Microsoft Word ulker dissertasiya docx

40 

 

1.  Bələdiyyə müəssisələri. 

2. 

çtimai təşkilatlar. 

Bu  təsnifatda  müəyyən  ziddiyyətlər  vardır.  Belə  ki,  büdcə  bölməsinin 

müəyyən hissəsi, bələdiyyə müəssisələri kimi də çıxış edə bilər. Dövlət bölməsinin 

bu  qeyd  olunan  təsnifləşdirilməsi  müəyyən  maraqları  ifadə  edir  ki,  onları  da  üç 

qrupa ayırmaq olar. 

1. 

Bütün vətəndaşları əhatə edən dövlət marağı. 

2. 

Müxtəlif  birləşmələri,  sosial  qrupları,  müəssisələri  əhatə  edən 

korporativ maraqlar. 

3. 

Vətəndaşların fərdi tələbatı (individ, ev təsərrüfatı, ailə). 

Dövlət  hakimiyyəti  mürəkkəb  iyerarxik  struktura  malikdir.  Mürəkkəb 

quruluşlu  obyektlərin  tədqiqində  əsas  çətinliklər  isə  onların  funksional  və  genetik 

planda  nisbətini  müəyyən  etməkdir.  darəetmə  dövlət  hakimiyyətinin  iyerarxik 

strukturu üzrə bütün səviyyələrdə - piramidanın başından tutmuş ən aşağı ayrı-ayrı 

iş  yerlərinə  qədər  həyata  keçirilir.  Dövlət  hakimiyyətində  qarşılıqlı  münasibətlər 

sxemi  aşağı  orqanın  yuxarı  orqana  tabeliyini  təmin  edən  yüksək  dərəcədə 

mərkəzləşmənin  olmasıdır. 

darəetmə 

qanunverici, 

icra 

və 

məhkəmə 

hakimiyyətlərində sərbəst yaranır, prinsipcə eyni xarakterli olur. 

craçı  hakimiyyət  orqanları  dövlət  idarəçiliyi  təşkilat  strukturunun  əsasıdır. 

Məhz  onlar  özündə  demək  olar  ki,  bütün  idarəetmə  informasiyasını  və  dövlət 

məcburiyyətinin  ən  əhəmiyyətli  vasitələrini  toplayırlar.  Buna  görə  dövlət  rejimi 

məhz  icra  hakimiyyətinin  praktik  fəaliyyətindən  dövlət  idarəçiliyinin  faktiki 

istiqaməti asılıdır. 

Ə

nənəvi olaraq dövlət idarəçiliyi obyektinə görə aşağıdakı idarəetmə orqanları 

fərqləndirirlər: 

  iqtisadi proseslərin idarəetməsi üzrə; 

  ictimai-mədəni proseslərin idarəetməsi üzrə; 

  inzibati-siyasi proseslərin idarəetməsi üzrə. 

---

41 

 

Dövlət idarəetmə strukturunun təşkilati əsaslarının formalaşmasında müəyyən 

bir neçə tipindən istifadə olunur: 

 

Xətti forma -ciddi iyerarxiya ehramı şəklində dövlət orqanlarının şaquli 

tabeliyi  üstünlüyü  ilə  ciddi  fərdi  idarəetmənin  və  hökmlü  tələblərin  həyata 

keçirilməsi  üçün  möhkəm  və  effektiv  idarəetmə  birliyinin  mövcudluğu  ilə  ciddi 

formallaşdırılan  struktur  yaradılır.  Bu  əsasən  zamanı  əks  əlaqələrin  qurulması 

idarəetmə orqanının zəif ifadə, onun ensiz olması müşahidə olunur ki, universallıq 

və səmərəliliyini azaldır. 

 

Funksional  forma-  dövlət  orqanlarında  idarəetmənin  konkret 

funksiyalarının  aparılmasına  xüsusi  olaraq  uyğunlaşdırılmış,  seçməyə  icazə 

verənyüksək  peşəkar  mütəxəssislər  yaradırlar.  Funksional  koordinasiya  arasında 

çətinliyin bu əsası mənfidir, çünki,idarəetmənin ayrı-ayrı funksiyaları aparılmasında 

ixtisaslaşmanın üstünlüklərini məhdudlaşdırır. 

 

Xətti-funksional  forma  -  əvvəlki  iki  əsas  strukturun  vəhdətini  təmin 

edir.  Bir  orqan  idarəetmə  qərarlarını qəbul  edir  və hökmlə  həyata  keçirir  və  digər 

orqanlar isə onları informasiya məsləhət, əlaqələndirmə və statistika, başqa xassəli 

dövlət idarəetmə səviyyəsində yüksəltməyə imkan verən məlumatlarla təmin edir. 

 

Proqram-məqsədli forma– idarəetmə strukturunun yaradılması əsasında 

hər  hansı  hədəflə  dayanır  və  bu  məqsədlər  özündə  kompleks  proqram  və  onların 

qarşılıqlı  əlaqəsinin  bütün  elementlərin  icrasına  tabe  olur,  intellektualların, 

təbiilərin,  istehsalların,  informasiyaların  inteqrasiyasına  və  aktual  ictimai 

məsələlərinhəlli  üçün  başqa  resurslar  imkan  yaradır.  Bu  əsas  keçmiş  yüzilliyin 

sonunda inkişaf etmişdir. 

 

Matris  forma–bu  bir  qayda  olaraq  ərazi  idarəetməsi  ilə  bağlı 

tiplistrukturözündə xətt və proqram-məqsədli idarəetməni  uyğunlaşdırır. Müəyyən 

ə

razidə idarəetməyə  hərtərəfli  yanaşmanı  təmin  edir  və  fəal  inkişaf  edən,  dinamik 

idarə olunan obyektlərə elastik, tez uyğunlaşdırılan yanaşma kimiözünü göstərir

31

. 

                                                            

31

http://studopedia.net/4_10239_organizatsionnaya-struktura-gosudarstvennogo-upravleniya.html 

---

42 

 

Ə

yani  misal  kimi  Rusiya  Federasiyasında  idarəetmə  strukturunu  aşağıdakı 

formada sxem(5) şəklində göstərmək olar

32

: 

Sxem 5 

 

 

V.Q.  Vişnyakov  yazır:  “Orqan  strukturunda  onun  bölmələri,  orqana 

qoyulmuş  funksiyaların  və  səlahiyyətlərin  onların  arasında  bölgünün  sxemi  və  bu 

bölmələrin  münasibətləri  sistemi  məcmusu  anlaşılır”.Struktur  onların  sistemində 

funksiyaların  ifadəsinin  təşkilati    forması  kimi  xidmət  edir.  Funksiyaların  ilk 

                                                            

32

http://dummy.sytes.net/shema-gosudarstvennogo-upravleniya 

Prezident RF 

Rusiya Federasiyasının 

federal məclisi

 

RF hökuməti

 

Rusiya Federasiyasının 

vətəndaşlarının 

qanunverici orqanları 

Rusiya Federasiyasının  

icraçı orqanları

 

Yerli hakimiyyət  

orqanlarının  

nümayəndəliyi

 

Rusiya Torpaq Kadastrı 

Komitəsi

 

Yerli özünüidarəetmə  

icra orqanları 

 

Ə

razi orqanları 

(Rusiya Torpaq Kadastrı 

Komitəsi)

 

 

Fiziki şəxslər 

 

Hüquqi şəxslər

 

Müxtəlif kateqoriyalı alt idarəetmə orqanları

 

---