Microsoft Word Mead Mekarim doc
Yüklə 5,03 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dördüncü dəlil. Ruhun qalması
- Ruhun müstəqilliyi
Àéÿòóëëàù Ìÿêàðèì Øèðàçè 108 yalnız bu binada bir günlük istirahət etmək üçün, ya çəkdirdiyim səddin gölündə bir günlük qayıq sürmək üçün bunları tikdirmişdim. Mühəndisin bu sözləri nəinki bir alimin, hətta bir cahilin yanında da çox ağılsız görünməzmi? Əgər bu geniş aləmin yaradılışına ümumi şəkildə, insanın cismani və ruhani yaradılış və formasına xüsusi şəkildə nəzər salsaq, ölümün bəşər həyatının sonu ola bilməyəcəyini aydın görəcəyik. Çünki bu surətdə onun həyatı və ona aid olan bu varlıq aləmi məntiqsiz və mənasız olacaq, eynilə o duluzçunun və mühəndisin mənasız əməli kimi. Varlıq aləmi həm əzəmətinə görə, həm də dəqiqlik baxımından bu həqiqəti isbat edir ki, bu aləm bizim təsəvvür etdiyimizdən də daha geniş və əsrarəngizdir. Eynşteyn “Nisbiyyət fəlsəfəsi” kitabında yazır: “Bizim varlıq aləminin böyük kitabından oxuduqlarımız cəmi bir səhifədən (ya bir neçə səhifədən) artıq deyil. Biz bu böyük elm dəryasının yalnız əlifbası ilə tanış olmuşuq.” Qurani-Kərimdə aləmin əbəs olmamasına bir neçə dəfə qısa şəkildə işarə olunur: Yoxsa sizi əbəs yerə yaratdığımızı və (qiyamət günü dirilib haqq-hesab üçün) hüzurumuza qaytarılmayacağını- zı güman edirdiniz? 1 Məgər insan elə güman edir ki, o, başlı-başına (cəzasız) buraxılacaq?! Məgər o tökülən bir qətrə nütfə deyildimi?! Sonra laxtalanmış qan oldu və (Allah) onu yaradıb surət 1 Muminun surəsi, 115. Ìÿàä - þëöìäÿí ñîíðàêû ùÿéàò 109 verdi (insan şəklinə saldı). Sonra da ondan biri kişi, biri qadın olmaqla iki cift (həmtay) yaratdı. Elə isə O Allah ölüləri diriltməyə qadir deyildirmi?! 1 Burada söhbət məadı inkar edənlərdən gedir. Əgər onların zənninə görə hər şey ölümlə bitsəydi, onda yaradılış mənasız olardı. Dördüncü dəlil. Ruhun qalması Ölümdən sonrakı həyat və məad məsələsi ilə yaxından bağlılığı olan və ölümlə hər şetin bitməyəcəyini göstərən dəlillərdən biri də ruhun qalmasıdır. Müstəqil olaraq (nəinki bədənin xüsusiyyətlərindən biri kimi) ruhun varlığını isbat etmək ölümdən sonra ruhun qalması məsələsini aydınladır. Əslində bunu isbat etmək məadı isbat etmək yolunda böyük bir addımdır. Bir məsələni qeyd etmək lazımdır ki, ruh mövzusu filosofların araşdırdıqları ən qədim və çətin bəhslərdən biridir. Heç kəs bu bəhsin hansı dövrdən başladığını deyə bilməz. Çünki tarixin göstərdiyi kimi beş min il bundan əvvəl misirlilərin (başqa qövmlər də ehtimal olunur) az- çox bu mövzu ilə tanışlıqları olmuşdur. Hətta məşhur islam alimi Alusinin dediyinə görə, bu məsələdə indiyə kimi mindən çox nəzəriyyə irəli sürülmüş və hər kəs ruhun mahiyyəti barədə müxtəlif sözlər demişlər. Lakin belə nəzərə gəlir ki, insanın diqqətini bu mövzuya cəlb edən ilk amil yuxu məsələsidir. İnsan (hətta ən qədim insanlar belə) yuxuda fərqli aləmlər, səhnələr müşahidə edib oyandıqları zaman 1 Qiyamət surəsi, 36-40. Àéÿòóëëàù Ìÿêàðèì Øèðàçè 110 onların heç birinin real həyatda olmadığını görəndə belə düşünürdülər ki, yuxu halında bir cür, oyaq olanda isə başqa şəklə düşən daxili bir qüvvəyə malikdirlər. Bu qüvvə hətta insanın başqa bədən üzvləri fəaliyyət olmayan zamanlarda da hərəkət etməkdə və fəaliyyətdədir. Bu sirli qüvvə “ruh” adlandırıldı. Fəlsəfə artıq elm şəklini aldıqda bu fənnin bəhs etdiyi ilk məsələlərdən biri ruh oldu. Bir azdan görəcəyik ki, yuxu məsələsi elə ruhlar aləminə açılan qapının açarlarından biridir. Bundan başqa yuxu bizi iki istiqamətdən ruh məsələsinə daha yaxın edə bilər: Əvvəla insanın yuxuda gördüyü səhnələr (istər yozumu olsun, istər olmasın), ikincisi də yuxunun necəliyi və keyfiyyəti. Burada bəziləri yuxunun elə də mühüm bir məsələ olmadığını güman edər və deyərlər ki, bu, elə realda gördüklərimizdir, bəzən vahiməli, bəzən xəyali və s. ola bilər. Bizim yuxunun hardan qaynaqlandığında işimiz yoxdur, yaxud keçmişə aiddir, ya gələcəyə. Söhbət burdadır ki, yuxu aləmində gördüyümüz bu əzəmətli səhnələrin, təbii ki, vücudumuzda bir yeri vardır. Bu, bizim beyin hüceyrələrimizdədir, yoxsa başqa bir geniş ərazi vardır? Məsələn, yuxuda görürük ki, böyük bir bağda oturmuşuq, ortada böyük bir hovuz vardır. Ətrafda ağaclar və s. Keçmiş, ya gələcək olmasından asılı olmayaraq, istənilən halda bu mənzərə bir yerdə həkk olunmalıdır. Bu, bizim beyin hüceyrələrimizdə çəkilir? Bir Ìÿàä - þëöìäÿí ñîíðàêû ùÿéàò 111 azdan görəcəyik ki, xeyir. Bu, heç də belə deyil. Demək başqa bir yer lazımdır ki, onun da adı ruhdur. Bir azdan görəcəyik ki, yuxu məsələsi bizi nə qədər ruha aid məsələlərə yaxınlaşdıracaq. Məlum olacaq ki, keçmişdə olduğu kimi bu gün də yuxu məsələsi fəlsəfi, hətta təcrübi bir dəlil kimi öz elmi aktuallığını itirməmişdir. Ruhun müstəqilliyi İnsanın daş və çübüq kimi ruhsuz varlıqlarla fərqli bir varlıq olduğunda şübhəmiz yoxdur. Çünki biz çox rahatlıqla hiss edirik ki, bizim cansız varlıqlarla, hətta digər canlılarla fərqimiz vardır. Biz başa düşürük, təsəvvür edirik, qərar qəbul edirik, iradə sahibiyik, eşq və nifrət hiss edirik. Bitki və daşların isə belə hissiyyatı yoxdur. Bizimlə onların arasında əsas bir fərq vardır ki, o da “insani ruh”-dur. Nə materialistlər, nə də başqa bir dəstə heç vaxt ruh və psixikanı inkar etməmişlər. Buna görə də onların hamısı psixologiya və psixoanalizm elmlərini müsbət qarşılamış və bir elm kimi tanımışlar. Ruhun cismlə olan əlaqəsi və və onların bir-birinə olan təsirindən söhbət gedirsə, buna “psixika” adını qoyuruq. Lakin cismi nəzərə almadan təkcə ruhun hal və keyfiyyətindən söhbət gedirsə, o zaman ona sadəcə “ruh” deyilir. İndi görək materialistlərlə metafizik və ruhani filosofların bir-birindən ayrıldığı nöqtə hansıdır. İlahi və ruhani alimlərin əqidəsi budur ki, insanın cismini təşkil edən maddələrdən başqa onun daxilində maddədən Yüklə 5,03 Kb. Dostları ilə paylaş:
|