Microsoft Word ellez metanet docx
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
17
və i.a. üsullarından istifadə etməklə xalis mənfəəti, büdcəyəçatası, təsisçilərə çatası mənfəəti və xalis mənfəəti tənzimləmək (qanundairəsində) səlahiyyəti verilir. Milli mühasibat uçotu və hesabatı sistemində mənfəətin və onun ayrı-ayrı növlərinin formalaşmasının tənzimlənməsini təmin edən normativ sənədlər yoxdur. Bu sahədə həmişə istinad etdiyimiz və nailiyyətlərindən bəhrələndiyimiz Rusiya Federasiyasının nailiyyətləri diqqətə layiqdir. Bu baxımdan RF Maliyyə Nazirliyinin 06 iyul 1999-cu il tarixli 43NQ-I əmri ilə təsdiq edilmiş «Təşkilatın Mühasibat Hesabatı» adlı mühasibat uçotu üzrə Qaydalar və həmin nazirliyin 13 yanvar 2000-ci il tarixli, 4N-li əmri ilə təsdiq edilmiş «Təşkilatın mühasibat hesabatı formaları haqqında» əsasnamə diqqətəlayiqdir, həmin normativ sənədlərə görə mənfəət göstəriciləri və onların formalaşması qaydası aşağıdakı kimidir: 1.Ümumi mənfəət: Malların, məhsulların, iş və xidmətlərin satışından alınan gəlirdən (satış pulu) satılan malların, məhsulların, iş və xidmətlərin maya dəyərini çıxmaqla təyin edilir; 2.Satışdan alınan mənfəət (zərər); Ümumi mənfəətdən kommersiya xərcləri və idarəetmə xərcləri çıxmaqla təyin edilir. Ölkəmizin təsərrüfat subyektləri üçün nəzərdə tutulan hesabat formalarında bu xərclərə dair informasiya verilmir. Digər hesabat formalarından fərqli olaraq 9 senytabr 2000-ci il tarixli, 46/2 N-li qərarı ilə təsdiq edilmiş «Müəssisənin (təşkilatın) maliyyə fəaliyyətinin əsas göstəriciləri haqqında hesabat»da (1 - maliyyə N-li forma) kommersiya xərcləri (sətir 003) və idarəetmə xərcləri (sətir 004) adlı göstəriciləri - hesabat kvartalı ərzində ilin əvvəlindən və əvvəlki ildə ilin ə vvəlindən sütunlarında müvafiq hesabat göstəricilərini əks etdirmək üçün sətirlər (adlı) nəzərdə tutulmuşdur. Lakin idarəetmə xərclərinin, kommersiya xərclərinin uçotu və hesabatlarda əks etdirilməsinə dair normativ sənədlər olmadığına görə müəssisə və təşkilatlar tərəfindən təsdiq olunan 1-maliyyə N-li hesabat formalarında bu şərtlərboş qalır. 3) Vergiyə cəlb edilənədək mənfəət (zərər):
18
Məhsul satışından alınan mənfəətə (zərərə) əməliyyat gəlirini və satışdankənar gəlirləri əlavə edib, əməliyyat xərclərini və satışdankənar xərcləri çıxmaqla təyin edilir. 4) Adi fəaliyyətdən alınan mənfəət: Vergiyə cəlb edilənədək mənfəətdən (zərərdən) vergi və digər oxşar tədiyyələri çıxmaqla təyin edilir. 5) Xalis mənfəət [bölüşdürülməmiş mənfəət (örtülməmiş zərər)]: Xalis mənfəətə (adi fəaliyyətdən alınan zərərlərə) fövqəladə gəlirləriəlavə edib fövqəladə xərcləri çıxmaqla təyin edilir. 6) Hesabat ilinin bölüşdürülməmiş mənfəəti (hesabat ilinin zərəri). RF Maliyyə Nazirliyinin 13 yanvar 2000-ci il tarixli, 4-n N°-li əmri ilə təsdiq edilən «Təşkilatın mühasibat hesabatı formaları haqqında» normativ sənəddə nəzərdə tutulan 2N-li «Mənfəət və zərərlər» haqqında hesabat formasında yuxarıda sadaladığımız növlərdə mənfəət göstəriciləri, habelə onları hesablamaq üçün tələb olunan «kommersiya xərcləri», «idarəetmə xərcləri», «alınan faizlər», «ödənilən faizlər», «digər təşkilatlarda iştirakdan gəlirlər», «sair əməliyyat xərcləri», «sair ə məliyyat gəlirləri», «satışdankənar gəlirlər)), «satışdankənar xərclər», «fövqəladə gəlirlər», «fövqəladə xərclər», «bir səhmə düşən dividendlər» (imtiyazlı və adi səhmlər üzrə ayrı-ayrılıqda) və sair göstəricilər öz əksini tapmışdır. Bizim fikrimizcə sadaladığımız normativ mənbələrdən istifadə etməklə milli mühasibat uçotu və hesabatı sisteminə uyğunlaşdırılmış normativ sənədlərin hazırlanması mənfəətin formalaşmasının idarə edilməsi, maliyyə nəticələrinin təhlili, bu nəticələrə istinad etməklə maliyyə göstəricilərinin planlaşdırılması (Biznes planında), müəssisənin (təşkilatın) daimiliyinin təmin edilməsində həlledici rol oynayan mənfəətin proqnozlaşdırılması, investorların və təsisçilərin maraqlarının təmin edilməsi və i.a. sahibkarlıq fəaliyyəti üçün həlledici rol oynayan problemlərin tənzimlənməsi üçün çox faydalı olar.
19
EDƏN MAL YYƏ NƏT CƏLƏR N N (MƏNFƏƏT, ZƏRƏR) UÇOT REG STRLƏR NDƏ FORMALAŞMASI QAYDALARINA TƏNQ D MÜNAS BƏT 2.1. Təsərrüfat-maliyyə fəaliyyətindən maliyyənəticələlərinin formalaşmasının uçotu metodikasınınproblem məsələləri
Hesabat dövrü ərzində maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətindən alınan maliyyə nəticələrinin (mənfəət, zərər) həcminə dair göstərici müəssisənin işgüzar fəallığını ifadə edən əsas formadır. Müəssisə fəaliyyətinin maliyyə nəticəsi qüvvədə olan normativ sənədlərə uyğun olaraq onun bütün əməliyyatlarının mühasibat uçotu və mühasibat balansı maddələrinin qiymətləndirilməsi ilə əlaqədar məlumatlara ə sasən təyin edilir. Hesabat dövründə müəssisə fəaliyyətinin maliyyə nəticəsinin (mənfəət, zərər) artması yaxud azalmasının həcmi onun xüsusi kapitalın artmasını (azalmasını) göstərir. Bir qayda olaraq təsərrüfat-maliyyə fəaliyyəti nəticəsində xüsusi kapitalın artımı alınan mənfəətin artımı, zərərlərin azalması məbləğləri cəminə bərabər olur. Mənfəəəti formalaşdıran maliyyə-təsərrüfatəməliyyatlarınıümumiyyətlə üç qrupa ayırmaq olar: 1) xüsusi kapitalı artıran amillər. Bu qəbildən olan əməliyyatlar nəticəsində təsərrüfat subyektinin gəlirlərini (mənfəəti) artırır; 2)
xüsusi kapitalı azaldan əməliyyatlar. Bu qəbildən olan əməliyyatlar nəticəsində müəssisənin xərcləri (itkiləri) olur; 3) müəssisənin (təşkilatın) xüsusi kapitalın həcminə təsir göstərməyən ə məliyyatlar. Başqa sözlə desək müəssisənin maliyyə nəticələrinə (mənfəət yaxud zərərlərə) təsir göstərməyən, mənfəəti yaxud zərərləri artırmayan (azaltmayan) ə məliyyatlar. Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|