Microsoft Word informasiya iqtisadiyyatinin inkisafinda qeyri-s?Lis informasiya texnologiyalarinin ?Sas xususiyy?TL?RI. docx
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
62
Müəssisənin maliyyə təsərüfat fəaliyyətinin nəticələrinin daha tam şəkli onun bir necə illik fəaliyyətinin ğöstəricilərinin dinamikasında və əlavə olaraq, onun göstəricilərinin orta sahə ğöstəriciləri ilə müqayisəsində görünür. Maliyyə
təhlili əsasən gələcəyə yönəlməlidir. Maliyyə təhlili müəssisənin büdcəsinin qurulmasında, faktiki ğöstəricilərin plan göstəricilərdən kənara çıxmalarınının səbəblərinin öyrənilməsində istifadə olunur. Müəssisənin maliyyə təhlilinin əsas xüsusiyyətləri aşağıdakılaran ibarətdir. 1. Maliyyə göstəricilərinin böyük əksəriyyəti nisbi kəmiyyətlərdir, ona görə də müəssisənin müxtəlif fəaliyyət sahələrini müqayisə etməyə imkan verir. 2. Maliyyə təhlili zamanı müqayisə üçün aşağıdakı kimi faktorları tətbiq etmək lazımdır: - Müəssisənin maliyyə təsərrüfat fəaliyyətinin göstəricilərınin müxtəlif vaxt periodlarında müqayisəsinin tendensiyasına baxılmalıdır ; - Müəssisənin göstəricilərinin onun aid olduğu sahə üzrə orta statistik göstəricilərlə müqayisəsi təmin olunmalıdır. 3. Maliyyə təhlili ücün müəssisənin seçilmiş periodda (adətən ildə) tam maliyyə təsviri olmalıdır. Əgər təhlil zamanı ancaq bir periodun məlumatları varsa, onda bu məlumatlar mütləq həmin periodun əvvəlinə və axırına aid olmalıdır. Əsas alət kimi horizontal (dinamik göstəricilər) və vertikal (maddələrin struktur analizi) analizlərdən istifadə olunur. Müəssisənin aktivləri, passivləri və xüsusi kapitalının arasındakı əlaqə mühasibat uçotunun əsas tənliyi olmaqla analiz zamanı da əsas elementlərdən biridir: Aktivlər=Passivlər+Xüsusi kapital Maliyyə analizi zamanı əsas məsələ ğöstəricilərin hesablanması deyil, alınmış nəticələrin düzgün şərh olunmasıdır. Bu prosesin özündə bir çox ə məliyyatlar həmçinin də risklidir. Ona görə də müəssisənin maliyyə fəaliyyətinin daha düzgün təhlili üçün maliyyə tələbatının təhlili, maliyyələşmə mənbələrinin təhlili və risklərin təhlilinin də aparılmasını tələb edir. 63
Beləliklə, müəssisənin daha ümumi maliyyə təhlilini sxemdə olan kimi təsvir etmək mümkündür:
Şəkil 4. Müəssisənin ümumi maliyyə təhlili sxemi. AR “Mühasibat uçotu”
haqqında qanunda “maliyyə” hesabatlarının tərkibi ə sasən mühasibat balansından və ona əlavə edilən maliyyə nəticələri (mənfəət və zərərlər) və onların istifadəsi, əmlakın, fondların, dövriyyə vəsaitlərinin, xüsusi kapitalın, pul vəsaitlərinin, qeyri-maddi aktivlərin, maliyyə və kapital qoyuluşlarının və s. aktiv və passivlərin hərəkəti haqqında hesabatlardan ibarətdir. Ona görə də müəssisənin maliyyə təsərrüfatı fəaliyyətini təhlil etmək üçün aşağıdakı maliyyə - mühasibat hesabatlarını istifadə etmək lazımdır. 1. Müəssisə balansı ( Forma № 1) 2. Maliyyə nəticələri və onların istifadəsi haqqında hesabatı (Forma № 2) 3. Müəssisə balansına əlavə ( Forma № 5) Təhlil zamanı vergi bəyannamələrini də araşdırmaq məqsədəuyğun hesab edilir. Müəssisənin maliyyə
vəziyyətinin təhlili Müəssisənin maliyyə resurslarına tələbatının təhlili Maliyyələşdirmə mənbələrinin təhlili
Risklərin təhlili
Yeni məqsədlərin, maliyyə planlarının və maliyyə ehtiyaclarının müəyyənləşməsi Maliyyə resurslarına tələbatın ödənilməsi
64
Balans müəssisənin müəyyən vaxtda, məsələn, hesabat dövrünün sonuna maliyyə vəziyyətini əks etdirir. AR “Mühasibat uçotu”
haqqında qanunda hesabat dövrü 1 yanvar – 31 dekabr dövrünü əhatə edir, maliyyə hesabatları da bu müddətin əvvəlinə və sonuna olan nəticələri əks etdirir. Maliyyə nəticələri və onun istifadəsi haqqında hesabat müəyyən müddət ə rzində müəssisənin gəlir və xərclərini göstərir, bütövlükdə onun fəaliyyətinin səmərəliliyinə qiymət verir. Müəssisə balansına əlavədə (Forma № 5-də) müəssisənin xüsusi kapitallarının hərəkəti, borc vəsaitlərinin hərəkəti, debutor və kreditor borcların dəyişməsi, maliyyə qoyuluşları və s. öz əksini tapır. Ümumiyyətlə, qeyd etmək lazımdır ki, müəssisənin maliyyə hesabatları həmin müəssisənin maliyyə vəziyyətinin əksidir. Bu hesabatlara baxdıqda müəssisənin xalis mənfəəti, debutor və kreditor borcları, məhsul satışından daxil olmalar, müəssisənin büdcə qarşısındakı öhdəlikləri və s. kimi məlumatlar bəlli olur. Ancaq bu nəticələr müəssisənin maliyyə təhlili üçün kifayət etmir. Daha dərindən təhlil aparmaq üçün müxtəlif üsul və metodlardan istifadə edilir. Hazırda ə saslı maliyyə təhlilləri aparmaq üçün maliyyə əmsalından istifadə edilir. Maliyyə ə msalı bir mühasibat göstəricisinin digərinə nisbətidir. Məlumdur ki, müqayisəsi heç bir iqtisadi məzmuna malik olmayan göstəricilər əsasında maliyyə əmsalları formalaşmır. Məsələn, satılan məhsulun maya dəyərinin qisa müddətli borca nisbəti təhlil üçün heç bir lazımlı nəticə vermir. Ona görə də maliyyə əmsalları müəssisənin fəaliyyətini səmərəli təhlil etmək üçün daha uyğun göstəricilər tətbiq edilməlidir. Ümumiyyətlə, müəssisənin fəaliyyətinin səmərililiyinin beş aspektini: rentabellik, aktivlərin dövriyyəsi, xüsusi və borc vəsaitləri hesabına maliyyələşmə mənbəyi, likvidliyi və bazar dəyərini təhlil etmək lazımdır. Maliyyə əmsallarının təhlili həm müəssisənin bu günkü vəziyyətini qiymətləndirməyə imkan verir, həm də onun gələcək fəaliyyətini planlaşdırmağa kömək edir. Müəssisənin maliyyə əmsalları əsasında müxtəlif metodlarının tətbiqi ilə daha dərin təhlillər aparmaq mümkündür. Əmsalların analizi müəssisənin bir neçə maliyyə təsərrüfat göstəricilərinin əlaqələndirilmə bacarığıdır. Bu metodlardan biri Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|