80
β
> 1 – səhmin və portfelin gəlirliliyi (bazarın indeksi) bir istiqamətdə hərəkəti
nümayiş etdirir, bu zaman səhmlərin gəlirlilik volatilliyi portfelin gəlirlilik
volatilliyindən yüksəkdir.
Hesablama nümunəsi
A şirkətinin və B şirkətinin səhmlərinin gəlirliliyinin dinamikası, həmçinin portfelin
gəlirliliyinin dinamikası cədvəldə göstərildiyi kimidir:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
A şirkətinin gəlirliliyi,
%-lə
5.93 5.85 5.21 5.37 4.99 4.87 4.70 4.75 4.33 3.86
B şirkətinin gəlirliliyi,
%-lə
4.25 4.47 4.68 4.71 4.77 5.25 5.45 5.33 5.55 5.85
Portfelın gəlirliliyi,
%-lə
2.27 2.39 3.47 3.21 2.95 2.97 3.32 3.65 3.97 3.81
A şirkətinin gözlənilən gəlirliliyi - 4,986%, B şirkətininki - 5,031%, portfelinki isə
3,201% təşkil etmişdir.
А
= (5,93+5,85+5,21+5,37+4,99+4,87+4,70+4,75+4,33+3,86)/10 = 4,986%
B
= (4,25+4,47+4,68+4,71+4,77+5,25+5,45+5,33+5,55+5,85)/10 = 5,031%
= (2,27+2,39+3,47+3,21+2,95+2,97+3,32+3,65+3,97+3,81)/10 = 3,201%
Alınan rəqəmləri beta-əmsalın hesablanması düsturunda istifadə etsək:
β
А
= ((5,93-4,986)(2,27-3,201) + (5,85-4,986)(2,39-3,201) + (5,21-4,986)(3,47-
3,201) + (5,37-4,986)(3,21-3,201) + (4,99-4,986)(2,95-3,201) + (4,87-4,986)(2,97-
3,201) + (4,70-4,986)(3,32-3,201) + (4,75-4,986)(3,65-3,201) + (4,33-4,986)(3,97-
3,201) + (3,86-4,986)(3,81-3,201)) / ((2,27-3,201)
2
+ (2,39-3,201)
2
+ (3,47-3,201)
2
+
(3,21-3,201)
2
+ (2,95-3,201)
2
+ (2,97-3,201)
2
+ (3,32-3,201)
2
+ (3,65-3,201)
2
+ (3,97-
3,201)
2
+ (3,81-3,201)
2
) = -0,975
β
B
= ((4,25-5,031)(2,27-3,201) + (4,47-5,031)(2,39-3,201) + (4,68-5,031)(3,47-
3,201) + (4,71-5,031)(3,21-3,201) + (4,77-5,031)(2,95-3,201) + (5,25-5,031)(2,97-
3,201) + (5,45-5,031)(3,32-3,201) + (5,33-5,031)(3,65-3,201) + (5,55-5,031)(3,97-
3,201) + (5,85-5,031)(3,81-3,201)) / ((2,27-3,201)
2
+ (2,39-3,201)
2
+ (3,47-3,201)
2
+
81
(3,21-3,201)
2
+ (2,95-3,201)
2
+ (2,97-3,201)
2
+ (3,32-3,201)
2
+ (3,65-3,201)
2
+ (3,97-
3,201)
2
+ (3,81-3,201)
2
) = 0,755
Beləliklə, А şirkətinin səhmlərinin gəlirliliyi bazar portfelinin gəlirliliyi ilə
müxtəlif istiqamətdə hərəkəti nümayiş etdirirlər və bunu beta-əmsalın ölçüsü -0,975
sübut edir. Bu zaman onun mütləq ölçüsü (modul ilə) onu göstərir ki, bu qiymətli
kağızlara investisiya qoyma riski demək olar ki, bazar riskinə bərabərdir (β = 1 olanda).
B şirkətinin səhmləri, əksinə, bazar portfelinin gəlirliliyi ilə bir istiqamətdə
hərəkəti nümayiş etdirirlər və bunu beta-əmsalın müsbət ölçüsü təsdiq edir. Bu zaman
bu qiymətli kağızlara investisiya qoyma riski bazar riskindən aşağıdır.
Ucuz səhmlər almaq və yaxud trendə uyğun hərəkət etmək? Bir-birinə təzadlı olan
(və bəzən əks olan) strategiyalar bazarın tarixində yaxşı işləyiblər.
mpuls
(momentum),
bir neçə illər ərzində dayanmadan yaxşı işləyə bilər. Ancaq o, işləməyəndə, bazarda çox
pis hallara gətirib çıxara bilər. Qiymətləndirməmə (value) daha dayanıqlı idi, lakin o da
ə
həmiyyətli dərəcədə geridə qalmalara məruz qalır.
Texniki tə
hlil
ngiltərənin
FTSE
fond indeksinin qiyməti və həcmi. Sövdələşmələrin həcmlərinin
kəskin aşağı düşməsi qiymətə təsir göstərmir
82
Hindistanın
BSE
fond indeksinin qiyməti və həcmi. Qiymət
FTSE
təkrarlayır. Burada
həcmin güclü artım nöqtələri seçilirlər – qrafikdə iki nöqtəni - «çevrilmə siqnalı»
(ortada) və «yarışın əvvəli» (solda) görmək mümkündür.
Texniki tə
hlil – keçmişdə və yaxud oxşar vəziyyətlərdə olan dəyişmə
qanunauyğunluqları əsasında
qiymətlərin
gələcəkdə ehtimal olunan dəyişmələrinin
proqnozlaşdırılmasıdır. Onun əsasında qiymətlər qrafikinin - «çartların» (ingiliscə,
chart - qrafik, diaqram) təhlili və qiymətlərin hərəkət dinamikasında müəyyən
qanunauyğunluqların seçilib göstərilməsi durur. Qiymətlərin dəyişmə dinamikasının
öyrənilməsi ilə yanaşı, texniki təhlildə
sövdələşmələrin həcmləri
haqqında informasiya
və digər
statistik
göstəricilərdən istifadə olunur. Texniki təhlil metodlarından daha tez-
tez sərbəst dəyişən qiymətlərin, məsələn
birjalarda
,
təhlili üçün istifadə olunur.
Texniki təhlildə çoxlu sayda alətlər və metodlar mövcuddurlar, lakin onların
hamısı bir fərziyyəyə söykənirlər: qiymətin hərəkət dinamikası bazar iştirakçılarının
davranış psixologiyası ilə müəyyən olunur. Bu iştirakçılar oxşar vəziyyətlərdə insana
xas olan instinktlərin – xəsislik, qorxaqlıq, nigaranlıq və s. təsiri altında özlərini eyni
cür aparırlar, bu da, bazar iştirakçılarının hərəkətləri nəticəsində qiymətlərin bazarda
özlərini necə aparmalarını proqnozlaşdırmağa imkan verir.
Texniki və
fundamental təhlil
-
qiymətli kağızlar
bazarının əsas məktəbləridirlər.
Texniki təhlilin ümumi prinsipləri bütün bazarlarda eynidirlər.
Foreksdə
və birja
fond bazarındakı texniki təhlil metodlarında fərqli cəhətlər vardır. Məsələn, valyuta