Milliy ideologiya



Yüklə 0,58 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə14/39
tarix26.09.2018
ölçüsü0,58 Mb.
#70538
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   39

 

29 


Kayumars    mifologiya  boyinsha    jer    ju`zinde  payda  bolg`an    birinshi  Adam.  Ol    Axura    Mazda 

ta`repinn eki  tu`ste  Adam ha`m   o`zigden turg`an. 

Insaniyattin`    jawiz    dushpani  bolg`an  Axriman    Kayumarsti    o`ltiredi.    Kayumarstin`    o`giz 

ta`repindegi  denesinen 55 tu`rli  da`n.  12 tu`rli  o`simlik,  siyir o`giz,  olardan 272  paydali  haywanlar  

payda  boladi.  Denenin`    adam  bo`leginen  erkek  ha`m  hayal    jinisi    du`n`yag`a    kelgen  delinedi.  

Xojelidegi    qolsay    esteliginde    usi    Kayumars    ati  menen  baylanisli    dep  esaplaydi    ko`pshilik  

ilimpazlar. 

Alisher  Nauayinin`    «Farxad    hm  Shiyrin»    da`staninda    Qitay    qaharmanliq  uli    Farxo   

tilsimlengen      sirin    biliw    ushin    Gretsiya    jurtina    sapar      shegedi.    Bul  jilda    a`wwel    daxshatli  

ajdarhani,    sol  zardushlik    dinindegi    jawizliq    ruwxi    Axrimandi  ha`m    temi  tiyinli  tilsimdi  jen`ip  

danishpan Sokrat  sa`wbetine  jetisedi. 

Ja`miyet  haqqindag`i  Mifte   kisiler ushin   napsikar   obraz berilgen. 

Avestonin`  «Vandidot» kitabinin` ekinshi babinda  Jamshid  (xasli  Iyma vaxishta 

 go`zzal Iyma) 



haqqinda  mif bayan  qilinadi. Barliq  a`lem  parwardigarlarinan zurdashtqa payg`ambarliq  rolin  inayat  

qilg`anda  ol ta`n`irinen mu`riwbet  qilip  soraydi.  A`y pu`tin  du`n`yanin`  jaratiwshisi,  muxaddes  zat 

Axura Mazda   Sen mennen aldin  insanlardin` qay  biri menen  suhbat  qilg`ansan`, kimge  muxaddes  

dinnen ta`lim bergensen. Joqari bilimler iyesi bolg`an  birden bir  tan`ri  boyinsha  juwap  Bergen: «A`y  

xaliq, bendesi  zardusht».  Sennen aldin men biyik bir insanlardan iyma (ja`mshid)sharua ha`m padalar  

iyesi sol go`zzal insang`a  xabar  jolladim. Men og`an sen menin`  dinimdi   u`yrenip oni  qorg`awg`a  

tayarliq  ko`rgil» dedim. Men bunday  uaziypa  ushin  jaratilmag`an bolsam,  oqimag`an  bolsam, men  

din-etikatti   teren  o`zlestiriw  ha`m qorg`awg`a qa`dir emespen» Sonda «A`y zardusht 

 men  Axura 



Mazda  og`an  buyirdim  «Eger  sen A`y Iyma  menin`   dinimdi  o`zlestiriwge  ha`m  jaqsilawg`a  tayin 

bolmasan`    onda  men    jaratqan    du`n`yani    abad    qil    ken`eyttir.  Sen    usi  jer  ju`zin  qorg`awg`a, 

saqlawg`a ha`m  basqarip turiwg`a   masul bol. Iyma: Men sen  jaratqan   du`n`yani  abad  qilaman,  oni  

ken`eytiwge,  oni  qorg`awg`a, basqarip  bariwg`a  tayarman» dep  juwap  berdi. Sonnan keyin 900 jil   

dawaminda Iyma jer   ju`zin  adab qilip  tu`rli o`nerler  shig`ardi.  Bay materialliq  ma`deniyat binayat 

etildi.  Lekin  o`mirinin`  aqirinda ol  tabislardan maqtanip  ketip ko`birek kibrge  berildi.  A`silik etti.   

Oni  «jaratiwshi»    dep    dag`azalap      pu`tkil    xaliqlardi    o`zine      sajda    qiliw,      siyiniwdi    talap    qila  

basladi.  Sog`an deyin  ruxlardi   o`limde, kesellikte,  suwiqta, ashliqta  bolmag`an eken.  Jamshid  o`zin   

quda dep  ja`riyalap  jer ju`zine   palakat  tarqatadi, ashliq  ha`m qatti  suwiq baslanadi.  Sonnan keyin  

daxshatli    jawiz    ku`sh-Aji  Dahako    (bizin`she  ajdarxa)    jurtti  basip  alip    o`z    hu`kimranlig`in  ornatti 

ha`m min` jil  jurtti  zulmat  qaplag`an eken.  

Xaliqtin`  auiz  eki    do`retpesinde  mifologiyaliq    obrazlar  menen  bir  qatarda    apsanaviy  

qaharmanlar obrazi  da ju`zege  kelgen.  Ol qaharmanlar adamlardin`  auiz birshiligi ha`m  baxt-saodati 

ushin  gu`resip  pidakerlik  ko`rsetti. 

Buring`i Orta  Aziya elinde jaratilg`an  auizeki estelikler arasinda  qaharmanliq  eposi  juda  u`lken 

a`hmiyetli orindi iyeledi. 

Olarda  xalqimizdin`    shet  el  basqinshilarina  qarsi      uatanparuarliq    urisi  tiykarg`i  orindi  iyeledi.   

Sonday-aq  Tumaris Shiroq  Zerina, Rustam, Sievush haqqida  xaliq auiz eki  a`debiyatinda uatanparuar 

ha`m pidaker  baxadirlardin`  monumental  obrazlari  jaratilg`an. 

Tumaris eposinda  Orta Aziya  xalqinin`  shet el basqinshilarina, aytayiq  eramizdan  buring`i  VI 

a`sirde    bul  u`lkege    kirgen    Iran    axamoniyler    patshasi  Kirge    qarsi  massaget  qa`wimlerinin`  

qaharmanlarsha  gu`resi  ko`rsetilgen. 




 

30 


Kir  a`skerleri    kul  talqan  etilip  onin`  bizin`    eramizdan  burin    529  jil  uris    maydaninda  o`ltirildi 

gellesi  denesinen ainip  qan  toltirilg`an  meske salindi.  

«Shariq»  eposi    Orta  Aziya  xaliqlarinin`  shet  el  basqinshilarina  qarsi    qaharmanliq    gu`resin 

ko`rsetedi.  Uatanparuarliq    ha`m    jasarat  watan  ha`m    o`z    xalqi      baxti  saodati    jolinan      pidayiliq  

qiliwg`a    shay,    tayin  turiw    siyaqli    joqari    ruwxiyliqti    saq qa`wimi    shopan  Shiraq    timsalinan 

ko`rsetilgen. 

Tumaris  ha`m  shiraq    xaliq    qaharmanlari  bolip    o`z  xalqi,    uatani  ushin    janinda  ayamaytug`in  

biyik  hm  timsalliq  martlik ha`m batirliq  u`lgisi sanaladi. Olarg`a  qayil  qalip ha`wes  qilamiz. 

 

3. Alpamis, Qoblan, Qiriq qiz xalqimizdin`  qaharmanliq  dastanlari  



Xalqimizdin`  auiz eki a`debiyatinin`  g`a`iynesi   tawsilmaytug`in  ka`n. Qaraqalpaq  fol`klorinin`  

20 tomlig`i belgili. Ha`zir   ilimpazlar onin`  100 tomlig`in  tayarlamaqta. 

Juz  jillar    dawaminda  batirlar  jiri    du`zilip  onin`    tiykarg`i    taqiribi    xalqimizdin`    g`a`rezsizlik  

ushin gu`resi. 

Auizeki  poeziyani baylig`i  xaliq  ruwxinin`  bekkemliligin  xaliqtin`  tariyxiy rawajlaniw  jolinda  

qiyinshiliqti  jen`ip   aliwdag`i  tabanlilig`i. 

Eposlar    yamasa  batirlar  haqqinda    jirlar  erteden  baslap    xaliq    arasinda    taralg`an.    Ko`p  jillr  

dawaminda  auizdan  auizga  ko`ship  ju`rgen, urpaqtan urpaqqa  o`tken. Sonin`   menen bbir  poemanin`  

ha`r  qiyli    variantlariniq  boliwida    tu`sindirildi.    Misali  Alpamis    Qonirat    qa`wiminin`    dastani    bolip   

o`zbektede,  qaraqalpaqtada,    qazaqtada  bar.  Lekin  bir  birinen    ayirmashiliq  ko`rinip  turadi.  

«Qoblani»nin`  qaraqalpaq varianti  menen  qazaq  variantinin` ayirmashilig`i  onsha ko`p emes  lekin   

bunday emes. Bul qipchaq  qa`wiminen tiykar aladi.  Bizlerdi  qiziqtiratug`in mifologiyaliq  elementler 

bul  dastanlarda    ushirasadi.  misali    pirlerge  siyiniw,    asa  ketken    ku`sh      qariwlar.  Bala  tilep  taw-

sho`llerdi gezip  ketiw h.t.b. 

Al  alpamis    da`staninin`    ta`rbiyaliq    ta`repi  menin`    Alpamis    inabatliqtin`    a`depnamasi    degen 

sorawdi  berilgen. 

 

Paydalang`an a`debiyatlar: 

1.

 



Karimov  I.A.  Wzbekistonning  wz  istiqlol  va  taraqqi§t  ywli  –  Wzbekiston  buyuk  kelajak 

sari; ToshkentN` Wzbekiston, 1998 y. 

2.

 

Karimov I.A.  Wzbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, si§sat, mafkura. ToshkentN` Wzbekiston, 



1993 y. 

3.

 



Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin ToshkentN`Wzbekiston,199n`y. 

4.

 



Karimov I.A.  Amir Temur – faxrimiz, g`ururimiz ToshkentN` Wzbekiston, 1996 y.  

5.

 



Karimov  I.A.    Barkamol  –  Wzbekiston  taraqqi§tining  poydevori.  ToshkentN`  Wzbekiston 

1997 y. 


6.

 

Karimov I.A. Tarixiy xotirasi z kelajak ywq.ToshkentN` Wzbekiston 1998 y. 



7.

 

Karimov  I.A.  Jamiyatimiz  mafkurasi  xalqni-xalq,  millatni-millat  qilishga  xizmat  etsin 



ToshkentN` Wzbekiston 1998 y.  

8.

 



Karimov I.A. Yuksak ma`naviyat – engilmas kuch. Toshkent “Ma`anviyat” nashr g`00h y. 

9.

 



Islam  Karimov    «Yoshlarimiz 

  xalqimizning  ishonchi  va  tayanchi»  T.,  «Ma`naviyat»  



g`00u`  

10.


 

 Karimov  I.A. «Alloh  qalbimizda, yuragimizda» T., 1999 yil  

11.

 

 I.A.Karimov  «Yuksak  ma`naviyat engilmas kuch» T., 2008   




Yüklə 0,58 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   39




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə