Microsoft Word Mag dis isi Maliyye net. Shefa Jeferli doc
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
50
büdcəsində sabit xərclər maksimum mənfəət məbləğindən az nəzərdə tutulmuşdursa, onda satışın həcminin kritik nöqtəsi həmin səviyyədən sola (azalmaqla) meyl edəcəkdir. Əksinə nisbət həmin nöqtənin qrafikdə 68,7%-dən yuxarı (sağa) artımına səbəb olacaqdır. Qrafikə əsasən demək olar ki, mənfəətin həcminə satışın həcmi və maya dəyərinin sabit xərlərə aid hissəsi birbaşa təsir göstərir. Mstəqim materiala müstəqim əmək haqqı xərcləri və məhsulun həcminə proporsional dəyişən üstəlik xərcləri birləşdirən dəyişən xərclər satışdan pul gəlirinin artımına proporsional olaraq artır. Cünki məhsul vahidinin qiymətində onların payı dəyişmir. Deməli, mənfəətin satışın həcmi və məhsulun maya dəyəri arasında əlaqəsindən danışarkən qeyd etmək lazımdır ki, məhsul satışından əldə olunan mənfəət yalnız satılmış məhsulun miqdarından deyil, eləcə də xərclərin məhsul vahidinə aid ediləcək hissəsindən asılıdır. qtisadi təhlildə sonuncu amilə xüsusi diqqət verilir. Maksimum mənfəət əldə etməyə maraqlı olan sahibkarlar sabit xərclərin ümumi səviyyəsinin aşağı salınması ehtiyyatlarını dərindən öyrənməyə cəhd edirlər. Bu məqsədlə növbəti büdcə dövrünə daxil etmək ücün onların qabaqcadan hesablanması aparılır. Lakin məhsul istehsalı və satışı həcminin artması sabit xərclərə aid olan ayrı-ayrı xərc növlərinin də artımına səbəb olur. Buna görə də məhsul vahidinin qiymətində sabit xərclərin payının azalmasını təmin edən büdcə optimal hesab edilir.
3.2. stehsalın zərərsizlik səviyyəsinin təhlili və qiymətləndirilməsi
Bazar münasibətləri şəraitində zərərsiz işləmək xərcləri qarşılamaq, müəssisə fəaliyyətinin davam etdirilməsi ücün zəruri şərtdir. Mülkiyyət formasından asılı olmayaraq bütün sahibkarlar «xərclərini cıxarmalıdır» prinsipinə tam əməl edilməklə fəaliyyət göstərməlidirlər. Buna baxmayaraq sabit qiymət siyasəti olmadan bazarın tələbi daim dəyişilən indiki zamanda xərclərini cıxara bilməyən, istehsal-satış fəaliyyətini zərərlə başa vuran müəssisələr cox olur. Belə müəssisələrdə zərərsizlik zonasını – rentabellik astanasını təyin etmək, təsərrüfatdaxili imkanlar hesabına mənfəətin artırılması və rentabelliyin yüksəldilməsi yollarını axtarıb tapmaq tələb olunur.
51
Mənfəətlilik (zərərsizlik) məhsul satışının həcmindən, onun istehsalı və reallaşdırılmasına cəkilən xərclərdən bilavasitə asılıdır. Qiymətlərin sərbəstləşdirildiyi indiki dövrdə qiymət amilinin hesabına mənfəəti coxaltmaq imkanları məhduddur. Tələblə təklif arasında böyük uyğunsuzluq şəraitində yüksək inkişaf qiymətlərindən istifadə etməklə mənfəətin coxaldılmasına nail olunduqda isə dövlət orqanları tərəfindən müvafiq iqtisadi sanksiyalar tətbiq olunur. Satışın zərərsizlik səviyyəsi dedikdə elə bir hal nəzərdə tutulur ki, biznes fəaliyyətindən nə gəlir əldə edilir, nə də zərər. Bu müəssisənin mənfəət əldə etməsi ücün zəruri olan pul gəliridir. Həmin səviyyəni natural ifadədə məhsul vahidi kimi də müəyyən etmək olar ki, onların satışından əldə edilən pul gəliri xərcləri örtür, əlavə satılan hər məhsul vahidi müəssisəyə mənfəət gətirir. Faktiki realizə edilmiş məhsulun miqdarı ilə onun zərərsiz həcmi arasındakı fərq təhlükəsizlik (mənfəət) zonası adlanır və onun artması ilə müəssisənin maliyyə vəziyyəti möhkəmlənir. Satışın zərərsiz həcmi və müəssisənin təhlükəsizlik zonası biznes planların tərtibi, idarəetmə qərarlarının qəbul ediləməsi, müəssisənin fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi zamanı əsas göstərici hesab olunur. Mənfəətin səviyyəsinin məhsul satışının həcmindən və maya dəyərindən asılılığını hesablamaq ücün həmin amillərin nisbətinin müxtəlif variantlarını tədqiq edərkən hər dəfə rentabellik qrafikinin tərtib edilməsi müəyyən cətinliklər doğurur. Bu məsələni həll etmək ücün satışın həcminin kritik nöqtəsini analitik hesablama yolu ilə müəyyən etmək ücün düsturların işlənməsi və onlardan istifadə məqsədəuyğun hesab olunur.
20
16
12
8
4 Зяряр
зонасы Сатышын
щячмини н критик нюгтяси Мянфяят
зонасы
М ар ж ин ал э ял ир
Д яй иш ян х яр ъ С ат ы ш да н пу л С аб и т
52
Şəkil 3.3. Satışın rentabellik qrafiki Bu məqsədlə satılmış məhsulun rentabellik qrafikinin müəyyən dəyişikliklə modifikasiyası hesab olunan aşağıdakı qrafik tərtib edilir (şəkil 3.3). Marjinal gəlir qrafikində dəyişən və sabit xərclərin yerləri dəyişilir. Məhsul satışı həcminin kritik nöqtəsini analitik yolla hesablamaq ücün tərtib ediləcək düsturlarda aşağıdakı şərti işarələrdən istifadə ediləcəkdir. N- satış həcminin kritik nöqtəsi; M g
M gd – məhsul vhidinə marjinal gəlirin məbləği; DU- satışdan pul gəlirində marjinal gəlirin xüsusi cəkisi; DUi- məhsul vahidinin qiymətində marjinal gəlir dərəcəsi; P i
X s -sabit xərclər; X d -dəyişən xərclər; M s -satışdan mənfəət; P g -satışdan pul gəliri; K-natural ölcüdə satılmış məhsulun miqdarı; X d i-məhsul vahidinə dəyişən xərclər. Qrafikə və marjinal gəlirin müəyyən edilməsinə müvafiq olaraq şərti işarələrdən istifadə etməklə marjinal gəlirin hesablanması düsturunu yazaq:
M g =M s +X s (1)
Satış həcminin kritik nöqtəsində marjinal gəlir sabit xərclərə bərabərdir. Qrafikə əsasən marjinal gəliri satışdan pul gəliri ilə dəyişən xərclərin fərqi kimi də hesablamaq olar:
200 400 600 800 1000 Натурал юлcцдя сатышын щяcмi
Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|