Microsoft Word Sosial inkisaf?n t?min edilm?sinin regional aspektl?ri docx
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
18 ödənilmə müddətindən asılı olaraq birdəfəlik, aylıq və cari kimi qruplara bölmək olar. Pensiya kimi müavinət də ekvivalentsiz əsaslarla verilir. Müavinətlərin maliyyələşmə mənbələri müxtəlifdir. Sosial təminatın mühüm növlərindən birini də ahıllara, tək və kimsəsiz vətən- daşlara, əlillərə sosial xidmət göstərilməsi təşkil edir. Sosial təminat sahəsində xidmətin fərqləndirici cəhəti onların ayrı-ayrı vətəndaşlara pulsuz və ekvivalentsiz həyata keçirilməsidir. Sosial xidmətin tibbi xidmət və müalicə, müvəqqəti əmək qabiliyyətinin itirilməsinin ekspertiza edilməsi, əlilliyin səbəb və qrupunun müəyyən edilməsi, evdə sosial xidmət, qocalar və əlillər evində qocaların və əlillərin saxlanılması və s. növləri vardır. Sosial yardım sistemləri əhali təbəqələrinin ehtiyaclarına əsasən onlara güzəştlər təqdim olunmasını təmin edir. Yardım sistemləri hökumət fondlarının vəsaitləri hesabına maliyyələşdirilir. Bu sistemin tətbiq edilməsi isə test üsulları ilə sosial yardımlara ehtiyacı olan şəxslərin müəyyənləşməsi yolu ilə həyata keçirilməlidir. Sosial sığorta ilə sosial yardım arasındakı fərq aydınlaşdırılmalıdır. Sosial riskli şəraitin yarandığı hallarda məqsədli hüquqlara malik, sosial cəhətdən sığortalanmış tərəf onlar üzərində test yoxlanması aparılmadan güzəştlər almaq hüququna malik olmalıdır. Sığortalanmış tərəf onların güzəştlərə ehtiyacı olub olmamasından asılı olaraq sığorta güzəştləri almaq hüququna malik olurlar. Lakin sosial yardıma ehtiyacı olan hər hansı bir tərəfsə hökumət tərəfindən onun müavinətlər almaq hüququ olub olmadığının qiymətləndirilməsi faktını nəzərə almalıdır, bu zaman yaşayış üçün müvafiq vəsaitlərin olması imkanları da nəzərdən keçirilir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, son 4-5 ildə sosial sığorta ilə sosial yardım arasındakı məsafə çox qısalmışdır. Yəni bir tərəf məqsədli hüquqlara malik olmaqla sosial yardımlar ola biləcək tərəf kimi qəbul edildiyi halda, digər tərəf sosial sığorta üzrə güzəştlər isə vəsaitlərin testi aparıldıqdan sonra onların təqdim olunması artırılmaqda davam edir. Eyni zamanda pensiyaların məbləği aşağı olduğu üçün Respublika prezi- 19 dentinin fərmanıyla dövlət büdcəsindən pensiyalara əlavə müavinətlər təyin edil- mişdir. Hər iki hüquqların bu cür bir-birinə yaxınlaşması sosial müdafiə anlayışının açıqlanması üçün onların vahid hala gətirilməsini tələb edir. Sosial sığorta və ya sosial müdafiəyə aid olmasının aydınlaşması mümkün olmayan güzəştlərə «qarışıq güzəştlər» kimi baxılmalıdır. Sosial sığorta haqlarından əlavə sosial yardım sistemi və digər milli sosial müdafiə sistemləri sosial müdafiə müavinətlərin digər növlərindən hələ də fərq- lənməkdədir. Bununla əlaqədar olaraq, sosial kompensasiyalar sistemi barədə də məsələyə toxunaq. Bu birgə məxrəc sistemlərinin tərkibinə daxil olur ki, bu da çətinliklərə və itkilərə məruz qalmış insanların problemlərinin həllində hökumət və ictimaiyyətin birgə həmrəyliyini nümayiş etdirir. Bu baxımdan əlillər, ahıl yaşlı və müharibədə ailə başçısını itirmiş və təcavüzə məruz qalmış, eləcə də insan hüquqları tapdanan vətəndaşların pensiya haqları və digər güzəştləri diqqət mərkəzində olmalıdır. Bir çox güzəştlər nağd ödənişlər şəklindədir və əməyin ödənilməsindən kifa- yət qədər qazanc əldə etmək iqtidarında olmayan və məcburi xərclərlə üzləşən insanların ehtiyaclarına yönəlmişdir. Başqa sözlə desək, həmrəylik, sosial sığorta və sosial müdafiə sistemləri tərəfindən ifadə olunan ve sosial riskli şəraitə məruz qalan insanlara verilir. Həmrəyliyə ehtiyacı olan elə hallar olur ki, bunlardan biri də əsas gəlir anlayışıdır. Bu elə sistemlərə aiddir ki, bütün vətəndaşlar hökumət tərəfindən, insanların işləməyə marağı olmasından və ya ehtiyacları olub olmadığından asılı olmayaraq həmişə müavinətlərlə təmin olunurlar. Bu cür əsas gəlir anlayışı bütün güzəştlərin sosial müdafiə sistemi tərəfindən nağd ödənişli formada təqdim olunmasına səbəb olur və gələcəkdə bu ödənişlərin ünvanlarının artırılması əsas məqsəd sayılır. Sosial müdafiə müavinətləri sosial sığorta və ya sosial yardım üzrə güzəştlərə bölünə bilməz, lakin öz tərkibinə əsasən təsnifləndirilə bilər. Bununla da, natural formada təqdim olunmuş güzəştlərə də toxunulmalıdır ki, onlar da mahiyyət etibarı 20 ile nağd formada olan güzəştlərdən və digər ödənişlərdən fərqlənir. Sosial müdafiə sisteminin təsnifləndirilməsinə nəzər salaq. «Bismark» və «Beveriç» ən klassik model hesab olunur. Bu sistemlərdə yalnız sosial sığorta elementləri nəzərə alınır və ön plana çəkilir. Sosial sığortaya «Bismark» sistemindən yanaşsaq görərik ki bu sistem işləyen əhaliyə xidmətlər göstərilməsinə həsr olunmuşdur. Burada işçilərə xüsusi yer ayrılır, əhaliyə təqdim olunan güzəştlərin həcmi onların iş stajlarından və sosial riskli halların baş verməsindən öncə, onların əldə etdikləri gəlirlərdən bilavasitə asılı olur. Burada sosial sığorta sistemi məşğul əhalinin etdikləri ayırmalar və onların işə götürənlərinin ödədikləri tədiyələr hesabına maliyyələşdirilir. «Beveriç» sosial sığorta modelində məqsəd bütün əhali təbəqələrini yardımlarla təmin etməkdən ibarətdir. Burada güzəştlər birdəfəlik ödənişlər formasında müəyyənləşir və maliyyələşmə vergi sistemləri vasitəsilə həyata keçirilir. Hal- hazırda adları çəkilən hər iki sosial sığorta sistemlərinin öz mükəmməl formalarında fəaliyyət göstərə biləcəklərindən uzaq olduqları barədə rəy formalaşmışdır ki, bu da onların milli sosial müdafiə sistemlərindən kifayət qədər uzaq olmalarından irəli gəlir. Skandinaviya ölkələrinin sosial müdafiə sisteminə öz xüsusi yanaşmaları var. Bu ölkələrdə məhkəmələrin sosial müdafiə problemlərinə əhəmiyyətli təsiri vardır. Bundan əlavə, elə inzibati tədbirlər də mövcuddur ki, hüquqi normativ aktlarla birgə onlar sosial müdafiə məfhumunun açıqlanmasına kömək edirlər. Qanunvericiliyin bu problemləri daha az əhatə etdiyi şəraitdə bu açıqlamalara daha çox ehtiyac duyulur. Sosial müdafiənin milli modelinin hazırlanması və layihələşdirilməsi fəaliyyətin bir növüdürsə, məsələnin ikinci tərəfi bütün bunların həyata keçirilməsi üçün müvafiq inzibati idarəetmə strukturunun yaradılmasına olan tələblərdir. Bu, ə n azı, bir neçə müxtəlif sosial müdafiə sistemlərini, müxtəlif əhali təbəqələri və müxtəlif qruplar üçün sosial müdafiə tədbirləri həyata keçirən sistemləri idarə edən inzibati qurumlar olmalıdır. Fəaliyyətin professional səviyyədə təşkil olduğu Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|