Milliy ideologiya

 

5 

materialliq  bayliqlardi  ko`beytiw  ushin  g`ana  emes,  joqari  bilimdanliqqa  erisiw  ushin  umtilip  jasaw 

lazimlig`in  an`latatug`in  bul  quramali  ha`m  ta`shwishli  dun`yada  onin`  rawajlaniw  jolin  jaqtirtatug`in 

shamshiraq xizmetin atqaradi. 

Solay  etip-ideologiya  xaliqti  xaliq,  milletti  millet  etetug`in,  onin`  abiroy-ma`rtebesin,  ar-namisi 

isenimin sa`wlelendiretug`in, ja`miyettin` o`zine ta`n rawajlaniw joli, turmis qa`lpi, tupkilikli ma`plerine 

tayang`an halda ba`rhama rawajlanip jetilisip baratug`in ideyalar sistemasi bolip esaplanadi.  

O`zbekstanda  milliy  g`a`rezsizlik  ideologiyasinin`  bas  maqseti  xaliqti  ulli  keleshek  ha`m  a`diwli 

maqsetlerge qaray birlestiriw, ma`mleketimizde jasaytug`in milleti, tili ha`m dinine qaramastan, ha`r bir 

puxaranin`  

Har  qanday  nazariya  eki  ta`limot  bir  tizimga  solingan  g`oyalar  majmuidan  iborat  buladi. 

Duneqarashning  negizini  va  muayyan  ishonch-e`tiqodining  asosini  ham  g`oya  tashkil  etadi.  Odamlar, 

ijtimoyi sinf va qatlamlarning, millat va davlatlarning manfaatlari va maqsadlari ha`m g`oyalarda ifodp 

etiladi.  

Wz oldiga quygan maqsadi, qanday jamiyat qurmoqchi ekani, bunga qanday  yullar va vositalar bilan 

erishmoqchi bulaetgani haqidagi g`oyalar tizimi har bir millat, xalq va jamiyatning milliy mafkurasining 

asosini tashkil etadi.  

Mafkura-muayyan  ijtimoyi  gurux  e  qatlamning,  millat  eki  davlatning  extiejlarini,  maqsad  va 

intilishlarini, ijtimoyi-ma`naviy tamoyillarini ifoda etadigan g`oyalar.  

Turli ijtimoiy tuzulmalar, jamiyatda har hil tabaqa va qatlamlarning mafkurasi turlicha bulishi tabiyi. 

Buning  asosida  manfaatlarning  turlichaligi,  ularni  qondirish  imkoniyatlari  va  uslublarining  har  hilligi 

etadi.  Sinfiy  qutlashuv  kuchaygan,  sinfiy  kurash  avf  olgan  (eki  sun`iy  ravishda  keskinlashtirilgan) 

tuzumlarda mafkura uta siesiylashadi, axolini uzaro qarama-qarshi qilib quyadi.  

Ijtimoiy xamkorlikka asoslangan, erkin demokratik jamiyat barpo etishni kuzlagan davlatlarda milliy 

mafkura  axolining  barcha  qatlamlarini  jipslashtirishga,  umummanfaat  va  yagona  maqsad  yulida 

birlashishga  chorlaydi.  Bunday mafkuralarda ziddiyatli jixatli emas, umuminsoniy tamoyillar kuchayib 

boradi.  

Uzbekiston  xalqining  milliy  istiqlol  mafkurasi  jamiyatni  jipslashtirishga,  buyuk  kelajak  yulida 

xamjixatlik  bilan xarakat  qilishga,  barpo  etilaetgan  erkin  fuqarolik  jamiyatda  har  bir  yurtdoshimizning 

uziga xos urni bulishiga erishishga safarbar etadi.  

Prezidentimiz  Islom Karimov mafkuraga shunday  ta`rif bergan:  «Odamlarning ming  yillar davomida 

shakllangan  duneqarashi  va  mentalitetiga  asoslangan,    ayni  vaqtda  shu  xalq,  shu  millatning  kelajagini 

kuzlagan va uning dunedagi urnini aniq-ravshan belgilab berishga xizmat qiladigan, kechagi va ertangi 

kuni urtasida uziga xos kuprik bulishga qodir g`oyani men jamiyat mafkurasi deb bilaman!» Binobarin, 

milliy  mafkura  har  qanday  xalqni  xalq,  millatni  millat  qiladigan,  uning  yuli  va  maqsadlarini  aniq 

ravshan charog`on etadigan maeqdir. 

Insoniyat    tarixi    moboynida  turli  shakldagi  mafkuralar  kuplab  yaratilgan,  behisob  ijtimoyi 

–

siesiy 

kuchlar  uz  g`oyalari  va  ta`limotlari  bilan  maydonga  chiqqan,  maqsad  va  niyatlarga  etishmoq  uchun 

harakat qilgan. Biz har qanday mafkurani g`oyalar tizimi sifatida talqin qilar ekanmiz, shuni unutmaslik 

kerakki,  biror  bir  mafkuraning  mohiyatini  anglab  etish  uchun  faqat  uning  tarkibidagi  g`oyalarni  tahlil 

qilishning  uzi  etarli  emas.  Utmishda  turli  kuchlar  va  guruhlar  uz  g`arazli  niyatlariga  erishish,  asl 

maqsadlarini  yashirish  uchun  yuksak  va  jozibali  g`oyalardan  foydalangan.  Eng  evuz  bosqinchi  va  eng 

razil guruhlar ham uz kirdikorlarini ezgu g`oyalar bilan niqoblashga uringan.  

Demak,  mafkuraning  mohiyati  faqat  uning  asosiy  g`oyalari  vositasida  emas,  shu  g`oyalarga  erishish 

usullari  va  vositalari,  umume`tirof  etilgan  tamoyillari,  ularning  aksariyat  omma  manfaatlariga  mosligi 

---

 

6 

orqali ham namoen buladi. Uzining mudxish talab-extiejlari va evuz niyatlarini boshqa xalqlar xisobiga 

qondirishni kuzlab xarakat etuvchi mafkuralar xalokatga maxkumdir.  

Mafkuralar,  ma`no  mohiyatga  kura,  falsafiy,  duneviy,  diniy  va  boshqa  turli  ta`limotlar  asosida 

yaratiladi. Hilma-xil ijtimoiy-siesiy kuchlar uz mafkuralarini yaratishda siesiy g`oyalar bilan birga, diniy 

oqimlar va ilm-fan yutuqlariga tayanadi, ulardan nazariy asos sifatida foydalaniladi.  

Watanimizdin`  baxit  saodat  ushin  udayi  juwapkershilik  sezimi  menen  jasawg`a  uyretiw 

babalarimizdin` biybaxa  miyrasi milliy qa`driyat  ha`m dasturlerimizge munasip boliwina erisiw, joqari 

paziyletli ha`m ka`mil insanlardi tarbiyalaw olarda do`retiwshilik islerge umtildiriw, bul ta`ba`rik Ana-

topiraq  ushin  pidayi  boliwdi  turmis  qa`lpine  aylandiriw,  bolg`anliqtan  bul  ideologiya  tek  o`zbek 

milletinin`  ideologiyasi  g`ana  emes  al  ol  elde  jasaytug`ig  barliq  millettin,  sonin`  ishinde  qaraqalpaq 

xalqinin`  da  ideologiyasi  bolip  esaplanadi.  Demek  milliy  g`a`rezsizlik  ideologiyasi  elimizde  jasap 

atirg`an  ha`mde  adamlardin`  ruwhiy  baylig`ina  dun`ya  taniwinin`  tiykarina  aylana  erisiw  biz  ushin 

tiykarg`i maqset bolip esaplanadi.  

Ne ushin O`zbekstanda milliy ideologiya ma`mleketlik ideologiya bolip esaplanbaydi? 

Tariyxtin` ko`rsetkenindey  eger ideologiya ma`mleketlik bolsa ol xukimdar ideologiya boladi. Onin` 

ha`miri orinlanbawi mumkin emes pa`rmang`a aylanadi. Onday jag`dayda ja`miyette pikirler ha`m ko`z-

qaraslar  ra`n`beren`ligi  joyiladi,  teren`  oylar,  xujdan  erkinlikleri  sheklenip  ol  absolyutliq  shinliq  dep 

esaplanip barliq haqiyqatliqqa iyelik etken mutabiylik rolin atqaradi.  

Jeke  xukimdarliqqa  umtilg`an,  ayqin  haqiyqatti  biykarlaytug`in    ideologiyanin`  keleshegi  bolmaydi. 

Sebebi ol jeke xukimdarliq ornatiw jolinda o`zin bayitip baratug`in pikirler ra`n`ba`ren`ligi (plyuralizm) 

ha`m ko`z-qaraslardin` ha`r tu`rliliginen bo`linip qaladi. Buring`i awqam da`wirinde jetpis jildan aslam 

jeke xukimdarliq etken komunistlik ideologiyanin` kriziske ushirawi onin` da`lili.  

Milliy ideologiya ma`mleketlik ideologiya bolmaydi. Lekin ol xaliqti birlestiriwshi, xa`wijlendiriwshi 

kush  retinde  onin`  mazmuninda  Watan  tuyg`isi,  O`zbekstannin`  nurli  keleshegi,  imanliliq,  mexir-

muxabbat,  dosliq,  bul  a`ziz  Watan  ba`rshemizdiki  degen  ideya  ustemlik  etip,  Watan  tabisi  ushin 

shadlaniw,  kemligi  ushin  ta`shwishleniw  a`detke  aylaniwi  tiyis.  Demek  milliy  ideya  milliy  a`detke 

aylaniwi  kerek.  Sebebi  ja`miyettegi  adamlardin`  qiliq  qilwasi    belgili  bir  oy-pikirdin`,  normalardin` 

ishinde  bolip,  ol  ha`reketler  o`zi  ta`repinen  qadag`alanip,  «bul  isim  elden  jurttan  uyat  boldi»  dep 

xujdanin  qiynasa  yamasa  onin`  qiliq-qilwalarinan  nadurislig`in  ko`rgenler  «ya  insap»  dep  ta`wbege 

kelse,  usi  da`rejede  milliy  ideyalar  sanag`a  sin`se  ha`m  joqari  bahalansa,  onin`  sharapati  sanag`a  ol 

a`detke aylanadi. Olar iymanliliq, iymaninin` putinligi. Ol xalalliq, pa`klik, insapliliq, qayirli boliwg`a, 

Watandi  suyiwge,  xaliqti  hu`rmetlewge,  dosliqti  qa`sterlewge,  tatiwliqtin`  shaydasi  boliwg`a,  

jawizliqqa jalatayliqqa, eki juzlilikke qarsi gureske tak turiw.  

O`zinin`  turmisina,  aldina  qoyg`an  maqsetlerin  aniq  seze  alatug`in,  o`z  keleshegi  haqqinda 

qayg`aratug`in millet hesh bir da`wirde milliy ideologiyasiz jasamag`an ha`m jasay almaydi. Ideologiya 

bolmasa ha`r qanday ma`mleket ha`m ja`miyet qala berse ha`r qanday insan o`z bag`darin joyiltiwi aniq. 

Misali islamg`a deyin arablarda 360 quday bolg`an.  

Milliy  ideologiya  xaliqtin`  maqset-niyetlerin  belgileydi.  Tariyx    sinawlarinan  o`tiwde  onin`  ruwhin 

ko`terip, suyenip tayanish boladi, usi millet, usi ja`miyet duwshaker keletug`in ko`plegen turmisliq ha`m 

ruwhiy  mashqalalarg`a  juwap  izleydi.  Ol  etk  bayliqlar  ushin  emes,  joqari  bilimdanliqqa  erisiw  ushin 

umtilip jasaw lazimlig`in an`latatug`in joldi jaqtirtatug`in shamshiraq.  

Ideologiyag`a iseniw joli menen ju`riw, xujdan menen is alip bariw tabistin` baxitin tirew. Xaliqti ulli 

keleshek ha`m a`diwli maqsetlerge qaray birlestiriw, milleti, tili, dininen qa`tiy na`zer, watannin` baxti, 

---