Microsoft Word tagizade orxan doc

10 

 

 

 

Ümumi 

və 

xüsusi 

menecment 

ifadələri 

ə

saslandırılmış 

qaydada 

möhkəmlənməyə  başlamışdır:  ümumi  menecment  –  sosial-iqtisadi  proseslərin  idarə 

edilməsi  (regional  səviyyədə,  nazirlik  və bank  strukturlarının idarə  edilməsi    və  s.); 

xüsusi  –  xüsusi,  spesifik  cəhətlərə  malik  olan  obyektlərin  (maliyyə,  bələdiyyə, 

investisiya və s.) idarə edilməsi . Lakin bu strukturlarda idarəetmənin funksiyaları və 

obyektləri  lazımi  dəqiqliklə  müəyyən  olunmamışdır,  xüsusilə  dövlət  təşkilati 

quruluşunun  şaquli  istiqaməti  üzrə,  bu  da  hakimiyyətin  bütün  səviyyələrində  bir-

birini təkrar eləyən idarəetmə orqanlarının sayının artmasına gətirib çıxarır. 

Bazar  münasibətləri  şəraitində  əmtəə  istehsalının  xüsusiyyətlərinin  uzun  illər 

ə

rzində  nəzərə  alınmaması  ona  gətirib  çıxarmışdır  ki,  müəssisə  rəhbərlərinin  və 

mütəxəssislərinin  çox  hissəsi  müasir  menecment  sahəsində  lazımi  nəzəri  bazaya 

malik  olmalarına  baxmayaraq,  onlar  müəssisələrin  iqtisadi  müstəqilliyi  və 

cəmiyyətdəki  demokratik  dəyişmələr  şəraitində  praktiki  təcrübəyə  malik  deyillər. 

Tədqiqatlar  göstərir  ki,  sənaye  istehsalının  əsas  sahələrinin  inzibati  və  iqtisadi 

rəhbərliyi,  çoxsaylı  yeni  müəssisə  və  firmaların  idarə  edilməsi,  xüsusi  təhsilə  və 

idarəetmə təcrübəsinə malik olmayan diletantlar, həvəskar adamlar tərəfindən həyata 

keçirilir. 

darəetmənin  müasir  nəzəriyyəsi  və  praktikasının  digər  xüsusiyyəti,  işlərin 

marketinq metodlarının qeyri-kommersiya təşkilatlarının fəaliyyətinə şamil olumması 

meyli  ilə  bağlıdır.  Dövlət  və  bələdiyyə  idarəetmə  sistemlərində  daha  tez-tez 

marketinq  tədqiqatları,  biznes-planlar  üzrə  işlər  aparılır,  xüsusi  menecmentin  yeni 

növləri: maliyyə, bələdiyyə, investisiya və digər inkişaf edir.  

Cəmiyyətin  və  xalq  təsərrüfatının  inkişafı,  müəyyən  qanunlar  toplusunun, 

qaydaların, normaların, cəmiyyətin bütövlükdə və onun tərkib hissələrinin – istehsalat 

kollektivlərinin,  qeyri-formal  insan  birliklərin,  sosiumun  ilkin  əsaını  təşkil  eləyən 

ailənin  rəftar  alqoritmlərinin  olmasını  tələb  edir.  Sosiuma,  onun  maddi  istehsalına 

olan bu  təsir prosesi, idarəetmə elminin predmeditini təşkil edir. Şübhəsiz ki, hər bir 

idarəetmə obyekti (dövlət, sahə, kollektiv, şəxsiyyət) öz xüsusiyyətləri, fərqlənmələri 

ilə  xarakterizə  olunur,  lakin  elmi  idarəetmə  metodlarının  cəbbəxanasında  istənilən 

idarəetmə obyektinə təsir etmənin ümumi prinsipləri və metodları vardır. 

---

11 

 

 

 

darəetmə  nəzəriyyəsi,  praktikası  və  sənəti  öz  fəaliyyət  məqsədlərinə  çatmaq 

üçün  rəhbər  işçi  tərəfindən  tətbiq  olunur  və  bu  da  qəbul  edilən  qərarlar  üçün  şəxsi 

məsuliyyəti  nəzərə  almaqla  qarşıya  qoyulan  vəzifələrin  həllinin  kompleks 

vasitələrinin və metodlarının strategiyasının işlənilməsinə imkan verir. Məqsədlərin, 

idarəetmə  strategiyasının  müəyyən  olunması  və  istehsalat  kollektivinin  köməyi  ilə 

qəbul  edilmiş  qərarların  həyata  keçirilməsi,  rəhbər  işçilərin  funksional  borclarının 

ə

sas kompleksini təşkil edir. 

darə olunan hər bir obyekt, ayrı-ayrı, lakin qarşılıqlı əlaqədə olan hissələrdən, 

elementlərdən  ibarət  olan  sistemdir.  Özü  də,  sistem,  onun  tərkibinə  daxil  olan 

elementlərin malik olmadığı yeni xüsusiyyətlər qazanır. Belə ki, insan kütləsi - ayrı-

ayrı şəxsiyyətlərin cəmindən ibarət deyildir, bu, öz xüsusiyyətlərinə malik olan yeni 

qurum,  yeni  orqanizmdir  və  onun  tərkibinə  daxil  olan  ayrı-ayrı  insanlardan  fərqli 

olaraq digər qanunlara tabedir. Ümumi halda sistem, çoxsaylı bir-biri ilə əlaqədə olan 

elementlərdən  ibarətdir və  hər  bir  element özünəməxsus  xüsusiyyətə  malik  olmaqla 

yanaşı, məqsədyönlü fəaliyyət göstərir. 

darəetmə,  idarə edilən obyektə daimi və məqsədyönlü təsiri təmin edir ki, bu 

obyekt  kimi  texnoloji  qurğu,  kollektiv  və  yaxud  ayrı-ayrı  şəxsiyyət  ola  bilər. 

darəetmə  -  prosesdir,  idarəetmə  sistemi  isə  bu  prosesi  təmin  eləyən  mexanizmdir. 

nsanların  iştirak  edə  bildiyi  istənilən  hər  bir  dinamik  proses,  ayrı-ayrı 

proseduralardan, əməliyyatlardan və qarşılıqlı əlaqədə olan mərhələlərdən ibarətdir.    

Ticarət müəssisələrinin idarəedilməsində minformasiya texnologiyalarının rolu 

həm strateji, həm də operativ əməliyyat sviyyəsində daim artmaqdadır, Belə ki, uğulu 

ticarət  informasiyanın  toplanmasından  və  ondan  istifadə  olunmasından  başladığı 

üçün,  pərakəndə  ticarət  üçün  informasiya  sistemi  -  R S  (retailing  information 

systems) 

işlənib hazırlanmış və ondan istifadə olunur.  R S qərarların və problemlərin 

həlli  üçün  lazım  olan  insanların  və  maşınların  qarşılıqlı  təsirini  özündə  əks  etdirir 

(bax: sxem 1.1.). 

 

 

 

---

12 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sxem 1.1.  Pərakəndə ticarətdə informasiyanın bütöv sistemi 

 

 

 

 

 

 

 

Təklif mühiti 

• Malgöndərənlər, 

logistika və

 maliyyə 

Ə

məliyyat mühiti 

•  şçi heyəti və daxili fəaliyyət  

Tələb mühiti 

• Müştərilər və alıcılar 

Malgöndərənlər 

• Elektron məlumat    

   mübadiləsi sistemi üzrə    

   qabaqcadan sifariş 

• Tələbin  

   proqnozlaşdırılması 

• Mal göndərilməsi  

  qrafikinin tərtib  

  olunması 

Maliyyənin idarə 

olunması 

• Alışların qeydiyyatdan  

   keçirilməsi 

• Ödəniş 

• Nağdı vəsaitlərin axını 

• Valyuta  

  sövdələşmələri 

• Marja 

• ƏDV-nin geri  

  qaytarılması 

nsan resursları 

•  şçi heyətinin  

   qəbul olunması  

   sistemi və   

   mükafatlandırma 

•  şçi heyətinin  

   işinə nəzarət 

• Elektron poçt  

  vasitəsilə əlaqələr 

•Tədris etmə və  

  məlumatlandırma 

Marketinq 

• Kreditlər üzrə  

  sövdələşmələr 

•Xarici  

  məlumat  

  bazası 

•  şçi heyətinin  

  iş qrafiki 

Daşınmalar 

• Gömrük və aksizlər 

•  xracat sistemləri 

Logistika və 

anbarlaşdırma 

• Planlaşdırma, 

yerləşdirmə, mühit 

• Daşınıb gətirilməyə 

nəzarət 

•  şçi heyətinin iş qrafiki 

• Nəqliyyat 

marşruturunun tərtib 

olunması 

Xarici maliyyə 

institutları 

• Kreditləşdirmə 

orqanları 

• Kreditləşdirmə 

şə

rtlərinə əməl 

olunmasına nəzarət  

• Satış nöqtələrindən pul 

vəsaitlərinin köçürülməsi 

sistemləri 

Pərakəndə ticarətdə 

informasiya sistemləri 

Elektron satış nöqtələri (kassalar) 

Alışlar və merçendayzinq 

• Satışlar, mal dövriyyəsinin 

planlaşdırılması, proqnozlaşdırma və 

hesabat 

• Mənfəətə nəzarət 

• Mal ehtiyatlarının doldurulması 

• Çeşidin planlaşdırılması 

• Malın gətirilməsi qrafikləri  

• «Sənədlərə qarşı ödəniş» sistemi ilə 

alışlar 

stehlakçılarla 

qarşılıqlı 

münasibətlər 

• Loyallıq  

  sxemləri 

• Alıcıların  

   hərəkətinin  

  mağazadaxili  

  müşahidəsi 

• Təhlükəsizlik  

  sistemləri 

• Xidmət  

  səviyyələri 

•Məhsulun  

  skanasiya  

  olunmması 

Ticarət sahəsinin 

idarə olunması 

• Malın yerləşdiril-

məsinin planlaşdırıl-

ması 

• Malların mağazada 

yerləşdirilmə planı və 

dizaynı  

• Planlaşdırma 

• Malın birbaşa 

mənfəətliliyi 

Pərakəndə ticarətdə innovasiyalar 

• Evdən aparılan alışlar 

•  nteraktiv multimediya proqram əlavələri 

• Videokonfranslar 

• Elektron markalanma 

---