Microsoft Word S. Ferziyeva Azerbaycan Cenub-Sherq verstka sixilmamish doc
Yüklə 15,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
54 Gəlişimizin məqsədini bilərək talış folkloru ilə bağlı söhbətə başladıq. Mirhaşım Talışlının söhbətlərindən belə məlum oldu ki, o talış folklorunu dərindən öyrənərək, onları Azərbaycan dilinə tərcümə etmişdir. Söhbət əsnasında o bizə yaddaşında saxladığı gözəl folklor nümunəsi olan «Yar hey» mahnısını ifa etdi. Bir az sonra söhbətimizə Mirhaşım Talışlının qardaşı Böyükağa Hüseyn- balaoğlu da qatıldı.İki qardaş və iki böyük ziyalı bir-birinə dəstək olaraq: İki gözəl gördüm dünən bulaqda Biri al geyinib birisi ağda Qardaşdan soruşdum hansını sevdin Dedi gözüm alda,ürəyim ağda sözlərindən ibarət olan mahnını ifa etdilər. Mahnı bitdikdən sonra Mirhaşım müəllim Daşdəmir adlı bir adamın adını çəkib söylədi ki, o vaxtı ilə bu mahnıları oxuyub, mən isə onun sözlərini tərcümə etmişəm. M. Talışlı özü haqqında danışaraq qeyd etdi ki, 1926-cı ildə indi yaşadığı evdə anadan olub. Onun atası 1916-cı ildə «Lətaif» adlı qəzet nəşr edib. «Lətaif» - lətifə deməkdir. Atası 20-ci illərin müəllimi olub. Amma xan nəslindən olduğu üçün onu bu vəzifəyə buraxmayıblar və oğlu Mirhaşım artıq onu çilingər olaraq görüb. Mirhaşım Talışlı Lənkəran Universitetində kafedra müdiri işləyir. Hal-hazırda Mirhaşım Talışlı prezident təqaüdçüsüdür. Bu insan şair, ədəbiyyatşünas-alim, tədqiqatçı – Mirhaşım Talışlı daha sonra üç cilddən ibarət talış bölgəsinin folkloruna, mədəniyyətinə, adət- ənənəsinə həsr olunan kitabları ilə bizi tanış etdi. Mirhaşım Talışlı üç cilddə olan kitabının iki cildini və 1990-cı ildə Bakıda çapdan çıxmış «Lənkaran» kitabını bizə təqdim etdi. Mirhaşım müəllimlə görüşümüzü yekunlaşdırdıqda artıq gecə yarısına az qalırdı. Mirhaşım Talışlıdan tədqiqatımıza lazım olan dəyərli məlumat və məsləhətləri aldıqdan sonra dərin təşəkkürü- müzü bildirərək onlardan ayrıldıq. Səhər Lerik rayonu və rayonun ətraf dağ kəndlərinə getməyi planlaşdırmışdıq. 55 Ekspedisiyamızın son məkanı Lerik rayonu oldu (24 avqust 2007). Buradakı yolların, dağların və meşələrin gözəlliyi bizi valeh etmişdi. Aşırımlı yollarla Lerikə doğru irəliləyərkən aşağılarda çəltik sahələrini və burada çalışan insanları görmək olurdu. Təbiət- dəki «nağıla» bənzər gözəllik insanın qəlbinə ruh verərək, sanki ondan qeyriixtiyari olaraq yeni mahnıların yaranmasını tələb edirdi. Bu mənzərəni seyr edərək, musiqi folkloru ekspedisiyası zamanı topladığımız «Çəltik», «Səfalı dağlar», «Lənkaran yolları» və s. mahnılarının təsadüfən yaranmadığının əyaniliyini gördük. Bu bir daha onu göstərir ki, xalq mahnıları xalqın nümayəndələri tərəfin- dən gündəlik həyat şəraitindən asılı olaraq yaradılmışdır. Lerikdə bizi maraqlandıran məlumatları əldə etmək məqsədi ilə öncə rayon mərkəzinə yollandıq. Bir qədər araşdırma apardıqdan sonra xoş təsadüf nəticəsində görüşdüyümüz qocaman musiqiçi Ataxan Rəhimov (əvvəlki bölümdə bu şəxs haqqında geniş məlumat verilib) bizi dinlədikdən sonra bu işdə bizə əlindən gələn köməyliyin əsirgəməyəcəyini bildirdi. Böyük mədəniyyətə sahib olan bu insan,qonaqpərvərliyini göstərərək, Lerik rayonunun Mondigah kəndində yerləşən evinə dəvət etdi. Biz məmuniyyətlə razı olub və bu dağ kəndinə yollandıq. Ataxan müəllim bizi burada yaşayan oğlanlardan ibarət rəqs ansamblının nümayəndələri ilə, musiqiçilərlə, bir çox zəhmətkeş insanlarla tanış etdi. Bu insanların xalqın adət-ənənələrinə, musiqi yaradıcılığına olan maraqı bizi çox heyrətləndirmişdi. Onların bizim işimizi bu cür dəstəkləməsi, nəsildən-nəsilə keçən toy,bayram və s. mahnıların, beşik nəğmələrinin, «Halay» rəqs mahnılarının qorun- masında biganə olmadıqlarından xəbər verirdi. Bunları izləyərək tam əminliklə demək olar ki, Azərbaycanın folklor xəzinəsi olan talış folkloru, dahi bəstəkarlarımıza, alimlərimizə və onların yolunu davam etdirən tədqiqatçılara dəstək olan yerli əhalinin hesabına yaşayıb və yaşayacaq. Çünki xalqın dəstəyi olmasa belə tədqiqat- lar nəticəsiz qala bilər . Kəndin uzunömürlü insanlarından biri də Mötəbər nənə idi. Onun qısa tərcümeyi-halı belədir: Nuriyeva Mötəbər Xalıq qızı 56 1912-ci ildə Lerik rayonu Mondigah kəndində anadan olmuşdur. Bu ağbirçək nənə ilə görüşümüzdən çox şey gözləyirdik. Lakin yaşının çoxluğundan yaddaşı dağınıq idi. Buna baxmayaraq o,bizə gözəl bir lay-lay oxudu. Mahnı talış dilində ifa olunduğu üçün orijinalda da onun mətnini verməyi məqsədəuyğun sayırıq. Talış dilində Azərbaycan dilinə tərcüməsi Nənə bəştı bıl-bılon Nənə qurban gülünə Bəştə bolə vıl-vılon Balamın gül-gülünə Bəştə bolə kordanə kon Balam görən işlərə Kordə xəyli şoy – şoyun. Sevinirəm şəninə Masallı rayonunda olarkən, Xanəli Ağayevin dediyi : «toya aşıqlar Lerik rayonundan dəvət olunardı» sözləri bizi çox maraq- landırmışdı. Odur ki, deyilən bu məlumatı yerindəcə araşdırmağa çalışdıq. Doğrudan da Xanəli müəllimin verdiyi informasiya özünü doğrultdu. Sən demə Lerik rayonunda aşıq sənəti çox qədim dövrlərdən mövcud imiş. Bu rayonda aşıq Əlibala, onun oğlu aşıq Qurbanəli, peşəkar zurnaçı Sahil kişi və s. kimi tanınmış aşıqlar haqqında bu gündə insanlar böyük heyranlıqla danışırlar. Ataxan Rəhimov bu aşıqların layiqli davamçısı olan Məm- məd Cəbiyevlə görüşməyimizi təklif etdi. Məmməd Cəbiyevlə tele- fon əlaqəsi saxlayaraq, ertəsi gün onunla rayon mərkəzində görüş- məyi qərarlaşdırdıq. 25 avqust 2007-ci il günorta saatlarında bizi Lerik ekspedisi- yasında istiqamətləndirən Ataxan Rəhimovla birgə rayon mər- kəzinə qayıtdıq. Buradan aşıq Məmməd Cəbiyevevin evinə yollan- dıq. Gülərüzlə bizi qarşılayan bu insan gəlişimizin məqsədini artıq bilirdi. Yeni tanışlarla talış folkloru haqda fikir mübadiləsi apardıq. Aşıq Məmməd bu zonanın tanınmış aşıq və musiqiçilərindən danışaraq ilk öncə söhbətə atası Mütəllim kişidən başladı. Mutəllim kişinin gözəl muğam ifaçısı olduğunu bildirərək qeyd etdi ki, onun ifasında «Şüştər» muğamı bir başqa cür səslənirdi. 1985-ci ildə 90 yaşında ikən rayonda keçirilən «Uzunömürlülər» bayramında ifa etdiyi xalq mahnısı bayramda iştirak edən xalq artisti Zeynəb Xanlarovanı da valeh etmişdir[18.s.45] Yüklə 15,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|