19
Hədəflərin ağacı - ictimai-iqtisadi inkişafın məqsədli quraşdırmalarının
sistemləşdirilmiş yığımıdır
15
.Bərkidilmə və mövcud ictimai-iqtisadi quruluşun
təkmilləşdirilməsi iqtisadiyyatın dövlət tənzimləməsinin baş hədəfidir.
Şə
kil 1.2.1. Proqram “məqsədlər ağacı”
Ə
sas və təmin edən hədəflərin reallaşdırması müddətində bütövlüyü,
dinamizmi və sistemlər kimi dövlətin etibarlı idarə oluna bilməsini təmin etməyə
çağırılmış əlavə hədəflərin böyük müxtəlifliyi yaranır.Dövlət idarəçiliyində
məqsədlərin strukturunu formalaşdırmaq, ciddi iyerarxiya sırasında onları
yerləşdirmək, müxtəlif məzmunlu məqsədlərin arasında qarşılıqlı əlaqəni təqib
etmək, “məqsədlər ağacı”na qəbul olanların məntiqi və əsas məqsədinə nailiyyəti
vaxtı qarşılıqlı uyğunluğunu qurmağa icazə verir.Dövlət idarəçiliyində məqsədlər
ağacı hədəflərin çoxluğunun və müxtəlif məzmunun (sosial, siyasi, iqtisadi, mənəvi
və s.) althədəflərinin qarşılıqlı əlaqəsini təmin edən dövlət inkişaf proqramının
15
http://www.elective.ru/arts/eko01-k0259-p15545.phtml
1-ci səviyyə
2-ci səviyyə
20
məqsədlərinin strukturunun formalaşması üsulu istiqamətində keyfiyyətli
dəyişikliklərinə nail olmaq üçün uyğunlaşdırır
16
.
“Məqsədlər ağacı” iyerarxiya strukturuna malikdir. Orada əsasən, dövlət
idarəçiliyinin ümumi strategiyası təqdim edilmişdir. Dövlət idarəçiliyinin
“məqsədlər ağacı” yeri və onun həyata keçməsi prosesində hər konkret hədəf rolunu
müəyyən etməyə, onlara idarəetmə fəaliyyətinin mövcud şəraiti vaxtı əhəmiyyətli
dərəcədə icazə verən asılılığın konkret sistemini yaradır.
Dövlət tənzimləməsinin qlobal hədəfi –stabilliyin saxlanması və ictimai-
iqtisadi quruluşun möhkəmləndirilməsidir. Bu baxımdan dövlət idarəçiliyində
“məqsədlər ağacı” aşağıdakı sxem(3) üzrə göstərmək olar:
Sxem(3)
1-ci səviyyəli məqsədlər
Ölkə əhalisinin həyat
səviyyəsinin
yüksəldilməsi:
2-ci səviyyəli məqsədlər
Ölkə əhalisinin həyat
səviyyəsinin
yüksəldilməsi:
3-cü sə
viyyə
li mə
qsə
dlə
r
Ölkə əhalisinin həyat
səviyyəsinin
yüksəldilməsi:
cəmiyyətdə sosial
sabitliyin saxlanması.
adambaşına gəlirlərin
artım
adambaşına gəlirlərin
artım,
gələcəkdə ölkə
iqtisadiyyatının
inkişafının təmin
edilməsi.
pul gəlirlərinin mal
təminatı
sosial nemətlərindən
ə
halinin təmin
olunmasına
ölkənin ekoloji
təhlükəsizliyi.
sosial nemətlərindən
ə
halinin təmin
olunmasına
pul gəlirlərinin mal
təminatı
darəetmə məqsədi yalnız məzmununa (iqtisadi, sosial, siyasi, elmi-texniki və
s.) deyil, həm da idarəetmə səviyyəsinə (xalq təsərrüfatı, sahə. ərazi, birlik,
müəssisə, sex, briqada, iş yeri), vaxta (qısamüddətli, uzunmüddətli, taktiki və
strateji məqsədlər), iyerarxiya əlamətinə (qarşılıqlı asılılıq, vacibliliyi, lokal,
16
Государственное управление (учебное пособие) Хабаровск-2005, səh 51.
21
daxiliəlaqəsi—“məqsədlər ağacı-budağı”— məqsədlərin əhəmiyyətinə görə ardıcıl
qruplaşdırılıması) görə də fərqlənirlər. “Məqsədlər ağacı” nın bu baxımdan tərkibi
və strukturu müxtəlif olur
17
.
qtisadiyyatın dövlət tənzimləməsinin əsas məqsədi cəmiyyətdəictimai-
iqtisadi sabitliyin vəziyyətinin yaradılmasıdır. Start şəraitinin və iqtisadi artmanın
potensialının formalaşması bu əsas məqsədin bilavasitə nəticəsi ilə çıxış edir və
bunda xalqın rifahının əsasartımı özünü doğruldur. Bu məqsəd daha çox ümumi
ə
sas məqsədi konkret transformasiya edir
18
.
Məqsədlər ağacının tərkibi planının optimal variantını aşağıdakı kimi qeyd
etmək olar:
1.
qtisadi sabitliyin tə
minatı, uzunmüddə
tli dövri və
qısamüddə
tli
konyuktura tə
rə
ddüdlə
rin düzləş
dilmə
si:
milli iqtisadiyyatın sahə üzrə və regional strukturunun nizama
salması;
iqtisadi artmanın təminatı;
milli məzənnənin sabitliyinin dəstəyi;
tam məşğulluğun təminatı;
xarici iqtisadi tarazlıq.
2.
Sosial sabitliyin təminatı:
əhalinin müxtəlif təbəqələrində sosial təmin olunması;
sosial xidmətlərin verilməsi;
əhalinin ictimai xeyirlərlə təmin olunması.
3.
Tə
sə
rrüfat fə
aliyyə
tinin koordinasiyası:
bazarın şəraiti haqqında informasiya ilə təminat, xalq
təsərrüfatının inkişafının perspektivləri;
motivasiya yönümlü mexanizmin hazırlaması, dəstək və
17
Menecmentin Əsasları, T.Ə.Quliyev, Bakı 2006, səh 151.
18
Государственное регулирование рыночной экономики: Учебное пособие. – М.: Дело, 2001, səh 36.