Microsoft Word informasiya iqtisadiyyatinin inkisafinda qeyri-s?Lis informasiya texnologiyalarinin ?Sas xususiyy?TL?RI. docx
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
56
dayanıqlığının səviyyəsini qiymətləndirmək və müvafiq qərar qəbul etmək mümkündür. Müəssisənin maliyyə dayanıqlığının qiymətləndirilməsinin əsas meyarlarından birini onun xərclərinin və ehtiyatlarının formalaşması mənbələrinin onlardan çox olması və yaxud çatışmaması təşkil edir, onun vəsaitlərinin əmələ gəlmə mənbələri ilə xərcləri və ehtiyatları arasındakı fərqlə müəyyən olunur. (Misal) Müəssisənin fəaliyyət ritmi və yüksək nəticələr əldə etməsi onun dövriyyə vəsaitləri ilə təmin olunmasından bilavasitə asılıdır. Müəssisənin debitor borclarının çox olması onun resurslarının müəssisədən kənar yayındırılmasına və səmərəsiz istifadə olunmasına gətirib çıxarır. Dövriyyə vəsaitlərinin tərkibinə həm maddi, həm də pul vəsaitləri daxil olunduğundan onlardan səmərəli istifadə edilməsi müəssisənin maliyyə dayanıqlığına müsbət təsir göstərir. Müəssisənin özünəməxsus dövriyyə vəsaitlərinin lazım olduğundan çoxluq təşkil etməsi onun ehtiyatlarının həcminin azalması hesabına baş verməsi müəssisənin maliyyə vəziyyətinin sabit olmasından xəbər vermir. Müəssisə cari fəaliyyətini maliyyələşdirmək məqsədilə borc vəsaitlərindən istifadə edə də, etməyə də bilər. Ə gər təhlil edilən müəssisənin dövriyyə vəsaitləri ehtiyatlarının yaradılmasına sərf edilibsə, borc vəsaitlərindən istifadə olunubsa, onda müəssisə böhranlı maliyyə vəziyyətində ola bilməz. Müəssisənin vaxtı keçmiş kreditor borcunun olmaması onun müflisləşmiş müəssisə kateqoriyasına aid edilməsinə imkan vermir. Yuxarıda göstərilən mütləq maliyyə dayanıqlığı göstəricilərilə yanaşı
göstəricilərindən də istifadə olunur. Belə göstəriciləri iki qrupa ayırmaq olar. I qrup müəssisənin dövriyyə vəsaitlərinin vəziyyətini əks etdirən göstəriciləri birləşdirir. Onlara aşağıdakılar aid edilir: - özünəməxsus vəsaitlərlə təmin olunma əmsalı; - özünəməxsus vəsaitlərlə maddi ehtiyatların təmin olunma əmsalı; - özünəməxsus vəsaitlərlə manevr etmə əmsalı.
57
vəziyyətini və maliyyə asılılığının olmaması dərəcəsini əks etdirən göstəriciləri birləşdirir. Onlara aiddir: - daimi aktivlər indeksi; - borc vəsaitlərinin uzunmüddətli cəlb edilmə əmsalı; - köhnəlmə əmsalı; - əmlakın real dəyəri əmsalı; - maliyyə asılılığı dərəcəsi; - avtonomluq əmsalı; - borc vəsaitlərinin özünəməxsus vəsaitlərə nisbəti əmsalı. Bu əmsalların faktiki qiymətləri normativ qiymətləri ilə müqayisə edilir, keçən hesabat dövrünün göstəriciləri ilə tutuşdurulur, analoji müəssisənin göstəriciləri ilə müqayisə olunur. Beləliklə, müəssisənin real maliyyə vəziyyəti, güclü və zəif cəhətləri müəyyənləşdirilir. 1. Özünəməxsus vasitələrlə təmin olunma əmsalı müəssisənin dövriyyə aktivlərinin hansı hissəsinin özünəməxsus vasitələr hesabına maliyyələşdirilməsini göstərir. Bu əmsalın qiyməti 0,1-dən çox olduqda bu hal normal sayılır. Onun qiymətini tapmaq üçün müəssisənin özünəməxsus dövriyyə vəsaitlərini döv- riyyə aktivlərinin dəyərinə bölmək lazımdır. 2. Özünəməxsus kapitalla (vasitələrlə) manevr etmək əmsalı müəssisənin özünəməxsus dövriyyə vasitələrinin hansı hissəsinin sərbəst şəkildə manevr etmək üçün mobil formada olduğunu göstərir. Onun qiymətini toplamaq üçün müəssisənin özünəməxsus dövriyyə vəsaitlərini özünəməxsus kapitalın həcminə bölmək lazımdır. Bu əmsalın qiymətinin vahidə bərabər olması, yəni müəssisənin cari aktivlərinin özünəməxsus kapital hesabına təmin etməsi qeyri - sabit kreditləşdirmə mühitində maliyyə vəziyyətinin dayanıqlığının zəmanətidir. Əmsalın qiymətinin yüksək olması müəssisənin maliyyə vəziyyətinin yaxşı olduğunu xarakterizə edir. Bəzən əmsalın 0,4-0,6 qiymətlərini optimal kimi qəbul edirlər. 3. Daimi aktivlər inkdeksi
müəssisənin özünəməxsus vəsaitlərinin ə mələgəlmə mənbələrində əsas və dövriyyədən kənar aktivlərinin payını göstərir. Onun qiymətini tapmaq üçün dövriyyədən kənar aktivlərin dəyərini müəssisənin 58
özünəməxsus kapitalına bölmək lazımdır. 4. Borc vəsaitlərinin uzunmüddətli cəlb edilməsi əmsalını tapmaq üçün uzunmüddətli passivlərin dəyərini müəssisənin cari öhdəçilikləri ilə özünəməxsus kapitalın cəminə bölmək lazımdır. Bu əmsal istehsal istehsal proseslərinin yeniləşdirilməsi və genişləndirilməsi məqsədilə borc vəsaitlərindən müəssisənin nə dərəcədə intensiv istifadə etdiyini göstərir. 5. Avtonomluq, maliyyə asılılığının olmaması, kapitallaşdırma və yaxud özünəməxsus kapitalların konsentrasiya əmsalı
müəssisənin özünəməxsus kapitalının balansın yekununa bölünməsi yolu ilə tapılır. Bu göstərici müəssisənin maliyyə vəziyyətini xarakterizə edən əsas ə msallardan biri olmaqla müəssisənin borc vəsaitlərindən asılı olmadığını, kreditləşdirmə ilə əlaqədar maliyyə riskinin nə dərəcədə olduğunu göstərir. O, müəssisənin öz kapitalının balansın ümumi yekunda xüsusi çəkişini əks etdirir. Avtonomluq əmsalının minimal qiymətinin 0,5-dən yüksək olması qəbul edilmişdir. Bu şərtin ödənməsi müəssisənin borc vəsaitlərinin öz vasitələri ilə ödəmə qabiliyyətinə malik olduğunu göstərir. Onun qiymətinin yüksək olması müəssisənin maliyyə dayanıqlığının yüksək olmasını əks etdirir. ABŞ-da və Qərb ölkələrində əmsalın 0,6-dan çox olması norma kimi qəbul olunmuşdur. 6. Borc vəsaitlərinin özünəməxsus vəsaitlərə nisbəti əmsalı və yaxud özünə- məxsus vəsaitlərlə müqayisədə borc əmsalı müəssisənin fəaliyyətinin hansı hissəsinin kreditorlar tərəfindən maliyyələşdirildiyini göstərir. Başqa sözlə, müəssisənin bir manatlıq öz vəsaitinin payına nə qədər borc vəsaiti düşdü- yünü əks etdirir. Bu göstəricidən istifadə edərək müəssisənin borc və yaxud özünəməxsus vəsaitlərinin çox olduğunu müəyyən edirlər. Əmsalın ən böyük qiyməti (vahidə bərabər olması) müəssisənin aktivlərinin yarısından çoxunun borc vəsaitləri hesabına formalaşdığını əks etdirir və xoşagəlməz hal kimi qiymətləndirilir. Yuxarıda göstərilən mütləq göstəricilərə əlavə olaraq müəssisənin maliyyə dayanıqlığını əks etdirən bir sıra göstəricilərin dinamikasını da təhlil etmək məqsədəuyğundur. Belə göstəricilərdən istifadə edərək tədqiqat dövründə müəssisənin maliyyə vəziyyətində baş verən müsbət və yaxud mənfi
Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|