Mövzu bitki ekologiyasinin iNKİŞaf tariXİ. Ekoloji faktorlarin təSİRİ VƏ TƏSNİFati. Plan

4. Ekoloji amillərin təsir qanunauyğunluqları. 
Ekoloji amillərin təsiri eyniqiymətli deyil. Onların bir qismi tənzimləyici 
(limitləşdirici) təsirə malik olsalar da, bəziləri inkişafın müəyyən anında bitkiyə təsir 
etmir (qonşu fitosenoz, günün uzunluğu və s.). 
Ekoloji amillərin hər birinin təsir intensivliyi var. Ekoloji amilin bitkilərin həyat 
fəaliyyətinə təsirini sadə yolla əyrilərlə ifadə etmək olar. 
Bitki vəziyyəti 
Minimum
optimum 
maksimum 
amilin intensivliyi 
Absis oxunda amilin intensivliyini, ordinat oxunda isə bitkinin həyat fəaliyyətinin 
dəyişmə vəziyyətini göstərsək, onda ekoloji amilin intensivliyindən asılı olaraq 
bitkinin vəziyyətinin dəyişməsi əyrisini alarıq. Saks həyat üçün 3 kardinal nöqtə 
(sahə): minimum, optimum və maksimum müəyyən etmişdir. Maksimum və 
minimum nəqtələrdə ekoloji amillərin təsiri əlverişli olmur.

---

14 
Bu nöqtələr uzun müddət təsir etdikdə bitki pessimum sahəsinə (məhv olma 
zonasına) keçir. Optimum inkişaf normal həyat fəaliyyətinin dözümlülük (vital) 
sahəsidir. Vital sahə üçün az enerji sərf etməklə az tələf olmaq, uzun müddət 
yaşamaq, yaşlı fərdlərin çoxluğu və yüksək məhsuldarlığın olması xarakterikdir. 
Beləliklə, ekoloji amilin növün həyatını məhdudlaşdıran minimum və maksimum 
nöqtələri (təsirləri) arasındakı məsafə növün ekoloji amplitudası adlanır. Bunu son 
illər bitkilərin tolerantlıq həddi (dözümlülüyü və ya tab gətirməsi) adlandırırlar. 
Hər hansı amilə qarşı yüksək dözümlülüyü olan, geniş amplitudalı bitkilər var. 
Məsələn, temperaturaya münasibətinə görə 
evriterm
, duza qarşı - 
evriqalin,
 suya 
görə - 
evrihidrik
, növlərin yayılmasına görə 
evrixor
bitkilər mövcuddur. (qrafikə 
bax). 
Bir qism bitkilərdə maksimum və minimum nöqtələr yaxındır. Bunlar dar