Microsoft Word mamedov elvin doc

II FƏS L 

AZƏRBAYCANIN M LL   QT SAD YYATININ  NKIŞAFINDA  NNOVASIYA 

PROSESLƏR N N MÖVCUD VƏZ YYƏT N N TƏHL L  VƏ 

Q YMƏTLƏND R LMƏS  

II.1.Ölkənin milli iqtisadiyyatının inkişafına innovasiya proseslərinin təsirinin 

mövcud vəziyyəti və onun təhlili 

Azərbaycan  Respublikasının  sosial-iqtisadi  inkişafının  əsas  məqsədi 

innovasiyaya  əsaslanan  iqtisadiyyata  keçiddir.  Azərbaycanda  milli  innovasiya 

sisteminin yaradılması üçün tələb olunan mühit, bu sistemin və onun tərkib hissəsi olan 

ayrı-ayrı altsistemlərin təsirli fəaliyyəti üçün hüquqi və inzibati zəmin yaratmaqdır. 

Ümumiyyətlə  bütün  inkişaf  etmiş  dövlətlərdə  innovasiya  proseslərinin 

aktivləşdirilməsi  məqsədi  ilə  innovativ  iqtisadiyyatın  inkişafının  əsası  olan  Milli 

innovasiya  sistemini  yaradırlar.  nnovasiya  sistemi  elmitexniki  və  innovasiya 

fəaliyyətinin  nəticələrinin  toplanması,  ötürülməsi  və  təcrübədə  istifadəsinin  səmərəli 

mexanizmlərini  istifadə  etməklə  ölkənin  iqtisadi  inkişafının  intensivliyini  artırmağa 

imkan yaradır. Azərbaycan iqtisadiyyatının yeni inkişaf mərhələsinə keçidi funksional, 

sahə  və  regional  altsistemlərin  fundamental  dəyişikliklər  tələb  edən  innovasiya 

fəaliyyətinin  aktivləşməsini  müəyyənləşdirir.  Buna  əsasən  biznesin  aparılmasının 

institusional  şəraitini  nəzərə  alaraq  köklü  dəyişiklər  aparmaq,  müasir  informasiya  və 

kommunikasiya  texnologiyalarının,  bilik  və  yeniliklərin  istifadəsi  sahəsində  irəliləyişə 

nail  olmaq  mümkündür.  Azərbaycanda  davamlı  iqtisadi  inkişafın  təmin  olunması 

məqsədi  ilə  milli  innovasiya  sisteminin  konseptual  əsaslarının  formalaşması  vacib 

məsələdir.    Dövlətimiz  üçün  innovasiya  sisteminin  dünya  təcrübəsinin  təhlili  onlarda 

tətbiq  olan  modellərin  Azərbaycan  şəraitində  istifadə  olunması  mümkünlüyü  böyük 

ə

həmiyyət  kəsb  edir.  Azərbaycanın  milli  innovasiya  sisteminə  kompleks  yanaşma: 

funksional, sahə və regional altsistemlərinin hər birinin elementlərini ayrı-ayrılıqda və 

ə

laqəli şəkildə baxılması vacibdir. Azərbaycan Respublikası milli innovasiya sisteminin 

ə

sas komponentlərinin və institusional quruluşunun yaradılması, innovasiya prosesində 

elm, təhsil, istehsalat və bazar arasında əlaqələrin gücləndirilməsi; elmi-texniki məhsul 

bazarının  yaradılması;  intellektual  mülkiyyət  obyektləri  də  daxil  olmaqla  yeniliklərin 

kommersiyalaşması  mexanizminin  qaydaya  salınması;  investisiyanın  əsas  katalizatoru 

kimi innovasiya rəqabətinin və innovasiyanın əhəmiyyətinin (rolunun) gücləndirilməsi; 

---

müəssisə  və  regionların  innovasiya  inkişafının  əsas  istiqamətlərində  maliyyə  və  kadr 

ehtiyatları  ilə  təmin  edilməsi  ön  plana  keçməlidir.  nnovasiya  iqtisadiyyatının  real 

sektorunun  tələbatının  təmin  edilməsi;  milli  iqtisadiyyatın  innovasiya  inkişafının 

fəallaşması,  yeni  rəqabətə  davamlı  məhsulların  istehsalı  və  əməyin  səmərəli  təşkilat 

formalarının  işlənməsi  və  tətbiqinin  güclənməsi;  innovasiya  fəaliyyətinin 

infrastrukturunun  genişləndirilməsi,  yeni  məhsul  istehsalının  artımına  malik  olmaq; 

xarici  və  daxili  bazarın  tələblərinə  uyğun  innovasiya  texnologiyaları  əsasında 

iqtisadiyyatın təkmilləşdirilməsi, müasir texnologiya və texnikanın tətbiqi əsasında milli 

iqtisadiyyatın  vacib  obyektlərinin  genişləndirilməsi  və  yerləşdirilməsi;  elm  tutumlu 

məhsulun istehsalı üzrə yeni müəssisə və qabaqcıl istehsalatın yaradılması gözlənilir. 

Yeni  biliklər  və  texnologiyalar,  onların  sosial–iqtisadi  inkişafa  səmərəli  tətbiqi 

dünyada  ölkənin  yerini,  xalqın  həyat  səviyyəsini,  milli  təhlükəsizliyinin  təminatını 

müəyyən  edir.  nkişaf  etmiş  ölkələrdə  dünya  iqtisadiyyatının  inkişafının  müasir 

tendensiyaları  fonunda  innovasiya  siyasətinin  formalaşmasına  sistemli  yanaşmanın 

tətbiqi vacib məsələlərin həllinə şərait yaradır: 

 keyfiyyətli  insan  kapitalı  uğrunda  rəqabət  dünya  innovasiya  inkişafının  əsas 

xüsusiyyətidir,  yüksək  ixtisaslı  personalın  çevikliyinin  artması,  biliyin  paylaşması 

prosesini təmin edir; 

 innovasiya  aktivliyinin  gələcək  inkişafı  üçün  biliyin  paylaşması  prosesində 

informasiya texnologiyasının rolunu da aktuallaşdırır; 

 qloballaşma  kompaniyalara  daha  yüksək  səviyyəli  texnologiya  uğrunda 

rəqabət  aparmağa  və  innovasiyaların  ixtisaslaşdırılması  və  lokallaşması  prosesini 

stimullaşdırmağa məcbur edir. 

nnovasiya  siyasətinə  sistemli  yanaşma  konsepsiyasını  həyata  keçirən  ölkələr 

qısa müddət ərzində dövlətlərin qarşılıqlı təsir mexanizmini, biznesi, elmi və təhsili və 

ÜDM-də  elmtutumluğunu  artırmağa  imkan  verən  səmərəli  Milli  nnovasiya  Sistemi 

(M S) yarada biliblər. Azərbaycan Respublikasında”yeni iqtisadiyyatın» sürətli inkişafı, 

kapital  bazarı  və  yeni  texnologiyalar  arasında  artan  qarşılıqlı  əlaqə,  yeni 

texnologiyaların  sosial  istiqamətlərinin  güclənməsi,  yeni  biliklərin,  texnologiyaların, 

ə

rzaqların,  xidmətlərin  yaradılması  və  istifadəsinin  miqyaslı  xüsusiyyətləri  M S-in 

---

ölkənin  innovasiya  inkişafının  institusional  əsası  kimi  yaradılmasına  şərait  yaradır. 

Lakin  bu  sistemi  yaradan  amillərin  səmərəli  təsiri  aşağıdakı  şərtlər  daxilində 

mümkündür: 

•  innovasion  prosesi  işə  salmaq  üçün  kifayət  qədər  intellektual  və  texnoloji 

potensialın olması; 

•  innovasiya  şəbəkəsinin  iştirakçılarının  sayının  daim  artması,  həmçinin  yeni 

sosial qrupların cəlb edilməsi; 

•  innovasiya  inkişafına  istiqamətlənən  institusional  sistemin  yaradılması 

(formal və qeyri-formal elementləri daxil olmaqla); 

•  təsərrüfatçı subyekt, fiziki şəxslərin əksəriyyəti tərəfindən innovasiyaya, M S-

ə

 tələbin olması; 

•  innovasiya  sistemini  maliyyələşdirməyə  imkan  verən  iqtisadi  inkişafın 

səviyyəsinin (adambaşına düşən ÜDM həcmi) artımı. 

Bütün  bu  şərtlərin  yerinə  yetirilməsi,  sistem  zəmininin  varlığı,  innovasiya 

inkişafının  nəzəri  problemlərinin  dərk  edilməsi  M S-in  milli  sərhədlər  çərçivəsində 

biliklərin  istehsalı  və  satışı  ilə  məşğul  olan  qarşılıqlı  əlaqəli  təşkilatların  məcmusu 

şə

klində yaradılması və inkişafına imkan yaradır. Səmərəli M S-in yaradılması əsasında 

milli iqtisadiyyatın rəqabətə davamlığının artırılmasına imkan yaradır. 

Hər  konkret  halda  M S-in  inkişaf  strategiyası  dövlət  vasitəsilə  aparılan 

makroiqtisadi  siyasət,  normativ  hüquqi  təminat,  birbaşa  və  bilavasitə  dövlət 

tənzimlənməsi, elmi-texnoloji və sənaye potensialının, daxili əmtəə bazarı, əmək 

bazarı, həmçinin tarixi və mədəni ənənələri və xüsusiyyətləri ilə müəyyən edilir. M S-in 

bünövrəsini təşkil edən milli iqtisadiyyatın bazis sahələrinə aiddir: biliyin generasiyası; 

biliyin  yayılması  və  tətbiqi,

 

yeniliyin  kommersiyalaşması;  təhsil  və  kadrların  peşəkar 

hazırlıqları; innovasiya-maliyyə təminatlı infrastrukturu; idarəetmə və tənzimlənmə. 

Yeni  innovasiya  biznesi  bazar  şəraitində  fəaliyyət  göstərən  M S-in  dünya 

təcrübəsi ilə yoxlanmış modelinə istiqamətlənməlidir. 

qtisadiyyatın  texnoloji  təkmilləşməsi  və  qabaqcıl  texnologiya  əsasında  onun 

rəqabətə davamlılığını təmin edən, elmi potensialı iqtisadi inkişafın əsas ehtiyatlarından 

---