Microsoft Word humbatova xadica docx
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
10 • maliyyə bazarı və qiymətli kağızlar bazarının vəziyyəti və səviyyəsi; • ölkənin xarici və daxili borculanma səviyyəsi; • tədiyə balansının kəsiri; • investisiya fəaliyyətinin aktivləşməsinin maliyyə şərtləri. • maliyyə sisteminin bütün səviyyələrində maliyyə axınları və hesablaşma münasibətlərinin sabitliyi; • ödəniş öhdəliklərinin icrası, ödənişlərin icra olunmama səviyyəsi; • maliyyə axınlarının “şəffaflığı”; • dövriyyənin ümumi həcmində pul hesablaşmalarının payı; • maliyyə kapitalının xaricə qanunsuz axını; • pul kütləsinin dövriyyə sürəti; • tədavüldə olan pul kütləsinin həcmi. Makromaliyyə sabitliyi ölkənin sosial-iqtisadi məqsədə çatmaq üçün hökumət xərclərinin və gəlirlərinin tənzimlənməsi üzrə dövlətin maliyyə tədbirlərinin məcmusuna əsaslanır. Ona görə də makromaliyyə sabitliyinə dövlətin iqtisadi funksiyalarının icra olunmasındakı mexanizmi kimi baxmaq olar. Makromaliyyə sabitliyinə nail olmaq üçün dövlət iqtisadi və sosial siyasətin əsas məqsədlərini və onların təmin olunması üsullarını müəyyənləşdirməlidir. Maliyyə sabitliyini düzgün maliyyə siyasəti əsasında təmin etmək olar. Maliyyə sabitliyini təmin edilməsi üzrə aparılan siyasətlər zaman etibari ilə uğursuz ola bilər. Bəzi siyasətlər qısamüddətli dövrdə maliyyə sabitliyini təmin edə bilsələr də, uzunmüddətli dövrdə təmin edə bilmir və daha çox xərc tələb edə bilər. Qiymət sabitliyinin təmin edilməsi maliyyə sabitliyinin əsas tərkib hissəsidir. Qiymət sabitliyi inflyasiya səviyyəsinin insanların iqtisadi qərarlarına təsir edə bilməyəcək qədər aşağı olduğu bir vəziyyətdir. Yəni, qiymətlərin sabit və dəyişməz olduğu vəziyyət deyil, hədəflənən ortalama qiymət səviyyəsində davamlılığının təmin edilməsidir. Qiymətlərinin ümumi səviyyəsindəki illik ortalama artım sürətinin xüsusi olaraq 1-2 % olduğu iqtisadiyyatlarda qiymət sabitliyinin olduğunu demək olar[31, 11 səh.85]. Hətta inkişaf etməkdə olan ölkələrdə qiymətlərinin ümumi səviyyəsindəki illik ortalama artım sürəti 5%-ə qədər normal qarşılana bilər. nflyasiya pulun alıcılıq qabiliyyətinin azalması- pulun dəyərdən düşməsidir. Qiymətlərin hər cür artması inflyasiya demək deyildir. Qiymətlər məhsulun keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasından, istehsal xərclərinin artmasından, bayramqabağı qiymətlərin qalxımından ola bilər. nflyasiya məcmu tələblə məcmu təklif arasında balansın pozulması nəticəsində ölkənin bütün bazarlarında qiymətlərin ümumi artımına səbəb olur. nfliyasiyanın sosial-iqtisadi nəticələri özünü –gəlirlərin əhali qrupları, istehsal sferaları, iqtisadi subyektlər arasında qeyri-bərabər bölüşdürülməsi, eləcə də iqtisadi subyektlərin pul yığımlarının dəyərsizləşməsi kimi göstərir və makromaliyyə sabitliyinin pozulmasına səbəb olur. Müasir şəraitdə bazar iqtisadi sisteminə keçidlə əlaqədar olaraq iqtisadi nəzəriyyənin predmetinə və metodoloji baxımdan tədqiqat obyektinə müvazinətlik probleminin daxil edilməsi mühüm elmi, nəzəri və praktiki problemlərdən biri hesab edilməlidir. qtisadi problemlərin tədqiq edilib öyrənilməsi, onların mahiyyətinin açılması, hadisələrin mahiyyətinə nüfuz edilməsi metodologiyadan istifadənin prinsipləridir. Odur ki, iqtisadi problemlərin öyrənilməsində metodoloji prinsiplərin istifadə edilməsi ön plana çəkilməlidir. Metodologiya metodlar haqqında elmdir. qtisadi tədqiqat metodlarına abstrak, analiz, sintez, məntiqilik, tarixilik, induksiya, deduksiya, dialektik və s. aiddir. Metodologiyanın prinsiplərinə uyğun olaraq tədqiqat prosesində metodlardan istifadə edilir ki, öyrənilən iqtisadi hadisə və proseslərin mahiyyətinə nüfuz edilsin, onların ziddiyyətliliyi, inkişaf istiqamətləri aşkar edilsin. Maliyyə sabitliyinin öyrənilməsi zamanı dialektik metoddan istifadə olunması daha məqsədə uyğundur. Dialektik metod hər bir hadisə və prosesi inkişafda və qarşılıqlı əlaqədə öyrənir. qtisadi nəzəriyyənin predmetinin və metodologiyasının müvazinətlik nəzəriyyəsi ilə əlaqələndirilməsi, onların bağlılığının açıqlanması mühüm elmi 12 ə həmiyyət kəsb edir. Müvazinətlik probleminin elmi-nəzəri əsaslarının açılmasında metodologiyadan istifadə edilməsi zəruri şərtlərdən biridir. Qeyd etmək lazımdır ki, müvazinətlik probleminə müxtəlif iqtisadi məktəbin nümayəndələri müxtəlif baxımdan yanaşmışlar. qtisadi tarazlıq nəzəriyyəsinin əsasını əsas üç konsepsiya - son faydalılıq, son məhsuldarlıq və tələb-təklif təşkil edir. qtisadi tarazlıq nəzəriyyəsinin iqtisadi-riyazi modelləri tərtib edilir ki, bu modellər də son faydalılıq, son məhsuldarlıq, tələb və təklif nəzəriyyələrinin təhlilinə əsaslanan sintezlərə söykənir. Sosial-iqtisadi baxımdan iqtisadi tarazlıq nəzəriyyəsi istehlakçının, müxtəlif siniflərin və sosial qrupların vəhdətinə, müəyyən iqtisadi hadisələrin sabitliyinə və ya da bu iqtisadi sabitliyin qismən dəyişməsinə əsaslanan konsepsiyadır. Bir çox Qərb iqtisadçı - alimləri, o cümlədən K.Menger, E.Bem- Baverk, F.Vizer, A.Marşall tələb və təklif nəzəriyyəsini son faydalılıq və istehsal xərcləri nəzəriyyələrilə əlaqələndirirdilər. Bu nəzəriyyənin davamçısı kimi 70-ci illərdə P.Samuelson və C. Xiks göstərirdi ki, tələb və təklif istehsal xərcləri və son faydalılıq nəzəriyyələrindən asılıdır. Bu nəzəriyyədə Keynsçi fiskalizm ideayaları ilə neoklassiklərin iqtisadiyyatı pul-kredit siyasəti ilə tənzimləməsini nəzərdə tutan konsepsiyası ilə birləşdilər. P.Samuelsonun fikrincə maliyyə siyasətinin qarşısında duran əsas məsələ “ictimai əmtəə” təklifi bölməsi üçün tənzimləyici tədbirlərin təmin edilməsindən ibarətdir. P.Samuelson iddia edirdi ki, istehsal xərcləri qiymət sisteminə təsir etdiyi kimi təklifə də həmin dərəcədə təsir göstərir. Ümumi tarazlıq ideyası başlanğıcını klassiklərin əsərlərindən götürür. A. Smit göstərmişdir ki, iqtisadi adam öz şəxsi maraqlarını gözləməklə sonda özü də istəmədən ümumi maraqların qorunmasına və ümumi tarazlığın bərqərar olmasına şə rait yaradacaqdır. Tələb və təklif nəzəriyyəsinin ilk yaradıcılarından biri J.B.Sey olmuşdur. J.B.Sey qiyməti və dəyəri həm tələb və təklifin arasında olan nisbətlə, həm də faydalılıqla əlaqədar olaraq izah edirdi. Sey qanuna görə təklif özünə uyğun tələb yaradır. Çünki, əmtəə və xidməti satan onun əvəzində pul alır və həmin pula başqa Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|