Microsoft Word Dissertasiya C. Ceferli docx
Yüklə 1,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
31 Dəmir yolu Avtomobil Daxili su nəqli Dəniz nəqli Neft boru kəməri Qaz kəməri Hava nəqliyyatı Cəmi yük
daşınmalar,trln 30,8
7,5 5,6
51,9 3,1
1,1 0,1
6,9
18,9 8,0
3,0 62,7
5,0 2,3
0,1
28,9 14,5 6,9
2,5 67,5
6,0 2,5
0,1
47,6 15,0 9,3
2,7 61,1
8,2 3,6
0,1
48,7 15,1 10,1
2,8 69,3
8,6 4,0
0,1
50,8 15,2 10,3
3,0 68,5
8,8 4,1
0,1
55,9 Yük dövriyyəsinin dəyişməsi , %-lə
Cədvəl 9 Nəqliyyat növləri 1950 1970 1980
1996 2000
2014 Dəmir yolu 25.6 15.2
11.8 10.2
10.3 10.1
Avtomobil 71.4
77.2 79.0
79.9 78.9
78.9 O cümlədən: fərdi 56.8 60.5
60.0 61.1
61.3 61.5
Daxili su nəqliyyatı 0.6
0.5 0.4
0.4 0.4
0.4 Dəniz nəqliyyatı 0.8 0.3
0.3 0.3
0.3 0.3
Hava nəqliyyatı 1.2
6.7 8.5
9.2 10.1
10.3 Sərnişin daşınması,trln sərnişin – km
2.5 8.0
14.2 18.1
20.3 22.8
Dünya nəqliyyatınının sərnişin dövriyyəsinin strukturu, %-lə.
Dünya nəqliyyatının inkişafı beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin inkişafına müsbət yəsir edən əsas amillərdəndir. Nəqliyyat eyni zamanda məhsuldar qüvvələrin inkişafı və yerləşdirilməsində də çox böyük rol oynayır.
32 Fəsil 2 Azərbaycan iqtisadiyyatının dünya təsərrüfat sisteminə ineqrasiyasındaeneiji və tranzit potensialı amili 2.1 Azərbaycan iqtisadiyyatının dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyasında enerji potensialının istifadəsi xüsusiyyətləri
Dünya təsərrüfatında enerji daşıyıcıları bazarı mühüm rol oynayır. Bu ondan irəli gəlir ki, enerji daşıyıcılarından (neft, qaz, kömür, yanar şist və s.) ayrı-ayrı dövlətlərin milli enerji təhlükəsizliyi proqramında aparıcı yer tutur. Qeyd etmək lazımdır ki, dünya neft məhsulları bazarı və onun inkişafı əsasən artan təlabatdan və bu sahədə ixtisaslaşmış ölkələrin həyata keçirdiyi iqtisadi-siyasi tədbirlərdən daim asılıdır.Yəni enerji resurslarından rasional istifadə indiki şəraitdə bütün ölkələr üçün mühüm iqtisadi diversifikasiya amilidir. “Diversifikasiya” - (latənca - diversificatio dəyişkənlik, müxtəliflik,fəaliyyət) iqtisadianlamda kapitalın təmərküzləşməsi formalarından biri kimi dəyişkənlik, müxtəliflik təzahüründə obyektlərinin bölünməsi, məhsulun nomenklaturunun genişləndirilməsi, istehsalın bir-biri ilə əlaqəsi olmayan növlərinin eyni zamanda inkişafını səciyyələndirir. Diversifikasiya nəticəsində sahəvi komplekslər müxtəlif istehsal strukturlarına bölünür və mahiyyətcə həm də tipoloji səciyyə daşıyır. Belə ki, onun əsasən - əlaqəli və əlaqəli olmayan iki tipini fərqləndirirlər:
33 -Əlaqəli diversifikasiya biznesin mövcud sferalari (istehsal, marketinq, material təminatları, texnologiyalar və s.) ilə bağlı müəssisənin yeni fəaliyyət sahəsini əhatə edir və özü özlüyündə şaquli və üfüqi olan sektorlara bölünür. Üfüqi diversifikasiya müəssisə tərəfindən buraxılan və reallaşdırılan məhsul üzrə istehsalın inkişafına yönələn kapital qoyuluşlu, şaquli diversifikasiya isə mövcud müştəriyə yeni məhsulun yönəldilməsi ilə bağlı artim strategiyasini ifadə edir. -Lateral diversifikasiya biznesin mövcud sferalari ilə bağlı olmayan yeni fəaliyyət sahələrini ehtiva edir. Diversifikasiyanın “konqlomerat diversifikasiya”, mərkəzçi diversifikasiya və s. bu kimi xüsusi növləri də mövcuddur. O, istehsalın diversifikasiyası, məhsul diversifikasiyası, ixracın diversifikasiyasi, sadəlövh diversifikasiya, investisiyaların diversifikasiyası və s. bu kimi təsnifatları da özündə birləşdirir. stehsalın diversifikasiyası eyni zamanda biri-biri ilə bağlı olmayan çoxlu istehsal növlərinin inkişafı, bir müəssisə daxilində istehsal məmulatları çeşidinin genişləndirilməsi, istehsalın səmərəliliyinin artırılması, iqtisadi faydalanma və iflasdan qurtulma məqsədi ilə aparılır. Məhsul diversifikasiyası bu və ya digər məhsulun ə həmiyyətli dərəcədə modifikasiyada istehsalını səciyyələndirir. Neftin diversifikasiya amili ilə tanış olmaq üçün aşağıdakıları nəzərdən keçirək: Dünya təsərrüfatında baş verən bütün dəyişikliklərdə neft amilinin rolu olduqca böyükdür. Müasir neft sənayesi olduqca beynəlmiləl xarakter almışdır. Hazırki dövrdə neft məhsulları bazarının iqtisadi əsaslarının tədqiqi ilə bir çox şirkətlər, qrumlar məşğul olur. Onlar gələcəkdə neft hasilatını, emalını, satışını, qiymətini, bu sahəyə qoyula biləcək investisiyanın həcmini, risklik dərəcəsini və s. məlumatları araşdırırlar. Belə qrumlardan biri də baş ofisi Vaşinqtonda yerləşən Energy nformation Administration təşkilatıdır. Qrumun açıqladığı bəzi şərhlərlə tanış olaq: Dünya üzrə neftə və neft məhsullarına olan təlabatın xüsusi çəkisinin böyük olduğu regionlarla neft istehsalı ilə məşğul olan regionlar coğrafi məkanca bir-birinə uyğun gəlmir ( ABŞ və Rusiya daxil olmamaq şərtilə ). Neftin əsas istehsalatçıları Yaxın və Orta Şərq ölkələri olsalar da onların idxalçıları əsasən Qərbi Avropa, Yaponiya və ABŞ-dır;
Yüklə 1,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|