Microsoft Word isk?ND?Rnam?-S?R?Fnam?-nizami doc

                                                                                                            

452

                                     Quldurlar çadırı yuxarı vurdu. 

Yəni quldurlar baş qaldırıb, ona itaətsizlik etdilər. 

---

                                                                                                            

453

202

                                Sürmədən Günəş mil çəkdi gözünə, 

                                      Batdı bir al gövhər Nil dənizinə. 

Burada  Günəş  gözə  bənzədilir.  Yəni  göyün  gözü  olan  Günəş  gecənin 

sürməsindən  çəkdi,  özünü  onun  qaranlığı  ilə  gizlətdi,  göyün  mavi  dənizinə

batıb getdi - Günəş batdı, gecə düşdü. 

203

                              Onda çöl xalqının axınlarından 

                                    Rahatlıq içində dincələr xəzran. 

Xəzran  -  yəni  xəzərlilər.  Xəzər  dənizinin  şimal-qərbində  və  Volqa 

çayının hər iki sahilində yerləşən türk qəbilələrindən biri olmuşdur. 

204

                              Gündüz qarğa rəngli qara gecədən, 

                                    Çıxmış Zəngibardan kafur kimi şən. 

Burada  ağlıq  mənasını  verən  kafur  Zəngibarda  və  Həbəşistanda  istehsal 

edilir. Yəni səhər açılmışdı. 

205

                              Yaşıl donlu tovuz humay quşundan 

                                    Ağ parlaq sümüyü qapdığı zaman... 

Yaşıl donlu tovuz - göy, səma; humay quşu - günəş; ağ parlaq sümük - 

sübh, səhər deməkdir. Yəni göy Günəşdən sübhü aldı, - səhər açıldı. 

206

                               Nəfsinin ağacı yamyaşıl durur, 

                                     Başını burmadan, başını sən bur! 

Yəni  həvəs  və  ehtiras  sənin  qapında durmuşdur.  O  sənə  qalib  gəlmədən 

sən ona qalib gəl - nəfsini öldür. 

207

                              İndi ki, zəfəran yemədən şadsan, 

                                    Yemə zəfəranı, ölərsən, inan! 

Zəfəran yemək, deyilənə görə, adamı gülməyə sövq edir. Burada zəfəran 

bu  cəhətdən  şərabla  müqayisə  edilir  və  zəfəran  sözü  altında  şərab  nəzərdə

tutulur. Yəni əgər şərab içmədən şadsan, kefin yaxşıdırsa, onda şərab içmə, 

çünki sərxoşluqdan və lüzumsuz yerə çox gülməkdən məhv ola bilərsən. 

208

                             O ceyran otaran çobanlar belə 

                                   Çomağın yerinə ox almış ələ. 

Yəni çobanlar da çobanlıq ağacını atıb, əllərinə silah almışlar, yollarından 

azmışlar. 

209

                            Kiçikdən ən böyük bir fitnə doğur, 

                                  Hər qurdun sümüyü ayağa oxdur. 

Deyirlər,  qurd  topuğunun  sümüyü  zəhərli  olur.  Beytin  mənası:  xırda  bir 

şeydən çox vaxt böyük bir ziyan baş verə bilər. Qurd topuğunun bir sümük 

qırıntısı ayağa batsa, bir oxun başı qədər yara salıb əzab verər. 

210

                            Bənzər o dastana bu tac, taxt, ordu, 

                                 "Hindudan sərvəti çalar bir hindu". 

---

                                                                                                            

454

Yəni  mənim  bu  taxt-taca  malik  olmağını  "Bir  hind  oğrusunun  paltarını

başqa bir hind oğrusunun oğurlaması" hekayəsinə bənzər. 

  

211

                                 Önünə çıxarkən bir atəşkədə 

                                       Ondan buz yaratdı atəşpərəstə. 

Yəni bütün atəşkədələri dağıdıb xaraba qoydu. 

212 

                                               

Orada bir bahar vardı qəlb açan, 

                                       Güllərin dimağı acıydı ondan. 

Burada bahar - atəşkədə mənasındadır. Yəni orada bir atəşkədə vardı ki, 

qızıl  gül  onun  rənginə  paxıllıq  etdiyindən  acı  olmuşdu.  Qızılgülün  dadı  acı

olur. 

213

                                 Hurini cənnətdən atdı dişarı, 

                                       Qovdu cəhənnəmə dost olanları. 

Yəni hurilər yaşayan cənnəti hurisiz qoyub, hurilərini dağıtdı, cəhənnəm 

əhli  olanları  da  cəhənnəmdən  qovdu.  Burada  cənnət  -  atəşkədə,  huri  -  od, 

cəhənnəmə dost olanlar - muğlardır. 

214

                                  Saqi, ver ərinmiş o saf qızıldan, 

                                        Qırmızı kükürdü odur doğuran. 

Qırmızı  kükürd  -  əski  kimyagərlərin  fikrincə,  elə  bir  maddədir  ki,  hər 

hansı maddəyə vurulsa qızıla çevirər. 

215

                                   Mənə ver, dərmantək tutiya edim, 

                                         Misimi onunla kimiya edim. 

O iksiri mənə ver ki, mis vücudumu onunla qızıla döndərim. 

216 

                                                   

Ulduzu ona yar olduğu gündə. 

Yəni bəxti açıldığı, xoşbəxt olduğu zaman. 

217

                                   Uca fil başına kəmənd atım mən, 

                                         Qandan bixi-ruyən çıxarım nildən. 

Bixi-ruyən  - boyaqçılarm  işlətdiyi  qırmızı  kök, nil  isə  Hindisanda  bitən 

qara otdur. 

Beytin  mənası:  Hindistanda  o  qədər  qan  töküm  ki,  qara  ot  (nil)  əvəzinə 

qırmızı boya kökü bitsin. 

218

                                   Örtülü sərvətə növbət gəlincə, 

                                          Hinddə Çin çinisi göründü incə. 

Örtülü  sərvət  -  Keydin  qızı  deməkdir.  Yəni  əsmər  gözəllər  ölkəsi  olan 

Hindistandan Çinin ağ gözəli göründü. 

219

                                   Baş vermiş arpadır müşkin buğdadan, 

                                         Deyil buğda, deyə, boz arpa satan. 

---