Milliy ideologiya

 

16 

ja`miyettin`    turmisin  tu`sindiredi.  Ol  tsiviliztsiyalardin`    almasiwinin`    qozg`awshi    ku`shi  

ha`reketleniwi ku`shi. 

I.A.Karimov ha`r qiyli  ja`miettin`  demokratik   nuqtai nazerden  jen`illenihi ha`m jaqsilaniwi  sol 

ja`miyetti sol da`wletti  tarixiyatinin`   jemisi ha`m  an`lap    teren` biliw  za`ru`r.   Demek tsiviliztsiya  

rawajlaniwi xaliqtin`   pidayi  miyneti ha`m  ko`regenliginin`, milliy  ayirmashilig`inin` jemisi. 

 

3. O`zbekstan ha`m tsiviliztsiya 

Xaliqimiz    ja`ha`n  xaliqlar    ortasinda  birinshi  bolip    otiriqlasqan,    xojaliq  ju`rgiziwdin`  barlq  

ta`replerinin`    bolg`ani,      suwg`arma  diyxanshiliq,    abad    sha`ha`rler  qurip,  sha`ha`r    ha`m  auillarda 

ma`deniy    turmis    keshirip  kiyatirg`an  ja`ha`n  tsiviliztsiyasina    u`lken  u`les    qosqan    xaliq    ol  u`lesti  

«ja`ha`nnin`   qamusi   lugati»  degen  shig`armada  xalisana  pikirler Bergen. Onin`  misali retinde  Orta  

a`sirde  pu`tkil musilman  a`leminde eki  akademiya  bolg`an  bireui  Bagdatti  xalif  Mamun ati menen 

ekinshisi    Xorezmde      Xorezmshax    Mamun    ati  menen    atalg`an.    Bul  akademiyalardin`      payda 

boliwinda  tiykarinan tu`rklerdin`  bilim   iyeleri -  babalarimiz orin  iyelegen. Bul  uatanlaslarimizdin`   

jarig`i  a`lemge    a`hmiyetli    ashiliwlari    uliwma      adamzatliq    tsiviliztsiyani    ta`biy  bo`legi  bolip  ol  

tsiviliztsiya arqali Evropanin`  oyaniw  da`wirine   sezilerlik ta`sir etken. 

«a`rezsiz    O`zbekstannin`  maqseti  ha`zirgi  zamannin`  insanparuar      demokratik  ha`m  huqiqi 

ma`mleketlik yag`niy  tsiviliztsiyali,  marifiy  ma`mleketke aylanip,  xaliqtin`  parawanlig`in    ta`n aliw. 

Bnin`  tiykarg`i  za`ru`riy sharti da`wletimizde  ta`miyn etilgen  tinishliq  barqararliq, ha`mjihatlik. 

Insaniyat  tsiviliztsiyasinin`    barliq    tabislarin  ha`m    ixtiyajlarin    (jan`aliqlarin)  o`zlestiriw,  olardi 

ku`ndelik  turmisimizdin`  quramliq bo`legine  aylandiriw, bazar  mu`na`sibetleri tiykarinda  jurtimizda 

rawajlang`an  ma`mleketler    qatarina  ko`teriw.    Ma`mleketimizdin`    ku`n  ta`rtibindegi    a`hmiyetli 

ma`sele.   

 

 

 

4. Tsivilizatsiya ha`m ideologiya 

Tsivilizatsiya    sotsialliq    pa`nlerde  juda      bos  ha`m  az  izertlengen  temalardin`  biri.  Bunin`    sebebi 

sonday.    Birinshiden    jaqin    o`tmishtegi  u`stemelik  etken  ideologiya  ha`m  siyasiy    tu`zim    insaniyat  

tsivilizatsiyasina    klassliq      tiykardi  ekige  bo`ldi.  «Sotsialistlik  tsivilizatsiya»  tu`sinigin    «Eksplotator  

ja`miyet  tsivilizatsiya»    qarsi  qoydi    ha`m  sol  tiykardi  insaniyattin`    materialliq  ha`m  ruwxiy  

ma`deniyatina  xizmet  qilg`an    min`lap,    pa`n,    texnika    ha`m  sotsialliq    o`mir    alding`ilari  tu`rli  

bahanalar  menen    tsivilizatsiyag`a    xizmet    qilg`anlar    qatarinan      o`tkerip  taslandi.        Ma`selen  

Bahawaddin    Nakshbandiy    Xoja  Axmed    siyaql  mutafakkirler  Esenin    siyaqli    talantli    shayirlar, 

Baxauaddin    Fitrat    siyaqli  ja`miyet    arbablari    ha`m    ju`z  min`lap    olarldin`  qatarindag`ilardin`      atin 

o`siredi. 

Tsivilizatsiya    temasinin`    jeterli  islemegenliginin`  ekinshi  sebebi    sonnan  ibarat.  Tsivilizatsiya   

tariyxina  teren`      ketiw    o`tken  SSSR  dag`i      jetekshi  u`lken      millet  tek  g`ana  keyingi      u`sh  a`sirde  

ju`zege    shiqqanlig`i,  basqa    milletler  bolsa    ko`p    ma`n`gilik    tariyxqa  iye    ekeni,    olardin`    insaniyat  

tsivilizatsiyasin    bayitiw  ushin    qilg`an  xizmetleri    u`lken    ekenligin    ko`rseter  edi  ha`m      sog`an 

baylanisli  barliq illetlerdi  xaliqlardi  ulli  millet a`tirapinda  jipslestiriwge  ma`lim da`rejede  tosqinliq  

qiliwi  mu`mkin edi. 

Jerdegi  tsivilizatsiya    o`tkendegi  ma`selede    ilimpazlar    ha`r  tu`rli    gipotezalar    bermekte.  Olardin`   

ko`rsetiwinshe bizin`  jer    sharida to`rt ret  qaytalang`an. 

---

 

17 

Olardin`  boljawina    qarag`anda  jerdegi  tirishiliktin`  joyiliwi    da`slep  jer    sharindag`i    globalliq    jet 

silkiniw keyin  qan to`gisken  urislar, keyin  qu`diretli uris  qurallari  kein du`n`ya  ju`zlik   suw basqini. 

Bul  barliq    qatag`anliqtin`    sebebi  Adam  janinin`      jarlilaniwi,  qudaysizliq,    onin`    ta`biyatti    joq  

qiliwg`a  iytermelewi. 

Bizler    besinshi    itsivilizatsiyanin`      uakillerinin`  bizin`  en`    basli    ma`selemiz    biz  keleshekte    jer  

sharin  apatshiliqtan      Aman    qalamizba    yamasa  joqpa.    Boljawlar  bar.    Egsher  adamlar    o`zlerinin`  

ta`biyatqa  ha`m  bir-birine  ruhxiyatsiz  qatnasin o`zgertpese  adamzat  u`lken  vulkannin` otinda o`ledi. 

Ma`sele bizin`  ruwxiylig`imizda, oni    iyelemey  biz  jaqsiliqqa jete almaymiz. 

Tsivilizatsiyanin` rawajlaniwinda a`biyattin`  dushpani  deydi.  bul naduris. Bunda en` basli  gunakar  

adamnin`    o`zi  yag`niy    onin`    o`zinin`    du`zgen    tsivilizatsiyasinin`    iygilikli    aqili    ratsionalin  

paydalaniwg`  uqipsizlig`i.  Qarasan`  basqani  aytpag`anda  ba`ha`rde bir ag`ashti  egemizbe. Enee bul 

haqiyqat.  Ha`r  bir  xaliq,  ha`r  bir  ja`miyettin`  tarixiyatinda  olardin`  milliy  mafkurasi  a`hmiyetli  orin 

tutadi.  Milliy  ideya  degende,  tek  bir  milletke  tiyisli  ideya  tu`sinilmeydi.  Sebebi    milliy    degeni  tek  bir 

milletke  tiyisli  degeni  emes    milliy  sipatlaw  bir  g`ana  xaliqtan    turatug`in  bir  ma`mleket  puxaralarina 

baylanislida isletiledi. 

Xaliqtin`  milliy  ideyasi  a`u`eli  onin`  o`z  o`mirin`  jaqsilaw  ushin  xizmet  qiladi.  Ma`selen 

Yaponiyalardin`  yapon  ruhi  ideyani  ekinshi  Jaxan  urisinan  keyin  bul  xaliqtin`  qaytadan  ayaqqa    turip 

joqari  progresske  erisiw  ushin  tiykar  boldi.  Sonin`  menen  bir  Yaponiyadag`i  milliy  ideyasi  da`slep 

Shig`is  Aziya,keynirek  Qubla  Aziya  ma`mleketlerinin`  taraxxiyatinda  ta`sir  etti.  Koreya  respublikasi, 

Qitay  siyaqli  ma`mleketler  Yaponiya  tajriybesinen  ruxlanip  o`z  taraxxiyatinda  Milliy  da`stu`rlerge 

u`lken itibar Bere basladi. 

Xaliqtin`  milliy  ideyani  tek  onin`  o`z  ta`g`dirine  emes,  balki  pu`tkil  insaniyat  turmisina  da  ta`sir 

qiladi.  Geyde  ol  taraxiyatparilar  xaliqlardi  rawajlaniw  ixtiyajlarina  mass  keliwine  baylanisli  uliwma 

tsivilizatsiyaliq qimbatliqqa iye bolip uliwmainsaniy qadriyatqa aylanip ketedi. 

Misali  orta  a`sirlerde  Orayliq  Aziyanin`  xalqinin`  jetik  aqil  oy  iyeleri  ta`repinen  tiykarlang`an 

matrtlik ideyasi du`n`ya ma`mleketleri ortasindag`i ma`deniy qatnas na`tiyjesinde Batis ma`mleketlerine 

ha`m  jayilg`an  ha`m  sol  tuwrali  ol  jerden  xaliqlardi  jentilmmentlik  yag`niy  joqari  mirzaliq  da`stu`rler 

qa`liplesken.  Misali      «Min`  bir  tu`n»,  «Burqurag`an  iysli  bat»  Xafku  haqqinda  Getenin`  jazg`ani 

Qaran`iz J. Bazarbaev A`jiniyazdin` lirikasinda Muxabbat filosofiyasi Jaslar gazetasi g`00n` jil o` iyun`. 

Shig`is  lirikasinin`  la`zzetli  yoshi,  qaytalanbaytug`in  a`piwayilia`i,  ju`rekti  eljiretetug`in  ta`siri, 

qosiqtin  saldamlilig`,  u`ykesimligi,  pikirler  uyqaslig`i,  ma`selenin`  qonimlig`i  a`lleqashan  batis 

oyshilarin  terbendirgen.  Misali  du`n`yag`a  belgili  shayir  Iogann  Vol`fgang  o`zinin`  «Arqa-  shig`is 

devoninda» degen kitabinda Xafizdi oqig`annan ha`uijlenip minaday qosiq qatarlarin jazg`an 

Qosiqtin` za`ru`rli azig`i, 

«a`zzeldin` ken` jazig`i, 

Shayirlar bilip qoysinlar, 

To`rt na`rse onin` qazig`i. 

 

Shirin zivan ses bolsin, 

Qulaq, ju`rek quansin, 

Auuel muhabbatqa bayla, 

Su`ygiden qosiq demdi alsin. 

 

Onnan son` janlasin qadaq, 

---