Microsoft Word isk?ND?Rnam?-S?R?Fnam?-nizami doc



Yüklə 2,84 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/113
tarix25.06.2018
ölçüsü2,84 Mb.
#51331
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   113


                                                                                                            

1

  




                                                                                                            

2

NİZAMİ GƏNCƏVİ 



İSKƏNDƏRNAMƏ 

Şərəfnamə 

"LİDER NƏŞRİYYAT" 

BAKI-2004 

  



                                                                                                            

3

Bu əsər “Nizami Gəncəvi. İskəndərnamə" (Bakı, Yazıçı, 1982) 



kitabı əsasında təkrar nəşrə hazırlanmışdır 

Tərcümə edəni: 

 

Abdulla Şaiq

İzahların müəllifi:   



Əkrəm Cəfər 

On sözün müəllifı:   



Qəzənfər Əliyev 

Elmi redaktor: 

 

Xəlil Yusifli 

894.361'1 - de 21  

AZE 

Nizami  Gəncəvi.  İskəndərnamə.  Şərəfnamə.  Bakı,  "Lider 

nəşriyyat", 2004, 432 səh. 

Nizami Gəncəvi yaradıcılığının ən yüksək zirvəsi və Şərq poeziyasının ən parlaq 

incisi sayılan "İskəndərnamə" "Xəmsə"nin beşinci kitabıdır. Dahi şair yaradıcılığının 

əzəmətli yekunu olan bu son əsərində ömrü boyu arzuladığı, lıəyatda görmək istədiyi 

ideal cəmiyyəti təsvir etmişdir. 

"Şərəfnamə"də İskəndərin elm və siyasət aləmindəki böyük nailiyyətləri göstərilir, 

onun  tərbiyəsindən,  təhsilindən,  hökmdarlığından,  yürüşlərindən  və  ümumiyyətlə, 

onun böyük şan-şöhrətə çatmasından bəhs olunur. 

  

ISBN 9952-417-03-7 

                                                            © "LIDER N.SRIYYAT", 2004.  



                                                                                                            

5



                                                                                                            

6

QƏHRƏMANLIQ DASTANI 

Dahi Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin bütün dünyada 

şöhrət  tapmış  ölməz  "Xəmsə"si,  "İskəndərnamə"  poeması  ilə  bitir.  Bu  son 

əsərində böyük söz ustasının məfkurəsi, bədii qayəsi, şair təxəyyülü özünün 

ən yüksək zirvəsinə çatmışdır. 

Nizami bu əsəri yazmağa başlayarkən altmış yaşını ötmüş, sözün ən geniş

mənasında,  hərtərəfli  və  dərin  həyat  təcrübəsi  əldə  etmişdi.  Şair  keçdiyi 

yaradıcılıq yoluna nəzər salaraq hiss edirdi ki, "İskəndərnamə" onun əvvəlki 

əsərlərində  söylədiyİ  fikirlərin,  əks  etdirdiyi  ümidlərin  yekunu  olmalıdır. 

Bunu  biz  "Şərəfnamə"nin  giriş  fəsillərində  aşkar  duyuruq.  Doğrudan  da, 

Nizami  mütərəqqi  ideallarını  və  müqəddəs  arzularını  məhz  bu  son  poeması

ilə bağlayır və deyir: 

Dastanı sevənlər, şeiri duyanlar  

Nəğmələr dinləməz bir çox zaman var.  

Yazmalı elə bir uğurlu dastan, 

Onda bir incəlik duysun oxuyan.  

Bildim bu naxışı bəyənər dostlar,  

Verdim bu dastanı yazmağa qərar. 

Nizaminin sonuncu poemasının əsas mövzusunu bir sıra Şərq xalqlarının 

yazılı  və  şifahı  ədəbiyyatında  geniş  yayılmış  Makedoniyalı  İskəndər 

(Aleksandr)  dastanı  təşkil  edir.  Onu  da  qeyd  etmək  lazımdır  ki,  qədim  İran 

ədəbi  ənənələrində  bir  amansız  fateh,  Əxəmənilər  sülaləsinin  qatı  düşməni 

kimi  təcəssüm  Olunan  İskəndər  surəti  Nizami  dövründə  bir  çox  yazılı

abidələrdə  ədalətli  hakim,  elmə,  biliyə  yüksək  qiymət  verən,  ümumiyyətlə, 

müsbət qəhrəman kimi təsvir olunurdu. Mənbələrdə İskəndərin səciyyəsinin 

belə  dəyişməsinin  bir  səbəbini  də  islam  dini  kitablarında  onun  peyğəmbər 

dərəcəsinə qaldırılması olmuşdur. 

Dahi  şair  həmişə  olduğu  kimi,  "İskəndərnamə"  poeması  üzərində

işləyərkən  bir  sıra  tarixi  mənbələri  ciddi  surətdə  öyrənmiş,  onların  içindən 

özünün ideya bədii qayəsinə uyğun olan məlumatları seçmiş və ustad qələmi 

ilə nəzmə çəkmişdır. 

Üzərində işlədiyi mənbələr haqqında şair özü belə söyləyir: 

  



                                                                                                            

7

İskəndər haqqında heç bir əsərdə 



Məlumat görmədim yığcam bir yerdə.  

Sözlərlə dolmuşdu xəzinə içi,  

Ancaq hər nüsxədə dağınıq inci.  

Hər köhnə nüsxədən əsas alaraq,  

Onu öz şeirimlə bəzədim ancaq.  

Ən qədim tarixi əsərlərdən mən,  

Yəhudi, nəsrani, pəhləvilardən  

Ən incə sözləri əlimə saldım,  

Qabığı ataraq, məğzini aldım.  

Müxtəlif dillərdən yazdığım sözlər,  

Bunlardan doğuldu yığdığım əsər.  

Saydığım dilləri ətraflı bilən  

Saxlar öz dilini mənə töhmətdən. 

Görundüyü kimi, şair ərəb və fars dilində olan mənbələrlə yanaşı, yəhudi, 

nəsrani  (xristian)  və  pəhləvi  mənbələrini  araşdırdığını  xatırladır.  Doğrudan 

da, İskəndər əhvalatı barəsində bu mənbələrdə çoxlu məlumat olduğu bu gün 

elm  aləminə  bəllidir.  Məsələn,  "İskəndərnamə"də  təsvir  olunan  bəzi 

hadisələrin əksini biz talmud rəvayətlərində və qədim yəhudi (ibrani) dilində

olan ayrı-ayrı İskəndər haqqımda anonim kitablarda görə bilirik. 

Nəsrani  mənbələri  dedikdə,  Nizami,  şübhəsiz,  yunan  dilində  olan  tarix 

kitablarını,  ilk  növbədə,  "Saxta  Kallisfen"i  nəzərdə  tuturdu.  Məlum  olduğu 

üzrə,  yunan  dilində  Makedoniyalı  İskəndər  haqqında  olan  ilk  roman  uzun 

illər  onun  şəxsi  həkimi  Kallisfenin  adına  yazılırdı.  Lakin  əsərin  eramızın 

birinci  əsrində  meydana  gətirildiyi  məlum  olduqda  həmin  roman  "Saxta 

Kallisfen"  adını  aldı.  Məhz  bu  əsər  XV  əsrə  qədər  siryani,  yəhudi,  pəhləvi 

dillərinə  tərcümə  edilmişdi  ki,  Nizami  də  bu  tərcumələrin  bəzilərindən 

istifadə edə bilərdi. 

Nizaminin  istifadə  etdiyi  mənbələrdən  biri  də  pəhləvi  dilində  yazılmiş, 

sonralar  isə  ərəb  istilası  (VIII-IX  əsrlər)  vaxtı  məhv  edilmiş  "Xvatak-

namak"lar  ("Xudayamə")  olmuşdu.  Bu  salnamələrin  epik  xarakter  daşıyan 

hissələri ərəb dilinə çevrilmiş, tarixə və xüsusilə "ədəb" janrına mənsub olan 

ərəb dilli kitablarda özünə yer tapmışdır. "Yeni tarix abidələri" dedikdə şair, 

heç şubhəsiz, bu növ əsərləri nəzərdə tuturdu. 

Doğrudan  da,  bu  gün  biz  pəhləvi  mənbələri  -  "Karnatnoki-Arrakşiri-

Papakan", "Namaki-Tansar", "Artak-Viraz-namak" ilə yanaşı, İskəndər  



Yüklə 2,84 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   113




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə