Microsoft Word ulker dissertasiya docx

72 

 

ödənildikdən  sonra  əhalinin  sərəncamında  5,3  milyard  manat  həcmində  və  ya 

ə

vvəlki ildəkindən 5,3 faiz çox vəsait qalmışdır.  

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2012-ci il 29 dekabr tarixli Fərmanı 

ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxiş” inkişaf konsepsiyasi gələcək 

inkişaf  proqramlarına  əsasən  Azərbaycan  əhalinin  gəlirlərinin  yüksək,  işsizlik 

səviyyəsinin  minimum  həddə  olduğu,  inkişaf  etmiş  insan  kapitalına,  mühafizə 

edilən, sağlam ətraf mühitə və hər bir vətəndaşı üçün geniş imkanlara malik məkan 

olacaqdır.  Konsepsiyada  nəzərdə  tutulmuş  tədbirlərin  icrası  nəticəsində  dövrün 

sonuna  ölkədə  adambaşına  düşən  ÜDM-in  həcmi  iki  dəfə  artaraq  13000  ABŞ 

dollarına çataqdır. 

crası başa çatmış dövlət proqramlarınıda göstərmək olar ki, bu sahədəki işlər 

uğurla bitmişdir. Əyani misal kimi “Azərbaycan Respublikasında kosmik sənayenin 

yaradılması və inkişafı üzrə Dövlət Proqramı”nı göstərmək olar. Proqram gələcəkdə 

ölkənin  informasiya  gücünün  artırılmasına  yönəlmişdir.  Proqramın  həyata 

keçirilməsi  haqqında  ilk  rəsmi  sənəd  2008-ci  ildə  imzalanıb,  2013-cü  ildə  peykin 

istismara hazır olmuşdur.  

Demək  olar  ki,  yalnız  bir  sahə  deyil,  artıq  bütün  istiqamətlər  üzrə  dövlət 

proqramları mövcuddur, reallaşması istiqamətində işlər görülür.  

XXI  əsrin  ilk  onilliyində  sürətlə  inkişaf  edən  və  yayılan  informasiya  və 

kommunikasiya  texnologiyaları,  bununla  bağlı  yeni  vüsət  almış  qloballaşma 

prosesləri  ölkələrin  sosial-iqtisadi  həyatına  ciddi  şəkildə  təsir  etməkdədir.  Bu 

mənada  Azərbaycan  da  istisna  deyildir.  Qlobal,  planetar  xarakterli  amillər  ölkə 

həyatının,  demək  olar  ki,  bütün  sahələrində  -  iqtisadi,  sosial,  siyasi,  humanitar-

mədəni və s. sahələrdə gedən proseslərə nüfuz edir. Bununla yanaşı, hər bir ölkədə 

olduğu kimi, Azərbaycanda da öz mənşəyinə və təsir dairəsinə görə regional (region 

ölkələrinə  xas  olan),  yaxud  ölkədaxili  amillər  mövcuddur  ki,  ölkənin  ictimai 

həyatının müxtəlif sahələrinin idarə edilməsində onların da nəzərə alınması səmərəli 

siyasətin formalaşdırılması baxımından vacibdir. 

Dövlətin  gələcək  inkişaf  proqramına  daxil  olan  məqsədlər  iqtisadiyyatın 

---

73 

 

rəqabət  qabiliyyətinin  artırılması  makroiqtisadi  sabitliyin  qorunması,  monetar  və 

fiskal 

siyasətin 

koordinasiyasının 

gücləndirilməsi, 

biznes 

mühitinin 

yaxşılaşdırılması,  xarici  ticarət  və  investisiya  siyasətinin  təkmilləşdirilməsi  kimi 

istiqamətləri  özündə  cəmləşdirir

46

.  Burdan  dövlət  proqramının  əsas  istiqamətləri 

xarici  dövlətlərlə  və  beynəlxalq  təşkilatlarla  əlaqələrin  daha  da  genişlənməsinə 

yönəldilmiş addımları nəzərdə tutur.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                            

46

“Azərbaycan  2020:  gələcəyə  baxiş”  inkişaf  konsepsiyasi,Azərbaycan  Respublikası  Prezidentinin  2012-ci  il  29 

dekabr tarixli Fərmanı ilə təsdiq edilmişdir.  

---

74 

 

Nəticə 

 

Dövlət  ictimai  həyatın  təşkilinin  elə  bir  formasıdır  ki,  o,  ayrı-ayrı  fərdlərin 

pərakəndə  cəhdləri  ilə  yaradıla  bilməz.  Dövlət  cəmiyyətin  əsas  hakim  siyasi 

təşkilatıdır.  Onun  hakimiyyəti  cəmiyyəti  birləşdirən,  təşkil  edən  və  məcbur  edən 

başlıca  qüvvədir.  Beləliklə,  dövlət  ölkə  miqyasında  yeganə,  tam  hakimiyyətli, 

cəmiyyətin  inkişafının  əsas  istiqamətini  müəyyən  edən  bütün  vətəndaşların 

mənafelərini  nəzərə  alan,  ölkə  daxilində  və  beynəlxalq  aləmdə  rəsmi  tanınan 

təşkilatdır. 

Dövlət  idarəçiliyinin  nəzəri  əsaslarını  və  inkişaf  proseslərini  araşdırdıqdan 

sonra aşağıdakı nəticələrə gəlmək olar: 

 Dövlətin  mahiyyətini  göstərən  zaman  üç  ünsürə  diqqət  yetirməliyik. 

Onlar 

aşağıdakılardır: 

1.Hakimiyyət 

2. 

Müstəqillik; 

3.Dövlətin siyasi rejimi. 

 Müasir  dövlətşünaslıqda  dövlət  anlayışına  dörd  əsas  yanaşma 

göstərmək  olar:  teoloji,  klassik,  hüquqi,  sosialoji.Teoloji  yanaşma: 

burada  əsas  fikir  dövlətin  Allahtərəfindən  yaradılması  və  idarə 

edilməsinə  yönəldilir.Klassik  yanaşmanın  nümayəndələri  dövlətə  üç 

ə

sas  elementin  birgə  əlaqəsi  kimi  baxılır:  hakimiyyət,  ərazi  və  əhali. 

Bu  yanaşma  beynəlxalq  hüquqla  məşğul  olan  qərd  siyasətçilərinə 

xasdır.Dövlət  anlayışına  hüquqi  yanaşma  I  dünya  müharibəsinə 

qədərki  dövrdə  üstün  olmuşdur.  Onun  nümayəndələri  dövlətə  hər 

ş

eydən əvvəl hüquq münasibətləri sistemi, xüsusi normativ vahid kimi 

baxırdılar. Dövlət anlayışına sosialoji yanaşma daha geniş yayılmışdır. 

Bu  da  dövlətin  mənbəyi  haqqında  olduğu  kimi  iki  istiqamət,  məktəb 

var:  birincisi  marksist  məktəb  göstərir  ki,  dövlət  müəyyən  sinfi 

diktatura orqanıdır.  

 

Məqsədlər  ağacının  tərkibi  planının  optimal  variantını  aşağıdakı  kimi 

qeyd  etmək  olar:  qtisadi  sabitliyin  təminatı,  uzunmüddətli  dövri  və 

---

75 

 

qısamüddətli konyuktura tərəddüdlərin düzləşdilməsi; Sosial sabitliyin 

təminatı;  Təsərrüfat  fəaliyyətinin  koordinasiyası;  Rəqabət  mühitinə 

dəstək;  qtisadiyyatda dövlət sektorunu idarəetməsi

 

 

“Yaxşı  idarəçiliyi”  xarakterizə  edən  səkkiz  əlamət  vardır:  ümumi 

iştirak,qanunun  aliliyi,  şəffaflıq,  operativlik,  konsensusa  orientasiya, 

ə

dalət  və  bərabərlik,  effektivlilik  və  nəticəlilik,  məsuliyyət  və 

hesabatlılıq.

 

 

Dövlət  idarəetmə  strukturunun  təşkilati  əsaslarının  formalaşmasında 

müəyyən bir neçə tip mövcuddur: xətti, funksional, xətti-funksional,

 

proqram-məqsədli, matris.

 

 Dövlət idarəçiliyik orqanlarının vəzifələri bir sıra qanunverici normalar 

şə

klində  bərkitmək  məqsədəuyğundur:onların  səlahiyyətinə  uyğun 

olaraq  informasiya  resurslarının  formalaşması;dövlət  resursları  olan 

başqa 

orqanlara, 

təşkilatlara 

və 

fiziki 

şə

xslərə 

məlumat 

verilməsi;idarəetmə  prosesində  milli  informasiya  resurslarından 

istifadə;aktual 

vəziyyətdə 

dövlət 

informasiya 

resurslarının 

saxlanılması;informasiya resurslarından istifadə vaxtı dövlətin xidməti 

məxvi sirrinin qorunmasına təminat. 

 Dövlət idarəçiliyində üç rejimlərdə informasiya istifadəçilərə verilməsi 

təmin  edilməlidir:reqlament,  yəni  onlar  tərəfindən  bildirilmiş 

məlumatların  təqdim  etməsinin  vaxtaşırılığına  uyğun  olaraq;sorğular 

üzrə, yəni tələb edilən informasiyanın verilməsi sorğuların məzmununa 

uyğun  olaraq;təcili  rejim,  operativ  qərarların  istifadəçilər  tərəfindən 

qəbulunu tələb edən informasiya haqqında söhbət gedir. 

 Funksiyalar  subyektlər,  həcm  və  miqyas,  vasitələr  üzrə  idarəetmə  

fəaliyyətinin  xarakteri  ilə  fərqlənirlər  :  təsirin  subyekti  üzrə:  bu 

dövlətin  funksiyaları  bütovlükdə,  vahid  dövlət  kimi  səlahiyyətlərinin 

reallaşdırmasına tuşlanmışdır;  həcminə 

və 

miqyaslarına 

görə: 

birincilər bütün cəmiyyətin və onun böyük alt sistemləri miqyaslarında 

---

76 

 

reallaşırlar;  ikincilər  seqmentlər,  əlaqələr,  ictimai  orqanizmin 

komponentləri üzrə ayrı-ayrı sferalarla məhdudlaşdırılmışdır;  vasitələr 

üzrə:  reallaşdırma  zamanı  bütün  dövlətin  gücündən  istifadə  olunur, 

həmçinin məhdudlaşdırılmış vasitələr və təşkilat imkanları daxilində. 

 Dövlət  idarəçiliyinin  səmərəliliyinin  təkmilləşdirilməsi  ən  azı 

aşağıdakı  müqayisələr  əsasında  aparılmalıdır:  cəmiyyətin  tələbat  və 

ehtiyaclarına müvafiq məqsədlərin dövlət idarəçiliyi prosesində həyata 

keçirilməsi;  məqsədlərin  idarəçilik  prosesində  reallaşdırılması, 

obyektiv dövlət idarəçiliyinin qərar və fəaliyyətinin müvafiq nəticələri 

ilə  tutuşdurulması;  dövlət  idarəçiliyinin  obyektiv  nəticələrinin 

cəmiyyətin  tələbatları  və  mənafeləri  ilə  tutuşdurulması;    dövlət 

idarəçilyi ilə əlaqədar ictimai məsrəflərin müvafiq obyektiv nəticələrlə 

tutuşdurulması;  mümkün  olan  idarəçilki  potensialının  onun  real 

istofadə dərəcəsi ilə tutuşdurulması;  bütövlükdə 

cəmiyyətin 

real 

tələbat  və  ehtiyaclarının  dövlət  idarəçiliyi  ilə  reallaşdırılması,  onun 

hüquqi təminatı və tənzimlənməsi. 

 Proqramlar işlənib hazırlanarkən aşağıdakı mərhələlər həyata keçirilir: 

1) 

Problemin 

təyin 

edilməsi 

və 

onun 

aktuallığının 

müəyyənləşdirilməsi. 2) Problemin  aid  olduğu  obyektin  gələcək 

vəziyyətinin proqnozlaşdırılması. 3)  Əsas 

məqsədlərin 

müəyyən 

edilməsi. 4) Problemlərin  mövcud  olduğu  sosial-iqtisadi  sistemin 

təhlilinin aparılması. 5)  Problemin həlli yollarının araşdırılması və bu 

zaman maksimal alternativ yolların müəyyənləşdirilməsi. 6)  Ən  opti-

mal həll yolunun seçimi.7) 

Seçilmiş həllin səmərəliliyinin təyini və 

proqramın reallaşdırılması üzrə təkliflərin hazırlanması. 

  darəetmə  elmdə  dövlətin  aşağıdakı  əsas  əlamətləri  göstərilir: 

məcburetmə,  zor  tədbiq  etmək  hüququ,  suverenlik.  ümumilik,  hüquq, 

ə

halidən  vergi  və  mükəlləfiyyətlər  toplamaq  hüququ,  pulsuz  təhsil 

haqqı. 

---

77 

 

 

Ə

dəbiyyat 

 

1.

  Menecment  (dərslik)  –  K.A.Şahbazov,  H.S.Həsənov,  M.H.Məmmədov, 

Bakı 2006 

2.

  Azərbaycan iqtisadiyyatı (dərs vəsaiti) Bakı 2011 

3.

  Dövlət  və  bələdiyyə  idarəçiliyi  (dərslik)  K.A.Şahbazov,  H.S.Həsənov, 

H.M.Məmmədov, Bakı 2011 

4.

  qtisadiyyatin  dövlət  tənzimlənməsinin  əsaslari  (metodiki  vasitə) 

M.A.Əhmədov A.C.Hüseyn, Bakı 2011 

5.

  Dövlətin  iqtisadi  siyasəti:  realliqlar  və  perspektivlər,  A.Ş.  Şəkərəliyev,  

Bakı 2009 

6.

  Menecmentin Əsasları, T.Ə.Quliyev, Bakı 2006 

7.

  Dövlət Qulluğu (Dərs vəsaiti), R.A.Səfərov, Bakı 2014 

8.

  nformasiya iqtisadiyyati (Dərslik) G. . smayılov, Bakı 2010 

9.

  Proqnozlaşdirma,  strateji  planlaşdirma  və  milli  proqramlaşdirma  (dərslik) 

(tərcümə) Bakı 2010 

10.

 Milli iqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsinin əsasları, Bakı 2006 

11.

 Государство  и  право.  Бельский  К.С.  К  вопросу  о  предмете 

административного

 права, 1997, №11 

12.

 Понятие  государственного  управления  в  Административном  праве 

Германии

. Мицкевич А.А. Государство и право. 2002, №6 

13.

 Menecment (dərslik) – A.M. mran. Bakı 2007 

14.

 Теория государства и права (Учебник) Белгород 2007 

15.

   Государственное управление (учебное пособие) Хабаровск-2005 

16.

   Государственное  регулирование  рыночной  экономики:  Учебное 

пособие

. – М.: Дело, 2001 

17.

 Управление государственной собственностью/ Под ред. В.И. Кошкина, 

В

.М. Шупыро. М: Инфра – М,1997 

---

78 

 

18.

 Информационное  обеспечение  государственного  управления  /  В.А. 

Никитов

,  Е.И.  Орлов,  А.В.  Старовойтов,  Г.И.  Савин,  Ю.В.  Гуляев.  - 

М

.: Славянский диалог, 2004 

19.

 Государственное регулирование экономики: Учебник / Н.Б. Антонова. 

-  Мн.:  Академия  управления  при  Президенте  Республики  Беларусь, 

2002.  

20.

 Литвак Б.Г. Разработка управленческого решения: учебник. – М.:Дело 

21.

 Афанасьев В. Г. Системность и общество. - М., 1980 

22.

 Советский государственный аппарат. Лунев В.Е., М. Знание 1972 

23.

 Научные основы государственного управления в СССР. - М., 1968. 

24.

 Чиркин В.Е. Государственное и муниципальное управление: учебник. 

– М.: "Юрист", 2003. 

25.

 Xalq  qəzeti  məqalə  -  “Prezident  lham  Əliyev:  Azərbaycan  iqtisadiyyatı 

sürətli inkişaf tempini saxlaya bilmişdir” Bakı 2015 

26.

 XXI əsrdə milli dövlətçilik, Ramiz Mehdiyev, Bakı 2003 

27.

 “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxiş” inkişaf konsepsiyasi, Bakı 2012 

 

 

nternet resursları: 

1.

 

http://irinabelyakova.rusedu.net/post/3305/36870

 

2.

 

http://www.nowpolitolog.ru/nepols-719-1.html

 

3.

 

https://ru.wikipedia.org

 

4.

  http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_philosophy 

5.

 

http://www.elective.ru/arts/eko01-k0259-p15545.phtml

 

6.

 

http://www.azerbaijan.az/portal/General/Constitution/doc/constitution

 

7.

  http://www.president.az/articles/564?locale=az 

8.

 

http://www.e-imza.az/index.php?lang=az

 

9.

  http://studopedia.net/4_10239_organizatsionnaya-struktura-

gosudarstvennogo-upravleniya.html 

---

79 

 

10.

 http://dummy.sytes.net/shema-gosudarstvennogo-upravleniya 

11.

 http://elib.me/munitsipalnoe-upravlenie_1090-

gosudarstvennoe/funktsionalnaya-sistema-gosudarstvennogo-33582.html 

12.

 http://www.azstat.org/MESearch/details 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

80 

 

 

Summary  

 

State  administration,  public  administration  public  administration,  public 

administration,  management  functions,  organizational  structure  of  public 

administration mechanisms, improvement of the efficiency and independence of the 

state,  the  authorities  of  the  state  of  the  style  to  the  fore  issues  of  governance  in 

Azerbaijan,  the  formation  of  the  state  of  exploring  the  theoretical  basis  of  the 

essence  of  the  central  aspects  of  support,  "purposes  tree"  state-citizen  control 

actions. 

 

 

 

 

Аннотация

 

 

  Теоретические  основы  государства  управляющего  воздействия 

государственного

  управления,  формирование  государственного  управления, 

обеспечения

  деятельности  государственных  органов  государственного 

управления

, 

организационная

 

структура

, 

функции

 

государственного

 

управления

 

в

 

Азербайджане

, 

усовершенствования

 

механизма

 

государственного

  управления,  стиль  и  на  первый  план  выдвинуты  вопросы 

эффективности

  государственного  управления,  аспекты,  независимость 

государства

  -  гражданин,  "дерево  целей",  суть  управления  государства  при 

пасе

.