Microsoft Word ulker dissertasiya docx

16 

 

1.2.  Dövlət idarəçiliyinin “məqsədlər ağacı”nın formalaşması 

 

Dövlət idarəçiliyinin təşkilinin ənənəvi təsviri onun subyektinin strukturunun 

təqdim  etməsi  ilə  (təsəvvürü  ilə)  məhdudlaşdırılır,  yəni  dövlət  orqanlarının 

sistemləri  yoxsa  funksional  alt  sistem  öz  fəaliyyətini  dondurur.  Dövlət  insanlar 

həyatında  hamı    hansısa  bir  hədəflərin  irəliləməsindən  başlayırlar,  hansılar  ki, 

onların ehtiyaclarına və maraqlara əsaslanırlar və adətən onların təmin olunmasına 

yönəlirlər.Həmişə insanların enerjisi, demək olar ki, bütün məqsədlərin reallaşması 

üçün gedir. Amma bu problem dövlət idarəçiliyi üzrə nəzəri işlərdə problem demək 

olar ki qoyulmur, çünki, burada onsuzda hər şeyaydındır və diqqətə layiq deyil

12

. 

Demək  olar  ki,  idarəetmədə  məqsəd  mükəmməl  obrazlı  subyektin  arzu 

olunan  vəziyyətinin  və  ya  obyektiv  qanunauyğunluqlarının,  təşkilati  formalarının, 

ehtiyaclarının  və  maraqlarının  hesabı  əsasında  xülasə  edilmiş  idarəetmənin 

obyektini  (məntiqi  modelini)  təşkil  edir. darədəetmədəməqsədlər  çox  insanların 

praktik hərəkətlərini güman edir, daha az hər şey xəyalpərəstliklə, xəyala qapılma 

ilə, volyuntarizmlə, savadsızlıqla və yatan ağılın başqa nəzəriyyələri ilə bağlanılır. 

Dövlət  idarəçiliyi  “məqsədlər  ağacı”nın  qurması  əsasında  onların 

iyerarxiyalarını  nəzərə  alaraq  bütovlükdəhəm  də  onun  ayrı-ayrı  hissələrinə  çətin 

proseduru planlaşdırır. 

Yaranmanın və məzmunun mənbəyi üzrə düşən və məntiqi ardıcıllığa dövlət 

idarəçiliyinin məqsədlərinin əsas növləri növbəti strukturu göstərilir:  

 

 

 

 

 

 

 

                                                            

12

 Теория государственного управления.Шамхалов Ф. 2002 

---

17 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

“Məqsədlər  ağacı”  -  məqsədli  proqramın  mühüm  elementidir  vəonun 

formalaşmasına 

nə 

qədər 

ciddi 

yanaşmadan, 

hər 

ş

eydən 

ə

vvəl, 

proqramınsəmərəliyindən  asılıdır.  Adətən  "məqsədlər  ağacı"  bir-birinə  bağlıvə 

içərisində mətn olan kvadratlar vasitəsilə təsvir olunur

13

. 

                                                            

13

Dövlət və bələdiyyə idarəçiliyi (dərslik) K.A.Şahbazov, H.S.Həsənov, H.M.Məmmədov, Bakı 2011, səh 411. 

  ctimai-siyasi vəziyyəti əhatə edən bütöv, kompleks, tarazlı və keyfiyyətli 

inkişafı cəmiyyəti; 

  Sosial  strukturu,  onun  elementlərinin  qarşılıqlı  vəziyyəti  və  sosial  həyat 

səviyyəsi insanların əks etdirən sosial, ictimai-siyasi məqsədlərə təsiri; 

  qtisadi,iqtisadi  münasibətlər  sistemini  xarakterizə  edən,  ictimai-siyasi 

proseslərin reallaşdırmasını və başqa məqsədləri təmin edən maddi əsası; 

  Mənəvi,dəyərlərin  götürməsi  ilə  bir  aspektdə  bağlıdır,  hansılarla  ki, 

cəmiyyət rəhbər tutur — ictimai-siyasi və sosial məqsədlərin reallaşdırmasına 

cəmiyyətin mənəvi potensialının tətbiqi ilə; 

  istehsal,yaranma  prosesindən  və    idarə  olunan  obyektlərin  fəallığının 

saxlanılmasından ibarət olur, hansılar ki, adı çəkilən məqsədlərə uyğundurlar 

və onların həyata keçməsinə imkan yaradırlar; 

  təşkilati,problemlərin  həlli  istiqamətində  müvafiq  funksional  və  təşkilati 

strukturların qurulması və subyektində dövlət idarəetmə obyektləri; 

  informasiya,lazımi,  etibarlı  və  adekvat  informasiya  ilə  nəzərdə  tutulmuş 

məqsədlər təminatına aparılması; 

  izahat,dövlət  idarəçiliyindəməqsədlərinin  kompleksinin  praktik  həyata 

keçməsinə imkan yaradan biliklərin, motivlərin və stimulların işləmələri.; 

---

18 

 

Məqsədlər  ağacının  müəyyənləşdiriciməqamı  cəmiyyətin  keyfıyyəti,  onun 

saxlanması və dəyişdirilməsi ilə bağlı strateji məqsədlərin müəyyənləşdirilməsindən 

ibarətdir.  Strateji  məqsədlər  operativ  məqsədlərə,  onlar  isə  öz  növbəsində  taktiki 

məqsədlərə  bölünürlər.  Bəzən  strateji  məqsədlərə  başlıca  məqsədlər,  yerdə  qalan 

məqsədlərə  isə  təminedici  məqsədlər  deyilir.  Məqsədləri  başqa  əsaslara  görə  də 

fərqləndirmək  olar:  həcminə  görə  -  ümumi  (bütün  dövlət  idarəetməsi  üçün)  və 

xüsusi (onun ayrı-ayrı alt sistemləri, komponentləri üçün); nəticələrinə görə - son və 

aralıq  məqsədlərə;  zaman  etibarı  ilə  -  uzun  müddətli,  orta  müddətli,  qısamüddətli 

məqsədlərə  ayırmaq  olar.  Məqsədlər  ağacının  qurulması  məqsədlərin 

razılaşdırılmasını,  onların  subordinasiyaının  təmin  olunmasını,  məqsədlərin 

cəmiyyətin  tələbatlarına  və  maraqlarına  uyğunluğunu  təmin  etməyi  nəzərdə  tutur. 

Dövlət idarəetməsinin məqsədlərinin hər birinin ayrılıqda və məqsədlər “ağacının” 

bütövlükdə  əsaslandırılmış  və  həqiqi  olması  başqa  şərtlərlə  yanaşı,  onun  müvafıq 

resurslarla təminatı ilə əlaqədardır. 

Hər  bir  proqram  üçün  (layihə  üçün)  “məqsədlərağacını”  qurmaq  lazımdır: 

baş,  ali  məqsəd,  1-cı  səviyyəli  məqsədlər,2-cı  səviyyəli  məqsədlər,  əgər  tələb 

olunarsa, onda həm də 3-cüsəviyyəli məqsədlər (şəkil 1.2.1)

14

. 

“Məqsədlər  ağacının”  qurulmasında  başlıca  vəzifəbir  və  ya  bir  neçə 

məqsədlərin ötürülməsinə yol verməmək.  stisna olaraq bu bütün proqram işlərinin 

yekun  effektini  kəskin  şəkildə  aşağı  salacaqdır,eləcə  də  verilmiş  yol  üzrə  hərəkət 

məntiqindən kənara aparan yanlışməqsədləri daxil etməmək. 

 

 

 

 

 

 

                                                            

14

Proqnozlaşdirma, strateji planlaşdirma və milli proqramlaşdirma (dərslik) (tərcümə) Bakı 2010, səh 98. 

---