Milliy ideologiya

 

7 

sawati ushin juwapkershilik sezimi menene jasawg`a uyretiw.  «Mag`an ne berdi emes Men ne berdim, 

Menin` isim Watan ushin qansha paydali?» 

Babalarimizdin`  qa`drine  mina`sip  boliwg`a  uyretiw,  ka`mil  insandi  ta`rbiyalaw  do`retiwshilikke 

umtildiriw,  pida`yiliqti  turmis  qa`lpine  aylandiriw  bul  bas  maqset.  Jalqawshiliqtan  qashiriw  bizin` 

kimligimizdi  miyras  ta`kirarlanbaytug`in  ma`deniyat  ha`m  qa`driyatlarg`a  sezinip  jasaw  buni  asiraw 

putkil dun`ya qa`driyatlari menende aziqlandiriw jaslarg`a xizmetke qoyiw. 

 

Milliy ideologiya  pa`ninin` predmeti 

Demek  milliy  ideya  adamlardin`  qaninda  boliwi  kerek.  Onin`  ushin  oqiw-ta`rbiya  jumisinda  ha`r  bir 

shaxstin`  sanasina  O`zbekstandag`i  insaniyatliq  paziyletlerdin`  artiqmashlig`in  sin`diriw  kerek.  Oni 

a`detke  aylandiriw  kerek.  Tek  g`ana  a`detke  aylang`an  tuyg`i  uzaq  jasaydi,  azbaydi  ha`m  tozbaydi. 

A`detke  aylang`an  ideya  ma`mleketlik  ideologiya    bola  almaydi.  Ol  ideya  uliwma  xaliqliq,  uliwma 

milletlik bolip xaliqtin` ruwhiy azig`i, juwapkershilik tiregi bolip qala beredi.  

Ja`miyettin`  tariyxina  ko`z  jibersek  onin`  rawajlaniwinin`  jasawinda  ha`r  qiyli  maqsetler  ha`m 

muddeler (manfaatlar) ha`r tu`rli ideologiyaliq qurallar arqali iske asiriladi. Sonliqtan insanlar, xaliqlar 

ha`m ja`miyetler turmisinda tanlang`an ideyaliq bag`dar ulken a`hmiyetke iye boladi. Ol arqali adamlar 

birinshiden, o`z jolin tabadi, jo`nine qarap juredi.  

Ha`r qanday ideologiya to`mendegi tiykarg`i maqsetlerdi na`zerde tutadi. 

-belgili bir ideyag`a isendiriw 

-belgili bir ideya do`geregine sho`lkemlestiriw ha`m bekitiw 

-sol ideyani orinlawg`a sapar etkiziw yag`niy jollaw, pidayiliqqa bag`darlaw 

-ma`naviy-ruwhiy jaqtan xoshametlew 

-ideyaliq jaqtan ta`rbiyalaw 

-ideyaliq immunitetti qa`liplestiriw 

-ha`reket bag`darlamasi boliw 

Ideologiya  usi maqsetlerdi orinlay alsa g`ana a`meliy jaqtan na`tiyje beredi. Bunin` ha`mmesi adamdi 

ideyaliq ta`repten ta`rbiyalaw bolip esaplanadi. Al ideologiya belgili bir ha`reketlerdi da`sturge, a`detke 

aylandiriw arqali onin` sanada bekkemleniwine qaratiladi. Aytayiq O`zbeksan giminin atqarg`anda qoldi 

ko`ksine  qoyiw  a`detke  aylansa  bul  gimnnin`  bahasin  tag`ida  joqari  ko`teredi.  Sonday-aq  ideologiya 

sanada  maqtanish ha`m quwanish ornatiwg`a da esapqa aliwi kerek. Aytayiq shet elde jurgende qanday 

sebeplerinen  o`z  elinin`  gimnin  esitiw  yamasa  bayrag`in  ko`riw  qanday  quwanish  ha`m  maqtanish 

sezimin tuwdiradi.   

Pa`nnin`    predmetin  milliy  ruwxiy  miyras  ha`m  uliwma    insaniy    qa`driyatlardin`    o`z-ara  

mu`na`sibeti    milliy    g`a`rezsizlik  bas  ideyani    xaliqtin`  isenim  ha`m    itiqatina    aylandiriw    «ideya»  

ha`m  «ideologiya»    tu`sinikleri        olardin`    xaliqlar,  milletler  ha`m  ma`mleketler  ta`g`dirine  ta`sirin 

u`yreniwdi  sho`lkemlestiredi. 

Milliy    ideologiya  pa`ni    predmeti  milliy  istiqlol  g`oyasin    qa`liplestiriw,  ken`    ja`miyetshiliktin` 

isenimi ha`m  e`tiqodqa  aylaniwi  onin`  manaviy  negizlerin ja`miyetlik hayat,   miynet  qatnaslarinda 

payda  boliw  shart-sharayatlari,  faktorlari,    nizamliqlarina  ilimiy

–

teoriyaliq  tiykarlarin  u`yreniwdi  

ibaratdur.  

Milliy      g`a`rezsizlik    ideyasin  g`a`rezsizlikti  qolg`a  kirgiziw    oni    bekkemlew    ha`m  rawajlandiriw.  

O`zbekstannin`  du`n`ya ja`miyetshiliginde   o`zine  mas abroyg`a  iye boliwi ushin  imkaniyat  jaratiwdi  

xaliqti, milletti    tigizlandirip turatug`n   maqsetlerden  ibarat. 

---

 

8 

Nizamlar turli xaliqlar, tu`rli ja`miyet     mavjud.  Olardin` maqsetleri  ruw jollari ha`r tu`rli  yag`niy 

ruwdin`  ja`miyetlik  tarixattag`i  turligin bildiredi. 

Du`n`yanin`  ideologiyaliq  ko`rinisine tu`rli maqsetler, manfa`a`tler,  ko`z-qaraslar menen baylanisli 

halda  ike asadi. Bul ezgu  ideyalar menen gu`resiw  na`tiyjesinde  boladi. 

Globallasiw  bag`darlarinin`  milliy  ideyag`a  ta`sir etiwde  uliwma   nizamlar. 

Milliy g`a`rezsizlik  ideyasi  haqqinda   aytsaq  onin`  xaliqtin`  turmis ta`rizi  tariyxi, ma`deniti  milliy 

–

  ma`deniy    miyraslari  ha`m    qa`driyatlar  menen      baylanisli  bolg`an    milliy    ideyada    ko`rinetug`in  

o`zine        ta`n  nizamlari    bar.  Bul  nizam  milliy  g`a`rezsizlik    ideyanin`  maqseti    ha`m    qa`siyeti    ko`z 

qarasinan  qarag`anda    o`zgeshe   ustuvor a`hmiyetke iye. Sebebi   bul nizamda  esapqa   aliw  o`zbek  

xalqinin`  keleshegi menen baylanisli o`zinin`  du`n`yadag`i ornin tabiwg`a baylansli. 

Inson ongli mavjudot bulgani uchun aniq maqsad muddolar bilan yaxshilaydi. Bu-maqsad muddolarga 

etishtirish  uchun  odamlar  xalq  bulib  xalqlar  davlat  bulib  birlashadi.  Ana  shu  birlashgan  odamlarning   

yagona maqsad yulidagi harakati, duneqarashi va e`tiqodini mafkura belgilab beradi. 

Prezidentimiz  Islom  Karimov  mafkura  «har  qanday  jamiyatni  sog`lom,  ezgu  maqsadlar  sari 

birlashtirib, uning uz muddaolariga erishi uchun ma`naviy-ruwhiy kuch-quvvat beradigan poydevordir» 

bwlishini ta`kidlaydi. 

Avvalgi mavzuda g`oyalar wziga xos tizim xosil qilish xususiyatiga ega ekani ta`kidlangan edi. Agar 

ana  shu  tizim  twla  shakllanib  milliy  istiqlol  g`oyasi  wz  tizimiga  ega.  Bu  tizim  asosida,  wz  navbatida, 

yangi mafkura 

–

mustaqillik mafkurasi shakllanmoqda. 

Goya  muayyyan  maqsad  sari  safarbar,  mafkura  bu  maqsadni  e`tiqodga  aylantiradi,  ana  shu  e`tiqod 

asosida  yangicha  duneqarashni  tarbiyalaydi.  Shuning  uchun  mafkuraviy  tizim  g`oyaviy  tizimga  

nisbatan kengroqdir.  Goyani amalga oshirish yulida kwplab haetiy muammolar yuzaga chiqadi. Ularga 

javob  topish,  hal  etish  jaraenida  esa  mafkura  shakllanadi.  Shuning  uchun  g`oya  haetdagi    hamma 

muammo va masalalarga javob bermasligi mumkin. Lekin mafkura haetiy masalalarga uziga xos tarzda 

endashadi va javob topadi. 

Shu bois mafkuraning shakllanishi g`oyaning shakllanishiga nisbatan uzoq davom etadigan murakkab 

jaraendir. Masalan, bizning  yurtimizda milliy istiqlol g`oyasi shakllangan. Milliy istiqlol mafkurasi esa 

shakllanish jaraenini boshidan kechirmoqda.  

Har  bir  xalqning  buyuk  mutafakirlari  uz  yurtining  milliy  mafkurasi  shakllanishiga  beqies  hissa 

qushadi.  Masalan,  Konfutsiy  va  Lao  Tszi  Xitoy  mafkurasini,  Maxatma  Gandi  xind  mafkurasini,  Kant, 

Gegel,  Feyerbax  nemis  mafkurasini,  Alisher  Navoyi  wzbek  mafkurasini  shakllantirishga  wlkan  hissa 

qwshgan.  

Mafkura  e`tiqod  va  duneqarash  asoslarini  shakllantirishga  xizmat  qiladi.  E`tiqod  deganda  muayyan 

shakldagi  ishonch tushuniladi. Duneqarash esa borliqqa muayyan mezonlar asosida endashish imkonini 

beradigan, aniq bilim va tajribalarga tayanadigan tasavvurlar qadriyatlar ideyalar tizimini anglatadi.    

Inson  e`tiqod  va  duneqarashiga    ega  bwlgandagina  katta  kuchga  aylanadi,  uzining  bor  kuch-g`ayrati  

va  istedodini  ishongan  narsasiga,  tasavvur  etgan  haqiqatga  bag`ishlaydi.  Shuning  uchun  dunedagi  turli 

mafkuralar kadim-kadimdan inson qalbi va ongini egalab. wzlarining g`oyalarini mutlok haqiqat sifatida 

targ`ib etishga urinib kelgan. Bu jaraenida insonni ulug` maksadlarga boshlavchi mafkuralar bilan birga, 

uni  tubanlikka  undaydigan  g`oyalar  ham  maydonga  chiqib  qolmaqda.  Masalan,  Yaponiyada  tarqalgan 

«AUM senrikyo» degan diniy oqim vakillari har hil ruwhiy tasir vositalari orqali turli mamlakatlardagi 

yuzlab  esh  yigit-qizlarni  irodasidan,  ongi  shuuridan  mahrum  qilib,  zombi  ya`ni  manqurtqa  aylantirib 

quygan.  

---