Microsoft Word tagizade orxan doc
Yüklə 0,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
49
Rəqabət qabiliyyəti – inkişafda olub daimi dinamik dəyişiklərə məruz qalan çoxcəhətli mürəkkəb iqtisadi anlayışlardan biridir. Rəqabət qabiliyyətinin nə Azərbaycanda, nə də dünyada vahid, universal, ümumi qəbul olunmuş tərifi yoxdur. Adətən rəqabət qabiliyyəti altında ölkənin sahənin, təsərrüfat vahidinin qarşıya qoyulan iqtisadi məqsədlərinin (rəqabət bazarında mövqelərin möhkəmləndirilməsi və ya onların qazanilması) əldə olunmasında rəqibləri qabaqlamaq başa düşülür. Başqa sözlə, rəqabət qabiliyyəti – iqtisadi, sosial, siyasi amillərlə şərtləndirilən ölkənin, onun iqtisadiyyatının, mal istehsalçılarının daxili və xarici bazarda vəziyyəti deməkdir. Milli iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyəti altında həm daxili, həm də xarici bazarlarda əcnəbi mallar və xidmətlərə rəqabət göstərən mallar və xidmətlərdə özünü biruzə verən iqtisadi, elmi-texniki, istehsalat, təşkilati-idarəetmə, marketinq və digər imkanların təmərküzləşdirilmiş anlayışı başa düşülür. Milli iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyəti dedikdə, ölkənin ictimai və dövlət quruluşu sisteminin rəqabət qabiliyyəti, milli iqtisadiyyatın dinamik inkişafı, dövlətin dünya standartlarından geri qalmayan cəmiyyət üzvlərinin maddi rifah səviyyəsini təmin etmək qabiliyyəti nəzərdə tutulur. Mövcud olan təcrübə göstərir ki, milli iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyəti, onun tərkib hissələri – çox dəyişkən ölçülərdir. Ölkənin rəqabət qabiliyyətinin mövcud səviyyədə saxlanılması sadəcə olaraq daimi və geniş cəhdlərin göstərilməsini deyil, həm də dövlətin rolunun daha çox olduğu strateji xarakterli məqsədyönlü düşünülmüş hərəkətlərin edilməsini tələb edir. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində dövlət birbaşa raqabət qabiliyyətini idarə edə bilmir, ona müxtəlif təsir vasitələri və tədbirləri – qanunvericilik aktları, hökumət qərarları, iqtisadi vasitələrlə təsir edir. Başqa sözlə, dövlətin vəzifəsi ondan ibarətdir ki, milli iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyətinin idarə olunması üçün imkan daxilində ə lverişli şərait yaradılsın. Sahənin (sahələr kompleksinin) rəqabət qabiliyyəti yüksək keyfiyyətli məhsulları yaratmağa və istehsal etməyə imkan verən müəyyən rəqabət üstünlüklərinin olması ilə müəyyən edilir. 50
Sahənin rəqabət qabiliyyəti aşağıdakıların olmasını nəzərdə tutur: - səmərəli sahəvi quruluş; - sahənin digər müəssisələrini öz səviyyəsinə dartıb çıxara bilən yüksək rəqabət qabiliyyətli firma (müəssisə) - liderlər qrupu; - sazlanmış təcrübi-konstruktor, mütərəqqi istehsalat-texnoloci bazanın, inkişaf etmiş sahəvi infrastrukturun olması; - sahə daxilində, həm də ölkə daxilində və onun xaricindəki digər sahələrlə çevik elmi-texniki, istehsalat, maddi-texniki, kommersiya ə məkdaşlığı sistemi. Müəssisənin (firmanın) rəqabət qabiliyyəti – rəqabətli bazar şəraitində səmərəli təsərrüfat fəaliyyətinin və mənfəətli satışın təmin olunması deməkdir. Rəqabət qabiliyyəti göstəricisi hər bir müəssisə üçün onun bütün bölmə və xidmətlərinin işlərini özündə əks etdirən güzgüdür. Xarici bazara raqabət qabiliyyətli malla çıxmaq - müəssisənin bazarı ələ alması və orada möhkəmlənmsi sahəsində ilkin məqamdır. Bundan sonra malların rəqabət qabiliyyətlərinin idarə olunması üzrə böyük, vacib iş başlayır. Rəqabət qabiliyyətinin idarə olunması – məlumatın daima təkmilləşdirilməsi, mütəmadi olaraq onun yeni satış kanallarının, yeni alıcı qruplarının axtarılması, servis xidmətinin, reklamın yaxşılaşdırılması üzrə tədbirlər məcmuusudur.
alıcınin konkret tələbatını ödəyən malın rtyfiyyət və dəyər (qiymət) xarakteristikalarının məcmuusudur. Lazımi istehlak dəyərinə malik olan mal nəinki nəzərdə tutulmuş miqdarda və vaxtda istehlakçıya çatdırılmalı, həm də onun dünya təcrübəsində mövcud olan servis xidmətinə zəmanət olmalıdır. Rəqabət qabiliyyəti rəqabətlə çox sıx bağlıdır. Rəqabət qabiliyyəti ancaq orda yaranır və özünü biruzə verir ki, orada rəqabət olsun. Bazar və rəqabət - müasir iqtisadiyyatın əsas və eyni zamanda ən güclü və təsirli inkişaf mexanizmidir. Malin rəqabət qabiliyyətini açıqlayan əsas xarakteristikalar aşağıdakılardan ibarətdir: - malın keyfiyyəti və istehlak dəyərliliyi, yəni onun ödədiyi tələbatın dərəcəsi və diapazonu; 51
- malın dəyəri; - malın istehlak olunma qiyməti; - texniki xidmətin keyfiyyəti və s. Sahibkarlıq qərarlarını ənənəvi olaraq analitik və axtarış (yaradıcı) qərarlarına ayırmaq olar. Bu cür ayırmanın bütün şərtiliklərinə baxmayaraq, digər tərəfdən, belə ayırma alternativlərin işlənilməsi alətlərinın düzgün tapılmasına imkan yaradır. Qərarların işlənbilməsinin analitik yanaşması aşağıdakı hallarda özünü doğruldur: • problem nisbətən sadədir; • alternativləri asan ifadə etmək olur; • qərarın işlənilməsi və qəbul olunması üçün lazım olan informasiya əldə oluna biləndi; • axtarılan qərarın dqğruluğunu göstərən standartlar mövcuddur. Buna görə də, aydındır ki, təkcə analitik yanaşmanın tətbiq olunması bir sıra çox mühüm məhduduiyyətlərlə bağlıdır. Çətinliklərin birinci qrupu problemin özünün müəyyən olunmasına aiddir. Çox nadir hallarda qərarın axratışına başlamazdan əvvəl, tərəflər konsensusa (razılığa) gəlirlər. Çox vaxt problemlər elə formalaşdırılar ki, onlara qarşı hazır qərarlar tətbiq etmək mümkün olsun. Çətinliklərin ikinci qrupu alternativlərin işlənilməsinə aiddir. Yaradıcı (axtarış) yanaşmasından qeyri-standart, əvvəllər istifadə olunmamış qərarlar axtarılan zaman istifadə edirlər. Müəyyən dərəcədə rəsmiləşdirilə bilən analitik yanaşmadan fərqli olaraq, yaradıcı yanaşma, formallaşdırmağa daha az hallarda yol verir. darəetmə qərarlarının səmərəliliyi bir sıra amillərin təsiri ilə müəyyən olunur və bu, qərarların işlənilməsinin və həyata keçirilməsinin müxtəlif mərhələlərində özünü biruzə verir. Bütövlükdə isə onlardan ən əsasları – qərarı qəbul edənin səriştəsi və iş təcrübəsi; qərar qəbul edən şəxsin (QQŞ) məlumatlanma dərəcəsi; qərarların işlənilməsi prosesində kollegiallıq dərəcəsi; nəzarətdə olan qərarların xüsusi çəkisi; qərarı işləyib hazırlayan rəhbər işçilərin və mütəxəssislərin həmin qərarların
Yüklə 0,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|