Microsoft Word informasiya iqtisadiyyatinin inkisafinda qeyri-s?Lis informasiya texnologiyalarinin ?Sas xususiyy?TL?RI. docx
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
65
müqayisəli təhlil metodudur. Adətən, bu metod əsasında müəssisənin maliyyə təhlili zamanı həmin müəssisənin müxtəlif dövrlər üçün maliyyə əmsalları müqayisə edilir və ya eyni sahəyə aid digər müəssisənin göstəriciləri ilə müqayisəsi aparılır. Müəssisənin bir neçə maliyyə əmsallarının məzmununa baxaq. Likvidlik göstəriciləri müəssisənin qısa müddətli öhdəliklərinin onun cari öhdəlikləri ə sasında yerinə yetirmək bacarığını xarakterizə edir. Əgər müəssisənin cari aktivləri onun cari öhdəliklərindən çoxdursa, bu müəssisə likvid sayılır. Ona görə də ümumi likvidlik əmasalı cari aktivlərin carı öhdəliklərə nisbəti kimi təyin olunur. Müəssisənin cari aktivləri ilə material ehtiyyatlarının fərqinin onun carı öhdəliklərinə nisbəti möhlətli likvidlik əmsalı adlanır. Müəssisənin ödəniş qabiliyyətlilik göstəriciləri ümumi aktivlərin xarici öhdəliklərə nisbəti kimi təyin olunur. Ümumi aktivlər> xarici öhdəliklər Uzunmüddətli öhdəliklərdə borcun qaytarılma səviyyəsinin əmsalı müəssisənin mənfəətinin il ərzində ödənilən ssuda faizlərinə nisbəti kimi təyin olunur:
Müəssisənin mənfəətlilik və rentabellik göstəriciləri aşağıdakı kimi öyrənildikdə daha məqsədəuyğun olur: -Müəyyən mənfəət növünün təqdim olunmuş məhsulların həcminə olan nisbəti satışın mənfəətlilik göstəricisidir; -Müəyyən mənfəət növünün müəyyən qrup aktivlərə nisbəti aktivlərin rentabellik göstəricisidir; - Müəyyən mənfəət növünün müəyyən qrup öhdəliklərə nisbəti kapitalın maliyyə mənbələrinin rentabellik göstəricisidir. Müəssisənin fondlardan istfadəetmənin səmərəlilik göstəriciləri mal-material ehtiyyatlarının dönərlilik əmsalı, debitor və kreditor borclarının dönərlilik əmsalı, ümumi satışın ümumi aktivlərə nisbəti əmsalı və s. ilə xarakterizə olunur. 66
Ümumi satışın debitor borcların məbləğinə olan nisbəti debitor borcların dönərlilik əmsalı adlanır. Bu göstəricinin yüksək olması müəssisənin ödəniş qabiliyyətliliyini göstərir. Bazar münasibətlərinin inkişafı nəticəsində müəssisələrin maliyyə vəziy- yətinin təhlili ən mühüm yerlərdən birini tutur. Məsələn, banklar kredit götürmüş müəssisənin onu geri qaytara bilib-bilməməsi kimi bir çox risk faltorları ilə qarşılaşırlar. Ona görə də kredit qabiliyyətliyinin analizi zamanı götürülmüş borcun tam və vaxtında qaytarılması vəziyyəti təyin edilir, banklar tərəfindən bu zaman hansı risk daxilində nə qədər kredit verilməsi, eyni zamanda digər şərtlər təyin olunur. Müasir şəraitdə müəssisənin kredit qabiliyyətliyinin təhlili təkcə onun müəyyən tarixə ödəniş qabiliyyətli olması deyil, həm də gələcəkdə kredit ə məliyyatlarının mümkün risklərinin nəzərə alınması ilə həmin müəssisənin maliyyə dayanıqlığının proqnozlaşdırılması ilə də əlaqəlidir. Bu şəklidə hər tərəfli analiz aparılması banka öz kredit resurslarını səmərəli idarəetməyə və gəlir götürməyə imkan verir. Bankların kreditləşmə sahəsində tətbiq etdiyi metodlar mühasibat hesabatlarına əsaslandığından kredit götürən müəssisənin ancaq kredit qabiliyyətliliyini qiymətləndirməyə imkan verir, bankların risk faktorunu minimallaşdırmaq məqsədi ilə daha optimal kredit götürən müəssisəni seçməyə və gələcəkdə öz fəaliyyətlərini səmərəli planlaşdırmağa imkan vermir. Kreditləşmə sahəsində qəbul edilmiş qərarların əsaslılıq səviyyəsini artırmağa imkan verən mümkün variantlar çoxluğundan ən rasionalını seçməyə imkan verən və qeyri-səlis çoxluqlara əsaslanan qərar qəbuletmə metodunun tətbiqinə baxaq. Tutaq ki, hər hansı bir banka kredit almaq üçün dörd müəssisə müraciət etmişdir. Bankın vəsaitləri məhdud olduğundan bu müəssisələrdən ancaq birinə kredit verilə bilər. Ona görə də bu müəssisələrdən ən yaxşısını seçmək bankın qarşısında bir məsələ kimi qoyulmuşdur. Bu məsələdə müəssisələr alternativ variantlardan biridir və bunlardan ən yaxşısı seçilməlidir, а
ilə bu
alternativləri işarə edək. Borc alan müəssisələrin kredit qabiliyyətliliyini müəyyən etmək üçün onların mühasibat hesabatlarından aşağıdakı cədvəli tərtib edək.
67
Maliyyə göstəriciləri Müəssisələr üçün göstəricilərin qiymətləri, manat
2
3 a 4 Pul vəsaitləri (PV) 229,1 946,2
947,0 1442
Qısamüddətli maliyyə qoyuluşları (QMQ)
394,1 462,7
466,4 2066
,0 Debitor borcları (DB) 4639,8 8391,
8514, 1090
Ehtiyatlar və xərclər (EX) 6028,1
21557 21370
1742 Xüsusi kapital (XK) 12395, 35247
41244 5393
Qısamüddətli öhdəliklər (QÖh) 4058,1
13834 16827
2502 Balansın cəmi (BC) 16453, 49082
58071 7896
Ümumi gəlir (ÜG) 59438,
38567 43589
2834 Mənfəət (M) 16642, 4442,
65384 3401
Cədvəl 1. Mühasibat hesabatlarının verilənləri
Bu verilənlər əsasında borc alanın kredit qabiliyyətliliyini xarakterizə edən maliyyə əmsalları hesablanır: (F1) mütləq likvidlik əmsalı, (F2) aralıq örtük ə msalı, (F3) ümumi örtük əmsalı, (F4) maliyyə sərbəstlik əmsalı, (F5) məhsulun rentabellik əmsalı. Bu sayılan əmsallar müəssisənin kredit qabiliyyətlilik keyfiyyətinin kriteriyalarıdır və aşağıdakı formulalarla hesablanır:
F
= ାொெொ
ொÖ ; F 2 =
ொÖ ; F
3 = ାொெொାାா ொÖ ; F 4
; F 5 = ெ Ü ீ ; Bu keyfiyyət kriteriyalarının qiymətləri aşağıdakı cədvəldə göstərilmişdir :
Keyfiyyət kriteriyası
Müəssisə üçün kriteriyaların qiymətləri Normativ qiymətlər
а 1
2
3 a 4 F 1 0,15
0,10 0,0
0,1 0,1-0,25 F 2
1,29 0,71 0,5
0,5 0,5-1,0
F 3
2,78 2,27 1,8
1.2 1,0-2,5
F 4
0,75 0,72 0,7
0,6 0,6
F 5
0,28 0,11
0,1
0,1
Nə qədər böyük olsa, yaxşıdır
Cədvəl 2. Müəssisənin keyfiyyət kriteriyalarının hesablama və normativ qiymətləri Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|