Milliy ideologiya

 

3 

nizamlardin`tiykarin  hu`rmet  etetug`in,  a`dep-ikramliliqti  basshiliqqa  alatug`in,  ideyalardi  a`melge  

asiriw  arziwi  menen  jasaytug`in  a`jayip  bir  zat.    Demek  insan  belgili  bir    du`n`yag`a    ko`z-qarasi  

ideyasi  iskerliginin`  tiykari  bolg`an  adamlar.  Sonliqtan    I.A.Karimov    «Men  insanlarda  insaniyliqta 

oyatpaqshiman»  degen edi. Insan o`zdin`  parqin tu`sinetug`in, kiyatirg`an bag`itti biletug`in, o`z ornin, 

qa`dirin  aniqlag`an  adamlar.  Sonliqtan  A`jiniyaz  Qosibay  uli:  «So`ylegende  so`zdin`  parqin  bilmese, 

Adam degen menen insan bolarma» dep aniq  ko`rsetken. 

Ideyasiz  insan  da`rejesinde    ko`terile  almag`anlardi  adamlar  nadanlar  dep  aytadi.  Adamzat  ha`mme 

waqit    nadanliqti    jen`ip  aliw  ushin  ha`reket  qilg`an.  Bir  birine  nadan  bolsa  u`yren,  oqip,  bilimlen  dep  

nasixat bergen. «Aqilli el  ozar, aqilsiz el tozar»  degennin`  de ma`nisi usinda. «Aqilli ha`m  aqmaqtin`  

sorasan` parqin, Aspan ha`m jer  arasi onnan ko`p jaqin» deydi A`jiniyaz  Qosibay uli. Oristin` belgili 

klassigi  M.G.Gertsin  «Bizin`    jarlig`imiz    bizin`  nadanlig`imiz,  Bizin`    nadanlig`imiz  bizin` 

jarlilig`imizda»  dep    aqilliliqtin`  a`hmiyetin  og`ada  duris  ko`rsetken.  «Bir    sandiq    altinnan  bir    misqil  

aqil  artiq»,  «Aqil    baxitqa  erisiwdin`    en`  tiykarg`i    negizi»  degen    Atalar  so`zinde.  Sonliqtanda 

I.A.Karimov: Ideyag`a qarsi  ideya,  pikirge  qarsi pikir,  nadanliqqa  qarsi   marifat arqali gu`resiw  tiyis 

dep  og`ada    duris  ko`rsetken.  Demek  nadanliqqa    qarsi  bilim.  Ol  adamlardin`    ko`zin    ashadi.  

Arziwlarimiz    orinlaniwina  ma`det  beredi.  Sonliqtan    I.A.Karimov    «Men    marifat  ma`mleket 

qurmaqshiman»    dep  watannin`    adamlarin  toliq  sawatli,    bilimli  ha`m  isbilermen  qilip    jetilistiriwdi 

uliwma sharapatli waziypa  etip belgileydi. 

Ideya, maqset  ha`m manpaat tu`sinikleri o`z-ara baylanisli. 

Manfaat dep  belgili bir waqiya  yamasa  protsesstin`  insandag`i    uliwma  arziw-a`rmanlarin  ha`m  

mu`ta`jliklerine  mass   keliwine aytiladi. 

Misali    ma`mleketimizde    tinishliq    boliwinan  ha`mme      ma`npa`a`tli,    dep  ko`p      so`z  aytamiz.   

Sonin`  ushin    bolisa  kerek,    balalar    ata-anasinin`    bawirinda      o`sedi,    jaqsi    oqiydi,  ko`p    na`rseni  

u`renedi,    kamal  tabadi.    Demek,  tinishliq    ha`mmenin`    ku`ndelik  mu`ta`jliklerine    juwap  beretug`in   

ulli  na`met.  Ha`zirgi   ha`r bir ata-ana  o`z balasin  sag`lam ha`m barkamal  qilip  kamalga  jetkiziwdi 

basli    waziypa  dep biledi.  Sebebi  balalar sag`lam  ha`m barkamal bolip  er jetese g`ana  olardin`   bul 

o`mirdegi  basli  maqset  -    muratlarin  a`melge    asadi,    qartayg`anda    tinish-tatiw    o`mir  keshiriw 

imkaniyatina  iye boladi -  o`mirlik manpa`a`tlerin ta`miynleydi. 

Manfaatlar  maqsad  bilan    manna  shunday  uyg`unlashib  ketgan  tag`dirda    goyaga  aylanadi.  Ya`ni  

hamma    ota-onalar,  barcha    yurtdoshlarimizning  uz    uyi,  bolalari  sog`lom    bulishidan  manfaatdorligi 

tufayli Vatanimizda  yurt tinchligi goyasi  shakllanadi va asosiy  g`oyalarimizdan biriga aylanadi. 

Istiqlolning  barcha  goyalari    ham    maqsad  va  manfaatlarining  anna    shunday  bog`likligi  asosida  

vujudga kelgan. 

Masalan, ozod va obod Vatan barpo etish goyasi zamirida xalqimizning   taraqqiy  etish, rivojlangan 

mamlakatlar xalqlari kabi  faravon yashash kabi  manfaatlari uz ifodasini topgan. 

Bazi  bosqinchilik g`oyalari zamirida  esa davlat  boshida turgan kuchlarning boyish, boshqa  xalqlar 

ustidan xukmronlik qilish  kabi  g`arazli manfaatlari yashirin bwladi. 

Ulug`  g`oyalarning  amalga  oshishi  natijasida    ularning  ruhida  mos    Yangi  g`oyalar  tug`iladi.  Shunki 

har  bir  g`oya    uziga  xos    bir  tizimdir.  Kwpchilikning  maksa  dva    manfaatlari  anna  shunday  tizimlikni 

tahoza  etadi. Masalan bir mustaqillik g`oyasini amalga oshirganimizdan keyin  uning tizimidagi  boshqa  

g`oyalarni    ham  ruebga    chiqarish    zarurati    tug`iladi.  Bular 

–

  Vatan  ravnaqi,  yurt  tinchligi,  xalq  

faravonligi kabi  olijanob  g`oyalardir. Anna shularni nazarda  tutgan holda, ozod va obod  Vatan, Erkin 

va  paravon  haet  barpo    etishni  maqsad    qilib  oldik.  U    bizning  mustaqil  taraqqiet    yulidagi  bosh  

---

 

4 

g`oyamizga    aylandi.  Mustaqillik  tufayli  yuzaga    chiqqan    va  mustaqil    rivojlanish    orqaligina  amalga  

oshishi mumkin bulgani uchun  biz uni istiqlolning bosh  g`oyasi  deymiz. 

Goya  deb,    inson  tafakkuri  mahsuli  sifatida  paydo  bulib,    shaxsiy    munosabatni  emas,  ijtimoiy 

maqsadni ifoda etadigan  fikrga aytiladi. 

«a`rezsizlik  arqali O`zbekstan  xalqi  o`zin milliy-ruwxiy  jan`alawda  milliy  g`a`rezsizlik ideyasina 

tayaniwg`a    o`zgeshe  itibar  berdi.  Mustabid  g`a`rezli    bag`indirg`an  tizim  da`wirinde      a`mel  qilip 

kelingen xalqimizdin`  milliy  

 ma`naviy    ruwhiyatina    pu`tkilley    jat  bolg`an    kommunistlik 

ideyadan    uaz  keshildi.    O`zbekstan  xalqi    o`zinin`    milliy  ideyanin`    negizlerine    tayang`an  halda  

rawajlaniw  jolin  jan`aladi.  Onin` sebebi   

1.  «a`rezsizlik  na`tiyjesinde  ma`mleketimizdin`   tarixtin` qrar tapan milliy  ma`deniy   miyraslardan,  

qa`driyatlardan,  ma`deniy-ruwxiy    a`elin  qayta  tiklegen  halda  o`z  keleshegin    quriw  ha`m  ko`riw 

imkaniyatin berdi. 

2.  Totalitarp  da`wirinde  kommunistlik  ideologiya  O`zbekstan  xaliqlardin`    sonin`  ishinde  o`zbek  

xalqinin` turmis ta`rizin, du`n`yag`a ko`z-qarasin, tariyxin, da`stu`rin, milliy qa`siyetlerin esapqa almay 

bizge    jat  bolg`an    qa`driyatlardi,  maqsetleri  sin`iriwge    urinip  kelgen.  Bunin`  ta`sirinen  qutiliwg`a  

qaratilg`an ruwxiy  ixtiyaj za`ru`r. 

3. Heshqanday   da`wlet    yaki ja`miyet maqsetsiz  jasay almaydi. Tariyxiy   maqset  xaliqtin`  milliy-

ma`navi ideyalardin`  o`z  ifadasin tabadi. O`z  rawajlaniw  jolin tan`law ushinda  u`yreniw kem. 

4.  Ja`miyet  tariyxinda    ken`  tu`rli    ideyalar  bolg`an.  Tariyxiy  maqset  xaliqtin`  milliy 

–

  ma`naviy  

ideyalarinda o`z ifadasin tabadi. 

5. Milliy  g`a`rezsizlik ideyasin u`yreniwdin`  za`ru`rlik  bu`gingi du`n`yadag`i ideologiyaliq  gu`resti 

dawam etkenligimizge baylanisli. 

 

Ideologiya tu`sinigi ha`m onin` ma`nisi ha`m mazmuni 

«Ideologiya»    tu`sinigi  arabshadan    «Mufakker»    so`zlerinen  aling`an  bolip    shuqir  ma`nisin,  teren`  

mazmunli  pikir degendi an`latadi. 

Ideologiya  ja`miyettegi  belgili  siyasiy,  huqiqiy,  ahlaqiy,  diniy,  ko`rkemlik,  filosofiyaliq,  ilimiy  

qaraslar pikirler ha`m ideyalar  jiyintig`i  delinedi. 

Demek  ideologiya 

–

  belgili  sotsialliq  topar,  yamasa    qatlamnin`  millet  yaki    ma`mlekettin`, 

ja`miyettin`      mu`ta`jliklerin,  maqset  wa`m    umtiliwlari,  sotsialliq-ruwxiy  rawajlaniw    printsiplerin   

payda etetug`in  ideyalar, olardi   a`melge asiriw usil ha`m  qurallari tizimidur. 

Ideya ha`m ideologiya bir-birine  jaqin lekin  ayrilip turadi. 

1. Ideologiyanin` mazmuni ken`irek  

2. Ideologiya sotsialliq  waqiyani   saqlap qaliw yamasa  o`zgertiw yamasa onin`  tiykarg`i  o`zegi  

3.  Ideya  belgili bir ideologiya shen`berinde  o`zinin` ushlastiriw ha`m  jo`neltiriw  mu`mkinshiligin 

iske asiradi. 

Ideologiya  belgili  bir  sotsialliq  topar,  sotsialliq  qatlam,  millet  ma`mleket,  xaliq  ha`m  ja`miyettin` 

ixtiyatlarinda  talaplari  maqset  muddetleri,  manfaatlari,  arziw-intizamlari  ha`mde  olardi  a`melge  asiriw 

printsiplerin ortada ja`mlegen ideyalar tizimidur.  

Ideologiya bolmasa ha`r qanday ma`mleket ha`m ja`miyet, qala berse ha`r qanday insan o`z bag`darin 

jog`altatug`ini aniq. Sebebi ol adamzat ushin jol ko`rsetiwshi juldiz xizmetin atqaradi. 

Yag`niy milliy ideologiya xaliqtin` maqset niyetlerin belgileydi, tariyxtin` sinawlarinan o`tiwde onin` 

ruwhin  ko`terip  suyenish  ha`m  tayanish  boladi,  sol  millettin`,  sol  ja`miyettin`  duwshaker  keletug`in 

ko`plegen  turmisliq  ha`m  ruwhiy  mashqalalarina  juwapker  izleydi  ha`m  oni  tabadi.  Ol  insang`a  tek 

---