Microsoft Word Az?rbaycanda su ehtiyatlar?n?n t?s?rrufat v? ekoloji ?h?miyy?t? dissertasiya doc docx
Yüklə 492,88 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Afrika 11 120 85 35 15 165 110
Alman alimi Hansın fikrincə planetimizdə içməli su həyatın əsasını təşkil edir.
nəinki mineral xammal və kənd təsərrüfatının inkişafı üçün vasitədir. O,həm də mədəniyyətin həqiqi göstəricisi, həyatsız yerə dirilik gətirən “canlı qandır”.
Akademik Həsən Əliyev suyun ekoloji əhəmiyyəti haqqında yazmışdır: “Susuz təbiət də, həyat da ola bilməz.Su da çörək kimi hamıya,hər şeyə,həmişə lazımdır.”
Dünyanın müxtəlif regionlarında su ehtiyatlarından istifadə növü olduqca müxtəlifdir. Sudan ən çox kənd təsərrüfatında istifadə olunur. Ədəbiyyat məlumatlarına görə kənd təsərrüfatında hər il 3500-3600 km 3 su işlədilir, bunun 70 faizi suvarmaya sərf olunur.Kənd təsərrüfatında istifadə olunan suyun miqdarı sənayedə olduğundan 3,4-4 dəfə artıqdır. Hazırda dünyada 250 mln hektara yaxın kənd təsərrüfatı bitkiləri və bağlar, plantasiyalar suvarılır. Hər hektara təxminən 12-14m 3 su verilərsə, suvarmaya 2800-3000km 3 su sərf olunur.( Nəbiyev, 2000) Dünyada suvarmaya sərf olunan suyun miqdarı 1 saylı cədvəldə verilir. Göründüyü kimi, suvarılan torpaqların sahəsi ən çox Asiyada yerləşir. Praktiki olaraq burada suvarma bütün ölkələrdə tətbiq edilir. Suvarılan sahələrin əsas massivləri kontinentin cənub və şərqində yerləşir, onun çox hissəsində çəltik becərilir.Bununla belə Asiyanın bütün suvarılan torpaqlarının 2/3-dən çoxu yalnız üç ölkənin payına düşür (Çin, Hindistan və Pakistan) və təxminən 1000 km 3 su sərf olunur,bu dünyada suqəbuledicilərdən suvarmaya işlədilən suyun yarısına qədərini təşkil edir. Asiyanın bütün ölkələrində suvarmaya sərf olunan suyun miqdarı bütün digər su istehlakçılarını xeyli ötüb keçir və təxminən 82% təşkil edir. Avropada bütövlükdə bu rəqəm 30-u keçir.
Cədvəldən göründüyü kimi suvarma üçün şirin su ehtiyatlarının xeyli hissəsindən istifadə olunur və ¾-ü geri qaytarılmır. Tarlalardan drenaj şə bəkəsilə qayıdan sular tarlalarda alaqlara və zərərverici həşəratlara qarşı işlədilən müxtəlif maddələrlə (pestisidlər) və mineral gübrələrlə güclü çirklənməyə məruz qalır.
Suyun kammunal-məişətdə istifadəsi. Su ehtiyatlarının sərfinin bu növündə şəhər və kənd əhalisinin sudan istifadəsi nəzərdə tutular. Bu zaman suyun keyfiyyətinə xüsusi tələbat sürülür. Hazırda əhali tərəfindən istifadə olunan suyun ümumi həcmi ildə 250 km 3 -i keçmişdir. Lakin Yer kürəsi ə halisinin 4%-i sudan kifayət qədər,yəni adambaşına sutkadakı 300-400 litr (onda 10%-i yaxşı keyfiyyətli içməli sudur) su işlədilir, Afrikada və Asiyada yerləşən əhalinin 2/3-i üçün sudan istifadə 10 dəfə azdır.
Ş
Amerika 29 330 215 115 35 390 260 140 Cənubi Amerika 9 70 55 15 11 95 70 25 Avstraliya və Okeaniya 2 20 10 3 3 20 15 5 Keçmiş SSR 20 260 180 80 24 300 210 95 Dünya bütövlükdə 228 2210 1620 583 272 2600 1900 700 Yüklə 492,88 Kb. Dostları ilə paylaş:
|