31
idarəetmə vəzifələrininyerinə yetirilməsində məsuliyyətini və
hüquqlarını həyata keçirmək;
Həcminə görə hüquqların və səlahiyyətlərin tam uyğun icrası.
Dövlət idarəçiliyi orqanlarının fəaliyyəti dövlətin Konstitusiyasına və ona
uyğun olaraq qəbul edilmiş qanunverici aktlarına əsaslanır.Konstitusiya əsasında
dövlət qanunvericiliyi icra və məhkəmə hakimiyyətinəayrılır. Klassik variantda
hakimiyyət bölgüsü institutlar tərəfindən aşağıdakı formada təqdim olunmuşdur:
qanunverici hakimiyyət - parlamentdir, nüfuzlu idarəetməsəlahiyyətli
orqanlar;
icra - hökumət: icra orqanları respublika və regional səviyyəyə ayrılır;
məhkəmə hakimiyyəti - ədliyyə və hüquq orqanları;
Hakimiyyət qollarının hər biri reallaşdırmanın uyğun olan mexanizmi
vasitəsilə hökmlü funksiyaların reallaşdırmasını təmin edən orqanlar, müəssisələr
və şəxslər sisteminə birləşdirir.
Dövlətin təşkilati idarəetmə strukturunun qurulmasının meyarları mövcuddur:
səlahiyyətin (bu meyar üzrə respublika və yerli idarəetmə orqanlarını
ayırırlar) ərazi miqyası;
idarəetmə orqanlarının təhsilinin (baza tələblər və seçilən süzgəc)
sırasının nizamı;
xarakter və səlahiyyətin (funksional, sahə üzrə, sahələrarası idarəetmə
orqanları) məzmunu;
səlahiyyət (kollegial idarəetmə, tək idarəetmə orqanları səviyyəsizdə)
məsələlərinin icazəsinin nizamı.
Dövlət idarəçiliyinin təşkilati strukturuna xarici və daxili şərait amilləri,
sosial-iqtisadi və siyasi tələblər təsir göstərir.Bir çox hallarda təşkilati struktur insan
potensialından asılıdır, o cümlədən bura daxildir: informasiya təminatları, dövlət
32
idarəçiliyinin stili, idarəetmənin müasir elmi metodlarına və texniki vasitələrinə
yiyələnməsinə dövlət aparatının qabiliyyəti və s.
23
Dövlət
idarəçiliyi
sahəsində
informasiya
texnologiyaları
idarəetmənintəsirliliyini artmasının əsas amili hesab edilir.Dövlət idarəçiliyinin
bütün funksiyalarınınreallaşdırması, keyfiyyətlə yeni səviyyəsinə keçməyə icazə
verərək hər şeydən əvvəl yoxlama, yığım və informasiyanın təhlili,
təkmilləşdirmənin,
qəbulun,
reallaşdırmanın
və
idarəetmə
qərarlarının
effektivliyinin
qiymətləndirilməsi
informasiya-analitik
təminatı
sistemini
formalaşdırır.
nformasiya texnologiyaları idarəetmə strukturlarıvə ictimaiyyət arasında
operativ əks əlaqənin qurulmasına imkan yaradır. Bir tərəfdən dövlət orqanlarının
fəaliyyəti ictimaiyyət üçün daha çox “şəffaf” açıq olmalıdır, başqa səmtdən
yanaşsaq informasiyaya ictimai rəyin və təsirin operativ hesablanması üçün ayrı-
ayrı sosial qruplar üzrə zərurətdən meydana çıxır. Dövlətin informasiya
texnologiyaları ölkənin ictimai-siyasi həyatında aparıcı mübadilə vasitəsi kimi çıxış
edərək onların aktiv iştirakına əhalinin geniş təbəqələrindəinformasiya əldə etməsi
üçün azad girişinə imkan verir.“2005-2008-ci illərdə rabitə və informasiya
texnologiyaları inkişafı dövlət proqramı” təsdiq edilmişdir
24
.Bu proqramın əsas
komponentlərindən biri “Elektron Azərbaycan” layihəsi olmuşdur. Bu layihənin
reallaşması dövlət və cəmiyyət münasibətlərinin daha da yaxınlaşmasına, inkişaf
etməsinə yönəlmişdir.
nformasiya təminatı - informasiyanın istifadəçilərinin informasiya ilə
təminatı üçün nəzərdə tutulmuş konsepsiyaların, metodların və vasitələrin
sistemidir. nformasiya təminatı sistemi informasiya resurslarını özünə daxil edir,
təşkilatı-funksional, funksional, proqram, texniki, texnologiya, hüquqi, kadr və
maliyyə təminatı özündə birləşdirir və istifadəçi üçün yığım, emal, saxlama və
informasiyanın verilməsininəzərdə tutur.
23
Государственное регулирование экономики: Учебник / Н.Б. Антонова. - Мн.: Академия управления при
Президенте
Республики Беларусь, 2002.Səh 775.
24
http://www.president.az/articles/564?locale=az
33
Dövlət idarəçiliyinin informasiya təminatı - bu istifadəçilərin informasiya ilə
təminatı üçün nəzərdə tutulmuş konsepsiyaların, metodların və vasitələrin
sistemidir.
qtisadi
fəaliyyətin
avtomatlaşdırılmış
informasiya
idarəetmə
texnologiyalarının informasiya təminatı ücün süni intellekt sahəsində tətbirlər geniş
marağa səbəb olmuşdur. Buradanaliyyətlərə çatmaq üçün reallaşma formalarından
biri ekspert sistemlərinin - xüsusi kompüter sistemlərinin yaradılması, ona sistem
akkumlyasiyasında,
zənginləşdirilməsində,
təhlildə
və
yüksək
ixtisash
mütəxəssislərin biliklərinin qiymətləndirilməsində baza rolunu oynayır
25
.
nformasiya
xidmət
funksiyalarının
icrası
üçün
həmçinin,
kommunikasiyaların vasitəsi kimi resurs formasında istifadə olunur, çünki müxtəlif
məlumatların ötürülməsi prosesində həyata keçirilirlər. nformasiya əsas predmeti
vasitə və idarəetmə əməyinin məhsulu çıxış edir. Həqiqətən yalnız konkret
idarəetmə vəziyyətində qeyri-müəyyənliyi azaldan informasiya qiymətlidir
26
.
Avtomatlaşdırılmış sistem növlərini,sinifləri və informasiya təminatının
vasitələrini nəzərə alaraq dövlət idarəçiliyinin informasiya təminatını aşağıdakı
cədvəldə(2.1.1.) göstərmək olar:
Cə
dvə
ldə
2.1.1.
25
nformasiya iqtisadiyyati (Dərslik) G.I.Ismayılov, Bakı 2010, səh 202
26
Литвак Б.Г. Разработка управленческого решения: учебник.. – М.:Дело, 2006. Səh 296
Dövlət idarəetmə
orqanlarının informasiya
təminatı
Avtomatlaşdırma
sistemləri, müxtəlif sinif
vasitələrinin istifadəsi
Kütləvi informasiya
vasitələrindən (K V)
istifadə
Informasiya mübadiləsini
məqsəd güdən ictimai
maraqları əks etdirən
layihələrdən istifadə