Microsoft Word Az?rbaycan?n qeyri-neft sek dis doc
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
19
Dünya ölkələrinin bir qrupunda milli iqtisadiyyatın inkişaf proseslərinə, xarici- iqtisadi fəaliyyət üzrə siyasətin formalaşmasına, xüsusilə ixrac potensialının məhsuldar və səmərəli mexanizmlərinin təşkilinə yanaşmada, qeyd etdiyimiz amillərin daha uğurlu nəzərə alınması mümkün olmuşdur. Məsələn, II dünya müharibəsindən sonra ABŞ dünya iqtisadiyyatında liderliyini gücləndirmək üçün bütün istiqamətlərdə fəallaşa bilmişdir. Bu tədbirlərdə satış bazarlarının genişləndirilməsi, ixracın stimullaşdırılması, investisiyaların qorunması tədbirlərinin gücləndirilməsi və sairlər daha çox diqqəti cəlb etmişdir. Dünyada baş verən son maliyyə böhranı və iqtisadi tənəzzül prosesləri milli iqtisadiyyatların rəqabətqabiliyyətliliyi, onun iqtisadi təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, iqtisadi inkişaf meyarlarına yenidən baxılması və təkmilləşdirilməsi, xarici ticarət fəaliyyətinin modern istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi, daha effektivli və səmərəli ixrac modellərinin tətbiqinin genişləndirilməsi, ölkənin ixrac potensialının artırılması kimi qlobal problemlərə yeni yanaşmaları və daha müasir iqtisadi tənzimlənmə dövlət mexanizmlərinin hazırlanmasını şərtləndirir. Bununla belə, bu şəraitdə, qloballaşmanın təsirinin artığı mühitdə xammal və təbii ehtiyatların hasilatı, satışı hesabına formalaşan və ixrac potensialı olan milli iqtisadiyyatın çox saylı problemlərinin ortaya çıxmasını qanunauyğunluq kimi də qiymətləndirmək mümkündürsə, bu hal milli iqtisadiyyatın təhlükəsizliyinin təminatına zəmanət vermir, gec-tez milli iqtisadiyyatın rəqabət immunitetinin və özünün inkişaf elementlərinin çoxşaxəlilik prinsipləri əsasında formalaşdırmasının təşkili lazım gəlir. Əks halda, həmin ölkələrin iqtisadi inkişaf prosesləri “holland sindromu” nun fəsadları ilə üz-üzə qala bilər və bu barədə bir az irəlidə tədqiqat materiallarını verəcəyik. Qeyd etdiyimiz kimi, maliyyə böhranları və iqtisadi tənəzzül prosesləri milli iqtisadiyyatın diversifikasiyalaşdırılmasını və xüsusilə ixrac potensialının möhkəmləndirilməsi üçün bir qrup strateji dövlət iqtisadi siyasət mexanizmlərinin hazırlanmasını və tətbiqini aktuallaşdırır:
20
− bu şəraitdə milli iqtisadiyyatın mövcud vəziyyəti real qiymətləndirilməli, regional və beynəlxalq iqtisadi inkişaf tendensiyalarına müvafiq və praktiki baxımdan effektivli dövlət iqtisadi siyasəti müəyyənləşdirilməlidir; − milli iqtisadiyyatın inkişafının xammal və təbii resursların istehsalı, satışı, xammal elementli ixrac modelinin təkmilləşdirilməsi və modelləşdirilməsi vacibdir; − xarici ticarət fəaliyyətinin dövlət tənzimlənməsi rıçaqları yenilənməli və müasir dünya bazarları tendensiyalarına adekvat olaraq diversifikasiyalaşdırılmalıdır; − qeyri-xammal və təbii ehtiyatlar əsaslı iqtisadi fəaliyyət istiqamətləri dəyərləndirilməli, dünya təcrübəsi fundamental araşdırılmalı, yeni baxdığımız tədqiqat probleminə adekvat desək, “qeyri-neft sektorunun inkişafı” və “qeyri- neft sektorunun ixrac potensialının artırılması” prioritetləri müəyyənləşdirilməlidir; − qeyri-neft sektorunun ixrac potensialının stimullaşdırılması üzrə dövlət dəstəyi mexanizmlərinin real iqtisadi sektorlara adekvatlığı qiymətləndirməli, bu sahənin dövlət tənzimlənməsi istiqamətləri təkmilləşdirilməlidir və s. Tədqiqatçı alim V.Burmistrov xarici-iqtisadi siyasət modelinə dövlət tərəfindən bir qrup vacib elementlərin – ixrac siyasətinin əsaslarının, onunla bağlı dünya ölkələri ilə iqtisadi və texniki əməkdaşlığın prioritet meyarlarını, ixrac əməliyyatlarının maliyyələşdirmə prinsiplərinin və bu istiqamətdə kredit-maliyyə mexanizmlərinin müəyyənləşdirilməsini, valyuta tənzimləmələrini, ixracın ölkə kənarında baş verən əməliyyat tsikllərinin maliyyə dayanıqlılığının sabit təminatını, daxili və xarici investisiyalarla bağlı tənzimləyici mexanizmlərin və sairlər daxil edilməsini vacib saymışdır. Rusiyalı tədqiqatçı D.Sırtsov müasir dövrdə ixracın dəstəklənməsi sistemini Şək. 1.2.-dəki kimi vermişdir.
21
Şək. 1.2. xracın dəstəklənməsi sistemi üzrə əsas tədbirlər və alətlər. xrac istehsalının inkişafının stimullaşdırılması Vergi güzəştləri xrac infrastrukturunun inkişafının dəstəklənməsi nkişafa güzəştli kreditlərin və qrantların verilməsi Elmi tədqiqat və konstruktor işlərinə subsidiyalar
Birbaşa xarici investisiyaların stimullaşdırılması xrac – idxalın kreditləşdirilməsi Birbaşa maliyyə dəstəyi xracatçılar-idxalatçılara kredit üzrə ödənilmiş %lərin bir hissəsini qaytarılması Sığorta
Zəmanət xracatçı kompaniyalara birbaşa subsidiyalar (ÜTT tərəfindən qadağandır) Sərgi-yarmarka fəaliyyətinə maliyyə dəstəyi nkişafa rəsmi kömək xracın dəstəklənməsi Maliyyə tədbirləri xraca dəstək tədbirləri Ticarət siyasəti tədbirləri xracatçı kompaniyaların informasiya-məsləhət təminatı Ölkənin beynəlxalq bazarlarda müsbət imicinin yaradılması Xarici ölkələrdə ixracatçı kompaniyaların dəstəklənməsi
xracatçıların mükafatlandırılması tədbirləri Digər tədbirlər Milli kompaniyaların ixracı inkişaf etdirmək üzrə beynəlxalq təşkilatlarda fəaliyyətinin təşkili qtisadi diplomatiyası Xüsusi iqtisadi zonaların yaradılması Kiçik və orta biznesə dəstək tədbirləri
Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|