi, dördüncü bölmədə ali məktəbə rəhbərlik və idarəetmə məsələlərindən bəhs edən bu əsər sistemli, ardıcıl aparılan fundamental tədqiqatların nəticəsi kimi qiymətləndirilməlidir. Bunlardan başqa, respublikamızda ali məktəb pedaqogikası ilə bağlı aparılan məqsədyönlü və səmərəli tədqiqatların nəticəsi kimi professor Mərdan Muradxanovun “Ali məktəbdə mühazirə” (1976), pedaqoq-alim Əkbər Tağıyevin “Ali məktəbdə seminar məşğələlərinin aparılmasına dair metodik göstəriş”, pedaqoq -alim Bəşir Bəşirovun “ Ali məktəb didaktikası” (1992) adlı əsərini də göstərmək lazımdır. Müqayisəli pedaqogika Elmi pedaqogikanın bu sahəsi beynəlxalq miqyasda mövcud olan elmi pedaqogikaların, xüsusilə təlim, tərbiyə və təhsü nəzəriyyələrinin öyrənilməsi və müqayisəli şəkildə şərh edilməsi funksiyasını daşıyır. Ümumiyyətlə desək, təlim, tərbiyə və təhsil məsələlərinin, habelə problem məsələlərin müqayisəsi ilə bağlı fundamental tədqiqatların aparılması azərbaycanli alim, professor Nurəddin Kazımovun adı ilə bağlıdır. O həm respublikamızda, həm də beynəlxalq miqyasda ilk dəfə olaraq müqayisənin nəzəri və praktik əsaslarını (psixoloji, fizioloji, pedaqoji əsaslarını) əhatəli şəkildə tədqiq etmişdir. Ölkəmizdə “Müqayisəli pedaqogika”nı ərsəyə gətirən isə bu sətirlərin müəllifidir. Bizim 2001-ci üdə nəşr etdirdiyimiz ’’Müqayisəli pedaqogika”da onun mahiyyəti, predmeti, əsas vəzifələri, tədqiqat sahələri və üsulları öz əksini tapmış, müxtəlif ölkələrdə məktəb siyasəti və xalq təhsil sisteminin təşkilinin əsas prinsipləri; müxtəlif ölkələrdə təhsilin məzmunu və islahatlar, müəllim kadrlarının hazırlanması probleminin müqayisəli şərhi, Amerika təhsilinin Azərbaycan təhsili ilə müqayisəsi, Azərbaycanın yeni təhsü müəssisələri barədə ətraflı məlumat verümişdir.
Hərbi pedaqogika hərbi hissələr, ədliyyə, polis və digər inzibati orqanlar üçün mütəxəssis hazırlayan orta, orta ixtisas və
Yüklə 3,23 Mb. Dostları ilə paylaş:
|