Microsoft Word humbatova xadica docx
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
16 maliyyə sabitliyinindən danışarkən pul, pula tələb, pul təklifi, pul bazarında tarazlıq haqqında nəzəriyyələrə diqqət yetirilməsi lazım gəlir. Pul bazarında tarazlığa o vaxt nail olunur ki, pul təklifi ilə pula olan tələbə uyğun olur. Pul bazarında tarazlıq modeli LM modelidir. LM modeli pul bazarında məcmu gəlirlə faiz dərəcəsi arasında münasibəti ifadə edir. Faiz dərəclərinin artması ilə məcmu gəlirlərin artması baş verir. Nəticədə LM əyrisi yuxarı və sağa meyl edir. Nemət və pul bazarında birgə tarazlığı əks etdirən model isə S-LM modelidir. Bu ədəbiyyatlarda Hikks-Hansen modeli adlanır. S modelindən görünür ki, faiz dərəcəsi aşağı düşdükdə planlaşdırılan investisiya artacaq və real milli məhsul artacaq. S-əmtəə bazarında tarazlığı ifadə edir. LM-isə pul bazarında tarazlığı ifadə edir. P əmətə və pul bazarında tarazlığı ifadə edir. Bu model onu ifadə edir ki, təkcə bir bazarda tarazlıq yaratmaqla makroiqtisadi tarazlığa nail olmaq olmaz LM 0 P● S Y 1 Y Aşağıdakı qrafik ümumi iqtisadi tarazlığı əks etdirir. Bu modeldə qiymətlərin illik artım sürəti -ÜDM-in deflyatoru (P) ilə real ÜDM-in illik artım sürəti (G) arasında asılılıq əks olunmuşdur. P % 3 AD AS 2 1 0 E● G% -1 1 2 3 4 -2 17 AD-məcmu tələb (AD=ÜDM), AS isə məcmu təklifdir. Əgər iqtisadiyyatın tarazlığı infliyasiyanın sıfır və illik real ÜDM-in 4% artım səviyyəsində əldə olunarsa, iqtisadiyyatın belə vəziyyətini optimal hesab etmək olar. Pul təklifi tədavüldə olan pul kütləsidir. Pul təklifi bizim dar mənada başa düşdüyümüz pulu deyil, maliyyə aktivlərini də əhatə edir. Monetar funksiyanı yerinə yetirən qiymətli kağızları da əhatə edir. Pul kütləsinə əsasən nağd və nağdsız hesablaşmalar üçün lazım olan pullar daxildir. Pul kütləsinin miqdarının həddi vardır. Bu hədd dövlət tərəfindən tənzimlənməlidir. Tədavüldə olan pul kütləsi ilə pul dövriyyə sürəti, reallaşdırılan əmtəələrin miqdarı və qiymət arasındakı asılılıq Fişerin mübadilə tənliyində öz əksini tapmışdır. MV=PQ M-pul kütləsi V-pulun dövriyyə sürəti P-qiymət Q-reallaşdırılan əmtəələrin miqdarı Monetarizm - bu iqtisadi nəzəriyəyə görə tədavüldə olan pul kütləsi bazar iqtisadiyyatının sabitləşdirilməsində və inkişafında həlledici rol oynayır. Monetarizmin banisi görkəmli alim, Çikaqo məktəbinin yaradıcısı, 1976-cı ildə Nobel mükafatı laureatı olmuş M.Fridmendir. O, pul kütləsinin real gəlirlərdən, qiymətlərinin səviyyəsindən, real məhsulun uzunmüddətli artım sürəti, pulun tədavül sürətindən asılılığını əks etdirən formulanı təklif etmişdir. Monetaristlərin fikrincə pul kütləsinin artım tempi istehsalın və qiymətlərin səviyyəsinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərdiyindən onun real artım tempi ÜDM- in artım tempinə uyğun olmalıdır [19, səh.275]. Monetarizm 50-ci illərdə Keyns nəzəriyyəsinin antipodu kimi yaranmışdır. Monetarizmin nəzəri araşdırmalarının zirvəsi Amerika iqtisadiyyatının sabitləşdirilməsi konsepsiyası və məşhur “reyqanomika” olmuşdur. Bu tədbirlərin həyata keçirilməsi ABŞ-da inflyasiyanın zəifləməsinə və dolların mövqeyinin möhkəmlənməsinə kömək etmişdir. Monetarist konsepsiyaya görə müasir bazar 18 münasibətləri siyasi azadlığı və iqtisadi səmərəliliyi təmin edən davamlı, özü-özünü tənzimləyən sistemdir. Bu da vacibdir ki, iqtisadiyyatın inkişafına dövlətin müdaxilə etməsi arzu edilən və labüd məsələdir, lakin bu müdaxilə bazar mexanizmlərinin keynsçi metodlarla, məcmu tələbin tənzimlənməsi yolu ilə deyil, səmərəli pul siyasətinin köməyi ilə bazarın rəqabət qüvvələrinin fəallaşdırılması üçün şərait yaradılması yolu ilə həyata keçirilməlidir. Fridmen və onun davamçıları bazarın pul kütləsi ilə manipulyasiya edilməsinə reaksiyasını iki model - qısamüddətli və uzunmüddətli model şəklində nəzərdən keçirirlər. Qısamüddətli planda pul kütləsinin artması faiz dərəcələrinin azalmasına və tələbin genişlənməsinə, işsizliyin azalmasına gətirib çıxarır. Lakin pul təklifinin artması uzun müddət ərzində dəfələrlə təkrarlandıqda investisiya prosesi intensivləşir. Bu, istehsalın, satışın, gəlirlərin və pula tələbatın həcminin artmasına stimul yaradır, nəticədə faiz dərəcəsi artır. Bu siyasətin uzunmüddətli effekti faiz normasının hərəkəti, pula tələbin və təklifin dəyişməsi arasında əlaqələrin pozulmasında təzahür edir. Monetarizmə görə, pul bazarında uzunmüddətli tarazlıq yaranması üçün pul təklifinin uzunmüddətli artım sürəti ilə real məhsulun uzunmüddətli artım sürəti arasında əlaqəni müəyyən edən əsas qanuna riayət edilməlidir: m=y+i Burada m - pul təklifinin uzunmüddətli artım sürəti; y-real məhsulun uzunmüddətli artım sürəti; i-gözlənilən inflyasiyanın sürətidir. Uzunmüddətli pul siyasətinin məqsədi-inflyasiyanı sabitləşdirmək və onu tamamilə proqnozlaşdırıla bilən kəmiyyətə çevirməkdir. Qeyd etmək lazımdır, hər bir nəzəriyyədə müəyyən qədər ziddiyyətlər vardır. Lakin bu nəzəriyyələr öz dövrləri üçün doğru hesab oluna bilər. Ümumiyyətlə hər bir nəzəriyyə iqtisadi inkişafa uyğun olaraq irəli sürülməlidir. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|