Microsoft Word isk?ND?Rnam?-S?R?Fnam?-nizami doc

                                                                                                            

449

185 

                                             

Örtmə öz qaşınla uca göyləri. 

Göyləri  qaş  ilə  örtmək  -  çox  çətin,  yaxud  mümkün  olmayan  bir  işə 

girişmək deməkdir. 

186

                                Mən qalib gəlsəm, kin coşduğu zaman  

                                    Ataram gizlənən şahı ortadan. 

Yəni sən dünyanı tutmuş bir padşahsan, mən cuşə gəlib səni yıxsam, Yer 

kürəsini yıxmış olaram. 

187

                                Qarınca düşərsə parlaq bir tasa, 

                                      Bir çarə düşün, güc iş görməz yoxsa. 

Yəni sürüşkən bir qaba qarışqa düşəndə onu bir çöp, bir samanla oradan 

xilas etmək lazımdır, yoxsa zor ilə onu tutmaq istəsən əzilib məhv olar. 

188

                               Padşah da yuxuya tez hazırlandı, 

                                     Dörd ünsür də yatdı, qapı bağlandı. 

Dörd  ünsür  -  dünya  və  dörd  divar;  qapı  -  burada  qapının  iki  tayına 

bənzədilən iki göz qapağı. Yəni padşah dörd divar arasında gözlərini qapayıb, 

yuxuya daldı. 

189

                               Günəşin əlində bir narınc vardı, 

                                      Fələk narıncının başını yardı. 

Narınc  –  Günəş,  Günəş  kürəsi.  Yəni  Günəş  çıxdı,  üfüqü  qan  rəngli 

şəfəqlə boyadı. 

190

                               Lacivərdə şəncərf vurunca dövran 

                                     Samur sarı tülkü doğdu o zaman. 

Yəni  şəfəq  keçib,  havalar  qatı  maviyə  çalanda  qara  gecədən  sarı  ay 

doğuldu. 

191

                               Nəğməyə başladi pəriüzlülər, 

                                     Günəş mehreganda daha xoş gələr. 

Mehregan  -  mehr  iranlılarin  qədim  təqvimi  üzrə  aylardan  biri,  payızın 

birinci  ayıdır.  Mehregan  həmin  ayın  on  altıncı  günüdür  ki,  farslar  bu  günü 

böyük bayram edərlər; payızda gecə və gündüzün bərabər olması. 

192

                               Göy soyuq, Günəşin xeyməsi ocaq, 

                                     Yer quru, Cəmşidin yastığı yumşaq. 

Yəni  havanın  soyuqluğundan  yer  buz  bağlamışdı,  quru  idi.  Lakin 

İskəndərin səxavəti və Cəmşid kimi ucalığı ilə soyuq qışda çadır isti, yastıq 

yumşaq olmuşdu. 

193

                                Günəş Dəlv bürcündən çıxdı qırağa, 

                                      Girdi Hut bürcünə balıq tutmağa. 

---

                                                                                                            

450

Ulduzşünaslıqda Dəlv bürcü Günəşin "ev"lərindən biri sayılır. Günəş bu 

bürcə yanvar ayında girir. Hut, yəni Balıq və ya Su bürcünə isə Günəş fevral 

ayında girir. Yəni bu məclis düzələn zamanda il yanvardan fevrala keçirdi. 

---

                                                                                                            

451

194

                                 Buzlamış ceyranın kabablıq budu, 

                                       Suların bağrına hey duz vururdu. 

Yəni  ceyranlar  qışın  bərk  soyuğundan  donub  ölmüş,  buz  bağlamış  və 

suyun  bağrı  onların  halına  yanmışdı.  Demək,  ceyranlar  odda  deyil,  suda 

kabab olmuşdu. 

195

                                Buludlar o qədər sıx kafur saçmış. 

                                      Çinarın qolları ağ çiçək açmış. 

Burada  kafur  sözü  qar  mənasında  işlənmişdir.  Yəni  çinarın  budaqları 

qardan ağ çiçək açmışdı. 

196

                                Ya qoca insafsız, rəhmsiz məcus 

                                      Əmr etmiş həbəşi qarət etsin rus. 

Yeni  od  yandıran  qoca  atəşpərəst  həbəşin  qaranlığını  -  kömürü  rusun 

qırmızılığına - oda qarət etdirdi. 

197 

                                              

Muğ arpa yerinə əkmiş ərğəvan, 

                                      Bənövşə düşürmüş biçdiyi zaman. 

Yəni muğ  (atəşpərəst)  arpa  əvəzinə  ərğəvan  əkmiş  və  bənövşə  rəngində 

gül biçilmişdir. Ağacın yanmasına işarə olunur. 

198

                              Katibin dalından göyərmiş qələm, 

                                    Barmağında müşkin qələmlər möhkəm. 

Burada  katib  manqal,  onun  barmaqlarında  tutduğu  manqalın  içində  olan 

qara kömür lülələri mənasında işlənmişdir. 

199

                              Reyhanla bəzənmiş saxsı güldandır, 

                                    Ancaq bu, meşədən çıxan reyhandır. 

Saxsı güldan - burada saxsıdan qayrılmış manqal, onun reyhan gülləri də 

manqalın içindəki odlardır. Meşədən çıxan reyhan - kömürdən əmələ gələn 

odlar deməkdir. 

200

                               Ey saqi, qırmızı süddən ver ki hər 

                                     Civəyə əks etsə, ona can verər. 

                                     Ver mənə, dönmüşdur qanım civəyə, 

                                     Söz düzüm dırnaqdan keçən riştəyə. 

Dırnaqdan keçən riştə - zərif keçi tükündən və ya yundan əldə əyrilmiş 

iplikdir  ki,  bu,  baş  barmağın  uzadılmış  dırnağından  keçirilib  əyirilir.  Belə

iplik  cəhrə  ipliyindən  daha  incə  və  saf  olur.  Mətnin  mənası:  "Ey  saqi,  o 

qırmızı süd olan şərabdan mənə ver ki, sarılıq xəstəliyinə tutulanlar onu civə

kimi  içərkən  rəngləri  qan  kimi  qızarır.  Mən  bu  saat  qəmdən  qana  dönmüş

titrəyən  civəyə  bənzəyirəm,  dərdimi  sözün  dırnaqdan  keçən  incə  və  saf 

ipliyinə düzürəm". 

201

                               Elə ki İskəndər çadırı qurdu, 

---