Microsoft Word isk?ND?Rnam?-S?R?Fnam?-nizami doc

                                                                                                            

445

Səddə  -  Novruza  əlli  gün  qalmış  iranlıların  bayram  etdiyi  gündür;  güya 

od  bu  gün  tapılmışdır.  Atəşpərəstlik  dininin  banisi  Zərdüştün  iradəsi  ilə

keçirilən bu bayramda od yaxıb şənlik edərlər. 

---

                                                                                                            

446

168

                                   Zöhrətək Babildə parladı öncə. 

                                         Haruti kəsləri təmizləyincə. 

Mifologiya  üzrə,  Zöhrə  ulduzu  sehr  və  cadu  hamiyəsi  sayılır.  Haruti 

kəslər - Harutun ardınca gedənlərdir. Harut və Marut - Babilə göndərilmiş

iki  mələkdir.  Onlar  Zöhrəyə  uyub  sehrbazlığa  başlamış  və  buna  görə  də

cəzalandırılmış, Babil quyusunda asdırılmışlar. 

169 

                                                  

Hirbüdün oduna soyuq su tökdü, 

                                         Çox hirbüd belini ikiqat bükdü. 

Hirbüd  -  atəşkədə  xidmətçisidir.  Beli  ikiqat  bükmək  -  məğlub  olmaq 

deməkdir. 

170 

                                                

Əjdaha görüncə gəlir Bəlinas. 

                                        Bildi ki, şüşəni qıracaq almas. 

Almasın  xassəsi  şüşəni  kəsməkdir.  Yəni  o  əjdaha  kimi  görünən  qız 

Bəlinası  gördükdə  bildi  ki,  sehrinin  şüşəsinə  doğru  almas  gəlir.  Demək, 

Bəlinas ona qalib gələcəkdir. 

171

  Mişku - hərəmxana. 

172

                                 Qızıldan yazılsın gərək bu sözlər: 

                                       "Çarvadar əkəni dəvəçi biçər". 

Çarvadarla  dəvəçi  eyni  rütbədə  və  eyni  hüquqdadırlar.  Birinin  əkdiyini 

ona bərabər və tay olan ikincisi biçə bilər. 

173

                                  Gecə al günəşdən düyümü dəldi, 

                                         Şəfəqin əlinə bir əqiq gəldi. 

                                        Onu da uddu Busəhaq firuzə, 

                                        Busəhaqlara bax, ilişdi sozə. 

Busəhaq - İranın Nişabur şəhərindəki firuzə mədənlərindən birinin adıdır 

ki, ondan çıxan firuzəyə Busəhaq deyirlər. Əqiq - burada qırmızı deməkdir, 

axşam şəfəqinə işarə olunur. Günəş qırmızı qızıldan düyümlənmiş böyük bir 

düyüm kimi almır; gecə bu düyümü açır, açıldıqca ondan şəfəq doğur, sonra 

gecə  şəfəqin  qırmızılığını  Busəhaq  Firuzənin  göy  rəngi  ilə  dəyişdirir,  şəfəq 

də çəkilir, səmai göy olur. 

Burada  Günəş  düyümünün  açılması,  şəfəq  əqiqinin  görünməsi,  sonra 

qırmızının  göylə  örtülməsi  -  İskəndərlə  Rövşənəyin  zifaf  gecəsindəki 

vəziyyətini təsvir edir. 

174

                                     Ondan başqa hər kəs adını çəkər, 

                                            Saçıntək başları kəmərə dəyər. 

Yəni İskəndərdən başqa kim səninlə evlənmək fikrinə düşsə, o öz başını 

daşa vurar, boş qayıdar. 

175

                                      Səhər çöhrəsindən pərdə atarkən, 

---

                                                                                                            

447

                                            Həbəşə bac üçün dağ çəkdi Xütən. 

---

                                                                                                            

448

Xütən - burada gün, həbəş isə gecə deməkdir. Dağ çəkdi - yəni Günəşi 

parlatdı. 

176

                                  Fələk dəvəsini sürətlə sürür, 

                                        Ondandır ki, gündə bir oyun doğur. 

Yəni dünyanın işləri tez-tez dəyişilir, bu gün sülh ilə, sabah dava ilə keçir. 

177 

                                                   

Kəyan ovlağıdır əcəm torpağı, 

                                          Orda bir vəhşidir yadlar ayağı. 

Yəni İran Keylərin qəbiristanıdır. Orada yabancılar gəldi-gedərdir. Onlar 

burada çox qala bilməzlər. 

178 

                                                

Dövran gümüş teştin ağzını açdı. 

                                        Qara qarğa qızıl yumurta saçdı. 

Gümüş  teşt  -  səhər,  qara  qarğa  -  gecə,  qızıl  yumurta  isə  Günəş 

deməkdir. Yəni səhər oldu, gecənin qoynundan Günəş doğdu. 

179

                                 Qoca möbidlərsə tarix boyunca 

                                        Yumurta və teştdən demiş doyunca. 

Yumurta və teşt - burada astronomiyaya işarədir. İranda möbidlər, yəni 

Zərdüşt dini ruhaniləri, bunların köməyi ilə guya qeybdən xəbər verərdilər. 

180

                                 Yaxşıdır hər falı xeyr işə yormaq, 

                                       "Rux"u yox, oyunda "şahrux"u vurmaq. 

Yəni  insan  çətinliyə  düşəndə  ümidsiz  olmamalı,  əksinə,  cəsarətlə 

mübarizəyə atılmalıdır. 

Şahrux - şahmat oyununda elə bir gedişdir ki, bununla eyni zamanda da 

şah qaçırılır və fil də vurulur. Rux - şahmatda top fiqurudur. 

181

                                 İskəndər əmr etdi, cavab olaraq, 

                                       Məktublar müşk ilə yazılsın ancaq. 

Yəni  İskəndər  hər  ölkədən  ona  müraciət  edənlərə  müsbət  cavab  verdi, 

sülh və xeyirxahlıq bildirdi. 

182

                                 İstədi büsatı İranda qursun, 

                                       Ərəb də bu yolda ona baş vursun. 

Yəni şahlığını İranda etsin, eyni zamanda Ərəbistan da ona tabe olsun. 

183

                                 Təvaf işlərindən azad olaraq, 

                                       Basaraq Yəmənin gönünə ayaq. 

Yəni  Kəbəni  (bütxanəni)  ziyarət  şərtlərini  yerinə  yetirdikdən  sonra, 

Yəmənin məşhur qiymətli dərilərini ayağı altına saldı, onlara sahib oldu. 

184

                                Şəbdizə vurunca gündüz qızıl nal, 

                                      O dünya günəşi atlandı dərhal. 

Şəbdiz - gecə; qızıl nal - Günəş; dünya günəşi - İskəndər deməkdir. Yəni 

səhər olcaq İskəndər atına mindi. 

---