Microsoft Word Sosial inkisaf?n t?min edilm?sinin regional aspektl?ri docx
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
12 - gəlirlərin bölgüsü və yenidən bölgüsündə əhalinin sosial müdafiəsinin təmin edilməsi; - məşğulluğun təmin edilməsi və işsizliklə mübarizə və s. Problemləri tam əhatə etməyən sadaladığımız bu məsələlərlə yanaşı respub- likamızın müharibə vəziyyətində olması və xarici iqtisadi əlaqələrin təsirini də nəzərə alsaq gələcək cəmiyyətin, yeni iqtisadi sistemin bu gün sağlam təməlinin qurulmasının nə dərəcədə mürəkkəb iş olduğunu görərik. Son illərin elmi araşdır- maları və dünya ölkələrinin təcrübəsi göstərir ki, XX əsrin sonu və XXI əsrin ə vvəllərində bəşəriyyətin mütərəqqi inkişafı insanların sosial problemlərinin həllindən çox, dərəcədə asılıdır. Belə ki, cəmiyyətin sosial durumu iqtisadi inkişafın nəticəsindən çox onun inkişafına təkan verən və ya ləngidən amilə çevrilmişdir. Bu bir daha göstərir ki, bu gün sosial problemlərin düzgün və səmərəli həll edilməsi aktual olmaqla yanaşı, həm də gələcək inkişaf üçün də ə həmiyyətlidir. Keçid iqtisadiyyatının xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla dövlətin sosial siyasətini müəyyənləşdirən amillər aşağıdakılardır: - ə halinin həyat səviyyəsinin təmin edilməsi və yüksəldilməsi; - gəlirlərin əhalinin təminatında yaratdığı fərqlərin dərinləşməsinin qarşısının alınması; - aztəminatlılıq və kasıblıqla mübarizə; - inflyasiyanın məqbul səviyyəsinin saxlanılması; - büdcə təminatlı sosial sahələrin iqtisadi səmərəliliyinin yüksəldilməsi; - istehlak malları və xidmətlər sahəsində milli istehsalçıların qorunması və onlara dövlət köməyi; - istehlak malları və xidmətlər istehsalına elmi-texniki dəstək və innovasiyanın təmin edilməsi. Bildiyimiz kimi, keçid iqtisadiyyatı şəraitində dövlətin ən vacib funksiyalarından biri bazara keçidlə əlaqədar meydana çıxan bir sıra mühüm problemləri həll etmək, əhalinin həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılması ilə bağlı tədbirləri həyata keçirməkdir. Dövlətin iqtisadi siyasətinin əsasını sosial siyasət 13 təşkil edir. Dövlətin sosial siyasəti cəmiyyətin həyat fəaliyyətinin sosial-iqtisadi şə rtlərinin tənzimlənməsinə yönəldilən tədbirləri kompleksindən ibarətdir. Məhz sosial siyasət vasitəsi ilə ilk növbədə əhalinin dövlət himayəsinə ehtiyacı olan hissəsinin vəziyyətini keçid şəraitində qismən yüngülləşdirmək mümkündür. Sosial sahədə dövlət tərəfindən həyata keçirilən və əhalinin sosial müdafiəsinə xidmət edən əsas tədbirlər sırasına təhsil, səhiyyə, ekoloji problemlərin həllinə yönəlmiş iri proqramların işlənib hazırlanması, zəhmətkeşlərin sosial mühafizəsi və sosial təminatı (istehlak büdcəsinə uyğun olaraq əmək haqqının və pensiyaların minimum səviyyəsinin müəyyən edilməsi, inflyasiyanın sürətinə uyğun olaraq gəlirlərin indeksləşdirilməsi və sair.) mexanizminin formalaşdırılması daxildir. Azərbaycanda sosial inkişafın özünəməxsus xüsusiyyətləri mövcuddur. Bu qanunauyğunluqlar son illər daha çox nəzərə çarpır. Milyondan çox pensiyaçının, iki yüz minə qədər tələbənin və işsizliyin yuxarı olması xarakterik xüsusiyyətdir. O cümlədən, əhalinin yaş tərkibində son illərdə nisbi qocalmanın baş verməsi, hər bir işçiyə düşən işsizlərin sayının artması, təbii artımın azalması tempini xarakterizə edir və digər xüsusiyyətlər, sosial təminat, sosial müdafiə, sosial tənzimlənmənin özünəməxsus qanunauyğunluqlarını meydana çıxarır və sosial siyasəti formalaşdırır. Sosial siyasətə uyğun olaraq maliyyə, kredit, bölgü, mübadilə, vergi siyasəti formalaşdırılır. Sosial təminatın pulsuz və güzəştli xidmət istiqamətlərində formalaşmasının tənzimlənməsi mexanizmləri həmin sahələrdə işləyənlərin əmək haqqı, bu sahələrin maddi-texniki bazası və kadr potensialının inkişaf etdirilməsi üçün zəruri olan maliyyə imkanları ilə məhdudlaşır. Bu sahələrin inkişafının əsas maliyyə mənbəyini mərkəzləşmiş formada dövlət büdcəsi təşkil etdiyi üçün dövlət büdcəsi həmişə sosial yönlü siyasət yeritməlidir. Maliyyə gərginliyi şəraitində sosial tənzimlənmənin əsaslarını müəssisələrin özlərinin təsərrufat hesabı vasitəsilə işlənməsi yolu ilə ödənilməsi problemi meydana çıxır. Müasir şəraitdə təhsil ocaqlarının demək olar ki, hamısında pullu təhsil sistemi mövcuddur, özəl təhsil ocaqları inkişaf edir. Mülkiyyət 14 münasibətlərindən asılı olaraq maliyyəşdirmə mənbələri yeniləşir. Yeni ixtisaslara, xidmətlərə ehtiyac əhalinin xidmətə olan alıcılıq qabiliyyəti ilə müəyyən olunur. Beləliklə, bazar iqtisadiyyatı formalaşdıqca sosial inkişafın yeni formaları meydana çıxır. Bu strukturların təşkilatı-iqtisadi xüsusiyyətləri formalaşır. Maliyyə imkanları yeniləşir və tənzimləmədə indiyə qədər formalaşmış plan, mərkəzləşmiş mexanizmlərdən fərqli olaraq çevik bazar mexanizmləri meydana gəlir. Əlbəttə, sosial tənzimlənmənin bazar iqtisadiyyatı şəraitində maliyyə imkanları daha da gərginləşir. Ona görə də istər respublikanın daxili imkanları hesabına, istərsə də xarici kreditlərin hesabına bu gərginliyi azaldan, yumşaldan tədbirləri, mexanizmləri tətbiq etmək lazımdır. Bu baxımdan, respublikada sosial müdafiə fondları, kreditlər, dünya bank sistemləri, dünya humanitar təşkilatların vasitələri hesabına sosial fondlar yaradılır. - Azərbaycan müstəqillik qazanandan sonra çətin problemlərlə üzləşmişdir. Ə hali müxtəlif təzadlar məngənəsində sıxılaraq hələ yaşayış tərzini tam müəyyən- ləşdirməmişdir. Yeni iqtisadi sistemə keçidlə əlaqədar respublikamızın iqtisadiy- yatının iflic vəziyyətinə düşməsi xalqın sosial vəziyyətini ağırlaşdıraraq əhalini bir sıra problemlərlə üz-üzə qoymuşdur. Respublikanın üzləşdiyi Dağlıq Qarabağ münaqişəsi bu problemlərin sayını artırmışdır. Azərbaycanda bir milyondan artıq qaçqın və məcburi köçkün olması, fabrik və zavodlarımızın avadanlıqlarının fiziki və mənevi cəhətden köhnəlməsi, cəmiyyətdə gedən inkişafı ləngidir. Bu cür mürəkkəb vəziyyətdə sosial siyasəti formalaşdırmaq çətindir. Belə şəraitdə ölkəmizdə liberal sosial siyasət meylləri özünü gösterir. Liberal sosial siyasətin gerçəkləşdiyi dövlətlərdə iş yerləri yaradılır, kiçik biznesə üstünlük verilir, insanlar sahibkarlıqla daha çox məşğul olurlar. Buna görə də Azərbaycan dövlətçiliyində bir nömrəli məsələ kiçik və orta biznesin inkişaf etdirilməsi və sahibkarlığa şərait yaradılmasıdır. Əvvəllər tənqid atəşine tutduğumuz bazar iqtisadiyyatı insanların azad və firavan yaşaması üçün əlverişli quruluşdur. Bu gün insanlarda bazar iqtisadiyyatına xas xüsusiyyətlərin tərbiyə olunmasına səy göstərilməlidir.Son illər ə rzində iqtisadi islahatlara paralel olaraq, sosial sahədə də islahatlar həyata keçirilir Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|