Milliy ideologiya

 

11 

Bizin`  pikirimizshe  ha`r  partiyanin`  o`z  mafkurasi  emes,  da`sturi  bar.  Ol  da`sturdi  olardin` 

ideologiyasi  dep  ayta  alamizba?  Eger  olay  bolmasa    ol  partiyalardin`  ha`mmesinin`  mafkurasi  milliy 

ideologiyag`a xizmet etiwi kerek. Onin` tezirek iske asiwina xizmet qiliwi kerek. 

Milliy mafkura qat`iy nazariya emes. Da`wir o`zimizdi jetistirip, rawajlanip baradi.  

Ekinshiden ol bir eki jil, ha`tte bir eki on jilliqta shakllanatug`in na`rse emes.  

O`zbek  xalqi ush min` jilliq milliy tariyxqa iye. Sonin` ushin qaysi da`wirde xalqimiz qanday milliy 

mafkurag`a iye ekenligi uyreniw juda` a`hmiyetli.  

Milliy  mafkura  milliylik  ha`m  uliwmainsaniyliq  joqari  da`rejede  uyg`inlasadi.  Bundag`i  uliwma 

bashariy  jetiskenliklerde  paydalaniladi.  Sebebi  insaniyat  aqil  oyi  qolg`a  kiritilgen  jen`isler  milliy 

mafkurag`a quwat beredi.  

Bizde  milliy  mafkura  xuqiqiy  demokratiyaliq  ja`miyettn`i  mafkurasi  retinde  jariqqa  shig`adi.  Demek 

insannin`  ten`  xuqiqlig`i  yag`niy  demokratiyaliq  qa`driyatlarg`a  qatti  a`mel  qilg`anda  Qonun 

O`zbekstandi ta`miyinleydi. Bul milliy mafkuranin` tiykarg`i printsipi bolip esaplanadi. 

Aytayiq  din  ha`m  davlat  ma`selesi.  Bizge  din  davlatti  davlat  dinnen  ajiratilg`an.    Bilay  dewimiz 

ma`mleket  o`z  nizamlarin  qabil  etkende  birde  ba`ndenin`  yaki  dinnin`  talaplarina  mass  keliwi, 

kelmesligi  menen  esaplasiwg`a  majbur  emes.  Sebebi    Dinler  O`zbekstan  olarda-ideologiya, 

demokratiyaliq  ja`miyette  o`mirdin`  ba`ri  ten`  qaraladi.  Bir  dinnin`  shariyati  ekinshisine  ten`  kelmewi 

ta`biyiy.  Nizam  buni  ha`m  isenim  menen  qaramastan  ma`mlekettegi  barliq  puxaralar  ushin  birdey 

kushke iye.  

Ha`zir biopasizlarda geyde qos qatindida jaqlap pikir bildirgen maqalalar kusheyedi. Individual nizam 

menen  bekitken.  Bul  ma`selede  pikir  aytiw  milliy  mafkurag`a  qarsi  kelmewi  ushin  bir  qansha 

jag`daylardi esapqa aliw za`ru`r. 

Konstituttsiyag`a baylanisli bizde erkek ha`m hayal ten` xuqiqli. Demek turmis quriw barisinda erkek 

ushin basqa, hayal ushin  bir basqa ta`rtip ornatiw mumkin emes. Demokratiya usinin` menen qa`dirli.  

Ekinshiden  shariyatti  to`rt  qating`a  deyin  ruxsat  berilgeni  musilmanshiliq  shariyatlari  yag`niy  farz 

emes. Demek majburiy emes. 

Ushinshiden O`zbekstanda tek musilmanlar jasamaydi. 

To`rtinshiden  bul  ma`selede  xalqimizdin`  mentalitetinede  esapqa  aliw  kerek.  Xaliq  maqallarina  eki 

qatin kundelikti qaralaydi. 

Bir qing`a eki pishaq siymas 

Bir uyge eki qatin 

Eki qatin alipsan` bir biylege qilipsan` 

Kunde uris bolsin desen` kundosh qil 

Maqtumquli  zaman  ma`deniyatinda  xos  qatinliqti  qaralaydi.  Abdulla  Qodiriy  «O`tken  kunler»indegi 

romaninda Kumush sol kundeslerinen o`ldi. Zaynab og`an za`ha`r ishiredi. 

Mine  usi  ko`z-qaraslardan  xos  qatinliqti  propaganda  qiliw  milliy  mafkuramizg`a  qarsi  ekenligin 

ko`rsetedi.  

Geyparalar ko`rkem do`retpe mafkuradan azat boliw kerek dep esaplaydi. Shora da`wirinde a`debiyat 

ha`m  iskusstvo  juda`  idealg`a  aydag`anliqtan  sonday  deydiler.  A`lbette  ko`rkem  o`ner  o`z  nizamliqlari 

arqali  jaratiladi  ha`m  sol  nizamlardi  esapqa  alg`an  halda  analizlenedi.  Biraq  ko`p  a`sirlik  xalqimizdin` 

a`debiyat  ulgilerinin`  ta`nligi  mafkurasiz  sanaat  asari  boliwi  mumkin  emes.  Ha`r  qanday  do`retiwshi 

belgili bir ideyani paydalaniw arqali qandayda bir mafkurani alg`a suredi.  

 

 

---

 

12 

 

Milliy ideologiya pa`ninin` predmeti, maqseti ha`m waziypalari 

Ulli  maqsetlerge  eriiwge  eski  ideologiyaliq  kisennen  qutiliw,  elimizde  ideologiyaliq  bosliqqa  jol 

qoymaw,  jat  ideyalardin`  hukiminen  qorg`aniw,  jetik  insandi  ta`rbiyalaw  yag`niy  O`zbekstannin` 

mustaqilligin bekkemlew, puxaralardi,  a`sirese jas a`wladti milliy ideya ha`m g`a`rezsizlik ideologiyasi 

ruwhinda  ta`rbiyalaw  en`  a`hmiyetli  ma`selelerdin`  birine  aylandi.  A`ne  sonni  esapqa  alip  O`zbekstan 

Prezidenti  I.A.Karimov  2001  jil  18-yanvar`da  «Milliy  g`a`rezsizlik  ideyasin  a`melge  asiriw  boyinsha 

pa`rman  shig`ardi».  Bul  pa`rmang`a  muwapiq  joqari  ha`m  orta  arnawli  oqiw  orinlarinda,  «Milliy 

g`a`rezsizlik  ideologiyasi»  pa`ni  oqitilip  jaslardi  ruwhiy  jaqtan  ta`rbiyalawda  juda  a`hmiyetli  sharag`a 

aylandi.  Bunda  en`  da`slep  ideya  ha`m  ideologiya  tusinikleri,  jat  ha`m  ziyanli  ideyalardin`  elimizge 

ta`siri,  O`zbekstanda  du`zilip  atirg`an  ja`miyet  ha`m  bul  bag`darda    milliy  ideyanin`  a`hmiyeti 

ma`seleleri  so`z  etiledi.  Sonday-aq  milliy    g`a`rezsizlik  ideologiyasinin`  mazmuni  tiykarg`i  ideyalar, 

negizgi  tusinikler  ha`m  printsiplerge  a`hmiyetli  orin  berilgen.  Sonday-aq  bunda  milliy  ideya  ha`m 

g`a`rezsizlik  ideologiyasinin`  jaslardin`  sanasina  sin`diriw  jollari,  usillari  tuwrisindag`i  ma`selelerde 

orin alg`an. 

 

Savol va topshiriqlar: 

 

1. Mafkura deb nimaga aytiladi? 

2. Mafkura bilan g`oya urtasidagi farqni tushuntirib bering? 

3. E`tiqod va duneqarash deganda nimani tushunasiz? 

4. Soxta e`tiqod qanday shakllanadi? 

5. Sog`lom mafkura qanday rivojlanadi? 

6. Haqiqiy e`tiqodga misollar ayting? 

7. Ozod Sharofiddinovning «E`tiqodimni nega wzgartirdim»  

   asarini topib wqing? 

8. Aqidaparastlik nima uchun xavfli? 

9. Mavzu yuzasidan referat ezing? 

 

---