Microsoft Word ulker dissertasiya docx

10 

 

dövlət  tərəfində  idarəetmənin  həyata  keçirilməsini  labüd  hesab  etmək  olar. 

darəetmə  mahiyyət  etibarı  ilə  özündə  ona  lazım  olan  ünsurləri  birləşdirir.  Yəni 

idarəetmə  insanların  həyat  fəaliyyətini  məqsədyönlü  tənzimləmək,  onların 

mənafelərini  və  tələbatlarını  ödəmək  yolları  və  vasitələrinin  məcmusudur.  Başqa 

sözlə  idarəetmənin  mahiyyətini  açsaq  demək  olar  ki,  idarəetmə  mənafelərin 

toqquşduğu  maraqlardan  yaranan  bir  prosesdir. darədəetmədə  şübhədən  kənar 

insanların  fəaliyyəti  həyata  keçirilir  və  onun  təşkilati  mürəkkəb  problemləri  var, 

amma  “fəaliyyət” termini insanların həyatında idarəetmənin, onun spesifik yerinin 

və  rolun  sosial  mahiyyətini  açmır.Bir  çox  elmi  nəşrlərdə  idarəetmə  ictimai 

münasibətlər  sisteminə  daxil  olan  münasibət  kimi  xarakterizə  edilir.Dövlət 

idarəetmə insan həyat fəaliyyətində xüsusi münasibəti təşkil edir: iyerarxiya ictimai 

idarəetmə strukturunda bu münasibət, bir qayda olaraq, əsasən formal şəkildə şaquli 

istiqamətdə yaranıb, özününüifadə etməyə həmçinin öz iradəsini həyata keçirməyə 

hökmlü  qabiliyyət  yuxarı  tərəfin  mövcud  xarakteri  ilə  bağlanmışdır.Bu  cür 

idarəçilikdə əsas amil,hakimiyyət və tabeçilikdir, yəni yuxarıdan aşağıya özünə tabe 

olanlarıişləməyə məcbur etmək, onları maddi cəhətdən asılı vəziyyətdəsaxlamaq və 

tabe etmək münasibətlərinə əsaslanır

5

.

 

Metodoloji  yanaşmaların  dövlət  idarəçilik  nəzəriyyəsinə  tətbiqi  minimum 

aşağıdakı üç tələbə əməl olunmasını nəzərdə tutur; 

1) 

Dövlətə  sosial  sistem  kimi,  onun  idarəetmə  fəaliyyətinə  isə  sosial 

idarəetmənin bir növü kimi yanaşmaq; 

2) 

Dövlət idarəetmə fenomenini obyektləşdirilmiş səmərəli (düşünülmüş) 

fəaliyyət  kimi  qəbul  etmək,  başqa  sözlə,  siyasi-sosial  reallığın,  təşkilati-idarəetmə 

strukturlarının,  siyasi-hüquqi  aktların,  mərkəzi  dövlət  hakimiyyəti  orqanları  ilə 

partiya  və  ictimai  biliklər  arasında  idarəetmə  münasibətlərinin  müxtəlif 

formalarının olduğunu qəbul etmək; 

3) 

Dövlət  idarəetməsinin  nəzəri  təhlilində  konkret  tarixi  yanaşma 

prinsipini nəzərə almaqla qurmaq. 

                                                            

5

Menecment (dərslik) – A.M. mran. Bakı 2007, səh 9. 

---

11 

 

Genezis  və  münasibətlər  kimi  idarəetmənin  spesifikasında  sosial  sinfi 

cəmiyyət  strukturu,  ictimai  əmək  bölgüsü,  mahiyyətləri  və  idarəetməninsosial 

funksiyaları ədalətlə görünür.Həm də iqtisad elmdə diqqət idarəetmə münasibətinin 

iqtisadi məzmununun saxlamasına dair tədqiqatlarhüquq forması baxımından təhlil 

edilmişdir.Amma  idarəetmənin  o  qədər  abstrakt  anlaşılması  yenə  də  tərəf 

analizindən  və  onun  şəxsi,  unikal  keyfiyyətlərinin  təsvirinin  aparılmasından, 

həmçinin  onu  ictimai  münasibətlərin  xüsusi  təsir  forması  kimi  göstərməyə  icazə 

verir.Proseslərin  gedişindəki  dəyişikliklərə  ən  yaxın  adekvat  cavab  idarəetmənin 

mahiyyətini“təsir” termini vasitəsi ilə təyinedir, hansı ki, idarəetmədə əsas təcəzsüm 

forması  —  şüura,  davranışa  və  insanların  fəaliyyətinə  təsirin  anı  özündə  əks 

etdirir.Axı idarəetmə o halda mövcuddur ki, hansısa onun subyekt bir zaman nəyəsə 

təsir  edir,  nəsə  dəyişir,  kökündən  dəyişdirəcək,  bir  vəziyyətdən  digərinə 

deformasiya  edir,  bir  yeni  hərəkət  istiqaməti  və  ya  inkişaf  verir.Çox  proseslərdə 

fəaliyyət  “həcmli”  ola  bilər,  amma  münasibətlər  əgər  həqiqi  təsiri  yoxdursa  — 

deməli  hansısa  bir  hədəfi  təmin  edən  təsir  ola  bilməz. nsanların  dövlət  tərəfindən 

idarə edilməsini aşağıdakı sxem(1) formasında göstərək: 

Sxem 1. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sxem 1.Dövlətin idarəetmə strukturununistiqaməti

6

 

                                                            

6

http://irinabelyakova.rusedu.net/post/3305/36870 

CƏM YYƏT 

HAK M YYƏT

 

Funksiyalar

 

Sosial

 

Texniki

 

Təşkilati formaları

 

Ə

razi üzrə cəmiyyətin 

hakimiyyəti

 

Sinfi üzrə cəmiyyət 

qruplarının hakimiyyəti

 

---

12 

 

 

Dövlət - məcburiyyətin xüsusi aparatına malik olan hakim sinifin (sosial qrup, 

sinfi güclərin bloku, bütün xalq) ictimai, siyasi hakimiyyətinin xüsusi təşkilatı kimi 

müəyyən  etmək  olar  hansı  ki,  cəmiyyəti  təqdim  edərək  idarə  edir  və  onun 

inteqrasiyasını təmin edir

7

.O obyektivdir, özünə görə mövcud xüsusiyyətləri var və 

qarşı  tərəflə  əlaqəni  formalaşdırır,  təsirləri  reallaşdırır  və  başqa  bu  təsirlər  qəbul 

edir,  onlara  davranışlarına  adekvat  reaksiya  verir,  idarəetmə  üçün  lazım  olan 

hadisələri prinsiplərinə uyğun olaraq öz davranışı və fəaliyyəti kimi tikir. 

Tarixin  müxtəlif  dövrlərində  yaranmış  və  ümumi  işlərin  (qədim  mütəfəkkir 

Platonun  Demokritin,  Siseronunkonsepsiyalarında  plüralistik  demokratiyanın 

müasir  nəzəriyyələri,  ümumi  dövlət  firavanlığı,  sosial  və  hüquqi  dövlətlər  və  s.) 

icrası 

üçün 

təşkilat 

kimi 

dövlətə 

baxırdılar 

və 

dövlətin 

sinfi 

konsepsiyasınıdəstəkləyirdilər. 

Qanunauyğunluğun  obyektivliyi  və  prinsipiallığı  hakimiyyətin  fəaliyyətinin 

ə

həmiyyətli şərtidir. Adətən əsas kimi hökumət hakimiyyəti formalaşdırır, hansı ki, 

hökumətin  hökmlü  funksiyalarının  qanunauyğunluğunda  idarə  edənlərin  və  idarə 

olunanların  inamı  ilə  dəstəklənir.  Buna  görə  hakimiyyətin  qanunauyğunluğu  onun 

həyata keçməsinin ədalətini vurğuluyur.  

Cəmiyyətdə bir çox fəaliyyətin müxtəlif növü mövcuddur ki, qarşılıqlı təsirlər, 

münasibətlər zamanı onlardan hər biri öz spesifik daxili məzmununun saxlamasına 

və xarici ifadəyə  malikdir. Bu baxımdan lider məhz rəhbərlik edən, yəni fəaliyyət 

göstərən,  təhrik  edən,  dəyişdirən,  çevirən  real  qüvvədir.  Buna  görə  idarəetmənin 

anlaşılmasında xüsusi keyfiyyətlərin və idarə edən təsirin imkanlarının açması çox 

ə

həmiyyətlidir. 

Alman sosioloqu М.Veberin fikrincə, dövlət özündə qanuni asayişi və qanuni 

hakimiyyəti  cəmiyyətdə  mövcud  olan  yüksək  ideyaya  tabe  olan  və  hökm  sürən 

sosial  hərəkətlərinin  uyğunluğunu  nəzərdə  tutur

8

.  Bu  ənənə  allahın  iradəsi,  ədalət, 

təbii  hüququ  və  s.  əsnasında  mümkün  ola  bilər.Qanuni  hakimiyyət  məcburiyyətin 

                                                            

7

http://www.nowpolitolog.ru/nepols-719-1.html 

8

https://ru.wikipedia.org/wiki/%C2%E5%E1%E5%F0,_%CC%E0%EA%F1#.D0.92.D0.BD.D0.B5.D1.88.D0.BD.D0

.B8.D0.B5_.D0.B2.D0.BB.D0.B8.D1.8F.D0.BD.D0.B8.D1.8F 

---