64
NASDAQ-da Rəsmi Açılış Qiyməti
$ 50,41
Açılış
Qiymə
tinin Tarixi
Aprel 2.2015
NASDAQ-da Rə
smi Bağ
lanış
Qiymə
ti
$ 50,11
Bağ
lanış
Qiymə
tinin Tarixi
Aprel 2.2015
Ümumi Gözlə
nilmə
«Öküz (buğ
a)» bazarı
intraday - gün ə
rzində
baş
verə
n
market cap - market capitalization
ETF (electronic transfer of funds) - elektron ödəniş sistemidir.
Risk Grade
[15]
65
FƏS L III. Bazarın fundamental təhlili və texniki təhlil mexanizmlərinin
tə
kmilləş
dirilmə
si
§ 3.1. Sə
hmlə
r bazarının kompleks tə
hlilində
beta-ə
msaldan istifadə
olunmasının bə
zi xüsusiyyə
tlə
ri
Səhmlərin kursunun hərəkəti ilə səhmlər bazarının bütövlükdə hərəkəti arasında
kəmiyyətcə münasibəti əks etdirən bir ölçü vahidi – Beta
(β)
əmsal mövcuddur.
Beta-əmsal (ingiliscə beta coefficient) – investisiya portfelinə və yaxud konkret
qiymətli kağızalara risk dərəcəsini göstərən göstəricidir; mövcud səhmlərin kursunun
yerdə qalan fond bazarı ilə müqayisədə dayanıqlıq dərəcəsini əks etdirir; mövcud
səhmin qiymətinin qalxıb-enməsi ilə bütövlükdə bazardakı qiymət dinamikası arasında
münasibəti müəyyən edir. Əgər bu əmsal 1-dən çoxdursa, deməli, səhm dayanıqsızdır;
1-dən aşağı olan beta-əmsalda 1 – daha dayanıqlıdır; məhz buna görə də konservativ
investorlar bu əmsalla maraqlanırlar və onun aşağı səviyyəsi olan səhmlərə daha çox
üstünlük verirlər.
lk dəfə olaraq beta-əmsalı daimi olaraq riskin ölçülməsi üçün istifadə olunmasını
G.Markoviç təklif etmişdir və və onları diversifikasiya olunmayan (şaxələnməyən)
indekslər adlandırmışdır. Onların hesablanması konkret aktivin (investisiya obyektinin)
gəlirliliyi ilə bu aktivin fəaliyyət göstərdiyi bazardakı orta bazar gəlirliliyi arasında xətti
asılılıq düsturuna əsaslanır. Məsələn, hər hansı bir şirkətin səhmlərinin gəlirliliyi ilə bu
səhmlərin qiymətləndirildiyi fond birjasının bütövlükdə orta gəlirliliyi arasında,
müəssisənin və ya sənaye sahəsinin gəlirliliyi ilə sənayenin bütövlükdə gəlirliliyi
arasında və s.
Bu zaman əgər hər hansı bir aktivin beta-əmsalı 1 bərabərdirsə, bu o deməkdir ki,
bu aktivin diversifikasiya olunmayan riski ümumbazar riskinə bərabərdir, əgər beta-
ə
msal 0 bərabərdirsə, bu o deməkdir ki, bu aktiv diversifikasiya olunmayan risk
hissəsində risksiz aktivdir. Nəyi, beta-əmsalın göstəricisi nə qədər yuxarıdırsa,
investisiya obyekti o qədər risklidir. Bu metod riskin diversifikasiya olunan hissəsini
həm makro-, həm də mikrosəviyyədə təhlil etməyə imkan verir ki, bu da onun əsas
üstünlüklərindən biridir.
66
Buna baxmayaraq, bir sıra hallarda investor, riskin ümumi ölçüsünü bilməlidir və
investisiya qərarlarının qəbul olunması üçün təkcə beta-əmsallardan istifadə olunması
kifayət etmir. Bu cür hallar o zaman yaranır ki, diversifikasiya üçün vəsait və imkanlar
olmasın, bu da istehsaı investisiyasında daha çox müşahidə olunur. Вir sıra hallarda
qərar qəbul olunması üçün müxtəlif bazarlarda fəaliyyət göstərən investisiya qoyulan
obyektlər üçün müqayisəli risk qiymətləndirilməsinə malik olmaq lazımdır, çünki beta-
ə
msallar bu və ya digər aktivin konkret bazardakı riskinin qiymətini verir. Məsələn,
onların köməyi ilə zavodun tikintisinin investisiya riski ilə səhmlərə qoyuluş riskinin
müqayisə etmək olmaz.
Müxtəlif cür halları nəzərdən keçirək.
Hər hansı bir А səhminin beta-əmsalının ölçüsü = -1,7. Bu o deməkdir ki, portfel
səhmlərinin gəlirliliklərinin dəyişmələrində və bazar portfelinin gəlirliyindəki
dəyişmələrdə əks meyllər üstünlük təşkil edirlər, özü də А səhmlərinin gəlirlilikləri
bazardakı ümumi risklə müqayisədə daha az risklidir.
Beta-əmsal – qiymətli kağızalar və yaxud qiymətli kağızların portfeli üçün
hesablanan göstəricidir. Bazar riskinin ölçüsüdür, qiymətli kağızın (portfelin)
gəlirliliyinin portfelin (bazar) orta gəlirliliyinə olan nisbətinin dəyişkənliyini əks etdirir.
Ə
gər beta-əmsalın ölçüsü 1-dən yuxarıdırsa, bu o deməkdir ki, konkret səhmə
olan investisiyanın gəlirliliyi bazar portfelinə və yaxud hər hansı bir fond indeksinə
olan gəlirliliyindən çoxdur. Belə səhmləri «təcavüz edən» səhmlər adlandırırlar.
Ə
gər beta-əmsalın göstəricisi 0 və 1 arasında formalaşırsa, bu o deməkdir ki,
konkret səhmə olan investisiyanın gəlirliliyi bazar portfelinə və yaxud hər hansı bir
fond indeksinə olan gəlirliliyindən aşağıdır. Belə səhmləri «müdafiəedən» səhmlər
adlandırırlar.
Ə
gər beta-əmsalın göstəricisi 0-a bərabərdirsə, bu o deməkdir ki, konkret səhmə
olan investisiyanın gəlirliliyi bazar portfelinə və yaxud hər hansı bir fond indeksinə
olan gəlirliliyindən demək olar ki, asılı deyildir.
Beta-əmsalın 0-dan az göstəricisi müqayisə olunan obyektlər arasında mənfi
korrelyasiyanı əks etdirir. Məsələn, səhmin artımıfond indeksinin aşağı düşməsi ilə
müşayiət olunacaqdır və yaxud əksinə. Beta-əmsalın konkret göstəricilərinin təfsiri
yuxarıda göstərilən kimidir (mənfi korrelyasiya istisna edilməklə).