Müəllif: Şeyxülislam Đbn Teymiyyə
Tərcüməçi: Fərahim Sələfi
Redaktorlar: Muxtar Əli və Ramil Həsənov
Texniki redaktor: Pərviz Abbasov
Mündəricat
Đbn Teymiyyənin tərcümeyi-halı..........................................................
Vasitiyyə əqidəsi.........................................................................
Redaktordan
Həmd Allaha məxsusdur. Peyğəmbərimiz Muhəmmədə onun ailəsinə və
əshabələrinə Allahın salavatı və salamı olsun!
Müsəlman bacı və qardaşlar! Şeyxülislam Đbn Teymiyyənin yazdığı “Vasitiyyə
əqidəsi” əsəri qısa həcmli olmasına baxmayaraq onun hər bir kiçik cümləsi hər hansı
zəlalət firqəsinə cavabdır. O burada Allahın ad və sifətləri ilə bağlı cəhmiyyə,
müşəbbihə və sairələrinə, səhabələrlə bağlı rafizilərə, zalım və ya ədalətli imama
itaətlə bağlı xəvariclərə, övliyalarla bağlı sufilərə və digər bidətçilərə Quran, Sünnə və
sələf fəhmi ilə aydınlıq gətirmişdir.
Rus dilindən tərcümə edilmiş əsərin redaktəsi zamanı görülən işlər
aşağıdakılardan ibarətdir:
Rus tərcüməçisi tərəfindən ərəb orijinalına əlavə edilmiş əksər cümlələr ləğv
edilmişdir. Təbii ki, o, bu cümlələri açıqlama məqsədilə yazmışdı. Çünki günümüzdə
yaşayan müsəlmanların elmi səviyyəsi orta əsrlərlə müqayisədə çox aşağıdır. Lakin
bildiyiniz kimi bu, belə bir üslubla deyil, sətiraltı izahlar vasitəsi ilə həyata
keçirilməlidir. Ona görə də kitabın üzərində işləyən şərhçi, redaktor, tərcüməçi və
sairə şəxslər orijinal mətnə xələl gətirmədən öz qeydlərini oxucunun fərqləndirə
biləcəyi xüsusi formada yazmalıdırlar. Əks təqdirdə bu, orijinaldan xəbəri olmayan
oxucunun müəllifin demədiyi bir sözü əsas götürməsinə səbəb olur. Hal-hazırda
Đslamla bağlı ədəbiyyata maraq göstərən əksər insanlar kitabın müəllifinin tanınmış və
etibarlı olduğunu və ya onu maraqlandıran mövzuya həsr edildiyini əsas götürürlər.
Lakin onlar tərcüməşinin peşəkarlığını, əqidəsini və s. nəzərə almırlar.
Əsəri rus dilinə tərcümə edən naməlum şəxs sətiraltı qeydlər vasitəsi ilə də
əsərə müəyyən izahlar yazmışdır. Həmin izahlardan bəziləri Əhli sünnə və camaat
tərəfdarlarının öz kitablarında, istər Đbn Teymiyyədən əvvəl istərsə də sonra
yazdıqlarına ziddir. Onun belə sətiraltı qeydlərindən birini (27) təqdim edirik: Allahın
sifətləri haqqında ancaq düşünmək olar, cünki onlar barədə o qədər mübahisə və
ziddiyətlər var ki, bəzi adamlar onları tamamilə inkar etdikləri halda, digərləri
onlara maddi keyfiyyətlər kimi yanaşır, onlara forma verir, məsələn, “Allahın
Üzü” və ya “Allahın Gözləri” və yaxud “Allahın Əli” və s. Mən belə hesab
edirəm ki, bu sifətləri məcazi mənada izah edərək, onlara forma verilməməli,
onları inkar etməməli, başqa sözlə desək, o sifətlər qüdrət, mühafizə, baxmaq və
eşitmək mənalarını verdikdə “necə” sualı verilməməlidir. Bu sifətləri
xatırlamaqdan məqsəd – məhdud ağlımızın Allahı necə dərk etmək barədə yollar
axtarması və Onunla necə əlaqə yaratmağa bu məhdud ağlımızı yönəltməkdən
ibarətdir, əks təqdirdə biz necə ümid edə bilərik ki, Allah Özü Özünü bizə təsvir
etsin? “
22-ci sətiraltı qeyddə isə yazmışdır: “Bəzi şərhlərə görə Allahın üzünü
görəcəklər” Halbuki bu şərh, Səhih Muslimdə Peygəmbərin (Ona Allahın salavatı və
salamı olsun) dilindən söylənilib və bu Əhli Sünnənin verdiyi şərhdir.
Başqa bir qeyddə isə (29) deyir: “Murciə (murciələr) – Đslamda ən ilk
təriqətlərdən
birinin
adıdır,
xəvariclər
(xaricilər)
təriqətinin
ifratçı
əleyhdarlarıydılar. Sonuncular hesab edirdilər ki, müsəlman böyük günah
işlətdikdə kafir olur. Murciəçilər isə, əksinə, belə rəydə idilər ki, müsəlman
günah işlətdikdə imanını itirmir. Bu təlim onları siyasətdə uzağa gedən kvietizmə
– seyirçiliyə (fəal yaradıcılıqdan imtinaya, xeyir və şərə etinasızlıq göstərməyə,
iztirablarla barışmaya) qapılmağa apardı; onların təliminə görə, böyük günaha
yol vermiş imam Đslamdan çıxmır və ona etimad göstərmək lazımdır, onun
arxasında qılınan namaz qəbul olunur.”
Sonuncu cümlə yəni, ”...onların təliminə görə, böyük günaha yol vermiş
imam Đslamdan çıxmır və ona etimad göstərmək lazımdır, onun arxasında
qılınan namaz qəbul olunur” sözləri, murciələrə deyil, Əhli sünnə və camaat
tərəfdarlarına məxsusdur. Murciələrə görə böyük günah etmiş imama qarşı qiyama
qalxmaq icazəlidir. Ibn Şahin “əl-Lətif” kitabında (15) Süfyan əs-Sövrinin aşağıdakı
sözləri dediyini nəql etmişdir: “Mən necə murciə sayıla bilərəm?! Axı mən qılıncla
qiyamı düzgün hesab etmirəm.” Həmçinin Đmam Lələkəi “Şərh usul əl-etiqad Əhli
Sünnə vəl-camaati” (5/999) kitabında Süfyan əs-Sövrinin belə dediyini rəvayət
etmişdir: “Murciələr müsəlmanlara qarşı qılınc qaldırmağı düzgün hesab edirlər”.
Đmam əs-Sabuninin “Əqidətus-sələfi ashəbul-hədis” (84) kitabında Əhməd ibn Səid
ər-Ribati demişdir: “Abdullah ibn Tahir mənə dedi: Ey Əhməd, siz bu adamlara yəni,
murciələrə onları tanımadan nifrət bəsləyirsiniz. Mən isə onları yaxşı tanıdığıma görə
nifrət edirəm. Əvvəla onlar rəhbərə itaət göstərilməsini düzgün hesab etmirlər...”.
Kitabın üzərində aparılan işlərdən biri də ərəb orilinalında olmasına
baxmayaraq rus dilinə tərcümə edilməyən hədislərin mətndə yerləşdirilməsidir. Belə
hədislərdən biri də aşağıdakıdır: “Ən əfzəl iman, harada olsan Allahın səninlə
olmasını bilməndir” Həsən hədisdir.
Bildirməliyəm ki, “Vasitiyyə əqidəsi” əsəri çox qısa bir müddət ərzində
tərcümə və redaktə edilmişdir. Bu səbəbdən də onu oxuyan müsəlman bacı və
qardaşlarımızın hər hansı irad və təkliflərini böyük məmuniyyətlə dinləməyə hazırıq.
Şeyx Useymin (Allah ona rəhmət etsin) demişdir: “Tərcüməçi olmaq üçün
dörd şərt vardır: “Əmin-aman insan, tərçümə edəcəyi hər iki dili və həmçinin
tərcüməyə hazırladığı əsərin mövzunu bilən alim”. (“Vasitiyyə əqidəsi” kitabının
şərhi, 2/36)
Şükr və təriflər Allaha məxsusdur.
Ramil Həsənov