(steno) amplitudaya uyğunlaşmışlar (bax, 1 və 2-ci növlər).
Təbii şəraitdə növə çoxlu amillər təsir edir, ona görə də fizioloji (areal) optimum çox
vaxt ekoloji (arealdan) optimumdan fərqlənir. Ekoloji optimum ortadan sağa, sola
və ya hər iki tərəfə hərəkət edir. Bunu bütün amillərə şamil etmək olar. (Optimum
areal - fizioloji, autekoloji və ekoloji areallardan ibarət olur).
Ekoloji optimum
Fizioloji optimum
Yeraltı suyun artması
Təzyiq altunda qalan və rəqabətdə iştirak edən növün ekoloji (fitosenotik) optimumu
və ya başqa tərəfə hərəkət edir. Rəqabətə məruz qalmayan
bir növlü təmiz əkin
fizioloji optimum vəziyyəti tutur. Adi şam əlverişli torpaqlarda – (quru, qumlu
torpaqlarda) yaxşı inkişaf edir, həyatiliyi yüksək olur, ekoloji amplitudası geniş olur.
Bataqlaşmış yerlərdə, turş torpaqlarda şamın ekoloji optimumu sol tərəfə hərəkət
edir.
Növün ekoloji valentliyindən və ya elastikliyindən asılı olaraq onlar yaşayış
yerində müxtəlif yayılır.
Ekoloji valentlik
növün müxtəlif yaşayış
mühitində
yayılma qabiliyyətidir. Ekoloji
valentliyi dar olan növlər
stenotop
(dar
sahədə
yayılan növlər), geniş sahədə yayılan
növlər işə
evritor
növlərdir.
15
Bitkilərin inkişafının optimum zonası aqrotexniki qulluqdan asılı olaraq,
dəyişə
bilər. Məsələn, aqrotexniki qulluq və gübrələrin təsiri
bitkidə optimum inkişaf
zonasını genişləndirərək bitkinin tolerantlıq amplitudasını dəyişə bilər.
ƏDƏBİYYAT
1. Babayev F.Ə. Bitki ekologiyası. Bakı, 2003, 232 səh.
2. Novruzov V.S., Qurbanov E.M, İsmayılova Z.M. Bitki ekologiyası
(geobotanika əsasları ilə) Bakı, 1998, 197 səh.
3. Горышина Т.К. Экология растений. Москва, 1978.
4. Двoраковский М.С. Экология растений. Москва, 1983, 190 c.
5. Культиасов И.М. Экология растений. Москва, 1982.
6. Лархер В. Экология растений. Москва, 1978.
7. Шенников А.П. Экология растений. Москва, 1950.
