Last variant of the book pub

67 
dişi boyunca yerləşən, böyük cinsiyyət do-
daqları nahiyəsinə çixan kor uclu kisəşəkilli 
çıxıntıdır. Qadınlarda anadangəlmə  çəp qa-
sıq yırtıqları zamanı yırtıq kisəsi rolunu oy-
nayır. Bu zaman yırtıq möhtəviyyatı böyük 
cinsiyyət dodaqları nahiyəsinə  çıxaraq  şiş-
kinlik əmələ gətirir. 
 
Oddi sfinkteri və ya qara ciyər – 
mədəaltı  vəzi axacağı ampulunu büzən 
əzələ (sphincter Oddi seu m.sphincter 
ampulae ductus hepatopancreaticae) 
ümumi öd və  mədəaltı  vəzi axacağının 
birləşməsindən  əmələ  gəlmiş genişliyin 
(ampulun) çevrəsi boyunca onikibarmaq 
bağırsağın enən hissəsində böyük 
məməciyin (Fater məməciyinin) divarında, 
həlqəvi saya əzələ liflərindən  əmələ  gəlmiş 
törömədir (
şək
. 
54, 6
).  
O, qara ciyər – mədəaltı vəzi axacağı sistemi 
ilə onikibarmaq bağırsaq arasında təzyiqlər 
fərqini təmin edərək ödün və  mədəaltı  vəzi 
şirəsinin onikibarmaq baöırsağa keçməsini 
tənzimləyir, bağırsaq möhtəviyyatının 
axacaqlar sisteminə düşməsinin qarşısını alır 
və ödün öd kisəsində toplanması üçün 
əlverişli  şərait yaradır. Onun uzunmüddətli 
yığılması baş verdiyi hallarda ödün və 
mədəaltı  vəzi  şirəsinin bağırsağa keçməsini 
çətinləşir. Bu isə axacaqlar sistemində 
təzyiqin artmasına, nəticədə öd yollarının və 
mədəaltı  vəzi axacağının genişlənməsinə  və 
xroniki pankreatitin baş verməsinə  səbəb 
olur. 
İlk dəfə olaraq XVII əsrin ortalarında ingilis 
anatomu Frensis Qlisson tərəfindən aşkar 
olunub, lakin onun quruluşunu və fizioloji 
xüsusiyyətlərini  öyrənən italyan fizioloqu 
və anatomu Rucero Oddinin şərəfinə belə 
adlandırılmışdır. 
 
Orağabənzər bağ (lig. falciforme he-
patis) ventral mesoqastriumdan əmələ  gəl-
miş bağ olub, diafraqmanın aşağı səthi ilə qara 
ciyərin diafraqma səthi arasında sagital istiqa-
mətdə yerləşmişdir (
şək.108,7
). Qara ciyərin 
diafraqma səthini sağ  və sol paylara bölür. 
Uzunluğu 8 – 15sm, eni isə 4 – 7 sm–dir. Ba-
ğın arxa ucu orta xətt üzrə yerləşir, ön ucu isə 
orta xətdən 4 – 9 sm sağa meyl edir. Onun 
aşağı ucunda göbək venasının mənfəzinin 
tutulmasından  əmələ  gəlmiş qara ciyərin 
girdə bağı yerləşir. 
 
Orağabənzər kənar (margo falcifor-
mis) enli fassiyanın qalınlaşmasından  əmələ 
gəlmiş törəmə olub, gizli deşiyi bayırdan, 
yuxarıdan və  aşağıdan  əhatə edir. Yuxarı  və 
aşağı buynuzlardan ibarətdir (
şək. 109 –2,6
). 
Şəkil 108. Qara ciyər (yuxarıdan görünüşü) 
 
1 – lig.triangulare dextrum; 2 – diafraqma; 3 – lig.corona-
rum hepatis; 4 –  lig.triangulare sinistrum; 5 – appendix 
fibrosa hepatis; 6 – lobus sinister; 7 – lig.falciforme hepa-
tis; 8 – lig.teres hepatis; 9 – fissura lig.teretis; 10 – margo 
inferior; 11 – vesica fellea; 12 – lobus dexter.  

---

68 
Yuxarı buynuz qasıq qabarından 2 sm aralı 
qasıq bağına, aşağı buynuz isə gizli venanın 
bud venasına açılan yerində daraq fassiyasına 
keçir.  
 
Oval dəlik (foramen ovale) döldə 
ürəyin sağ və sol qulaqcıqlarını bir – birindən 
ayıran qulaqcıqlararası arakəsmənin üzərində 
yerləşən ovalşəkilli dəlikdir (
şək. 91,9
). Onun 
vasitəsilə aşağı boş venadan gələn qan sağ qu-
laqcığa keçir. Döl anadan olduqdan sonra  
həmin dəlik qapanaraq oval çuxura çevrilir. 
Oval dəliyin tamam bağlanması  uşağın 
həyatının birinci ilinin sonunda baş verir. 
Uşaqlarda oval dəliyin qapanmaması qulaq-
cıqlararası arakəsmənin qüsuruna səbəb olur 
və cərrahi yolla müalicə tələb edir. 
 
Оvuc arterial qövsləri (arcus palmares), 
səthi və dərin olmaqla, iki qrupa bölünür. 
Ovucun səthi arterial qövsü mil arteriya-
sının səthi ovuc şaxəsi ilə dirsək arteriyası-
nın ovuca davam edən  əsas kötüyünün bir-
ləşməsindən əmələ gəlmişdir (
şək.110A
). Bu 
qövs ovucun orta fassial yatağının aponev-
rozaltı toxuma qatında, ovuc aponevrozu ilə 
barmaqları bükən əzələlərin vətərləri arasın-
da yerləşir və noxudabənzər sümüyü ikinci 
barmağın ovuc – barmaq şırımının bayır kə-
narı ilə birləşdirən xəttin orta 1/3 hissəsinə 
proyeksiya olunur. Onun zirvəsi, adətən, da-
raq sümüklərinin orta 1/3 hissəsi səviyyəsin-
də olur. Səthi ovuc qövsünün qabarıq tərə-
findən distal istiqamətdə 3 ədəd barmaqların 
ümumi ovuc arteriyaları – aa.digitales pal-
mares communes  ayrılır. Bu arteriyalar II, 
III və IV barmaqlararası sahələrə istiqamət-
lənirlər, əldarağı sümüklərinin başları səviy-
yəsində  dərin arterial qövsdən gələn ovuc – 
əldarağı arteriyaları ilə anastomozlaşırlar və 
daraq – falanqa oynaqları səviyyəsində və ya 
onlardan 0,8 – 1,0 sm distal tərəfdə barmaq-
ların xüsusi arteriyalarına – aa.digitales pal-
mares propriae bölünürlər. 
Ovucun dərin arterial qövsü qövsü  mil 
arteriyasının əsas kötüyünün davamı ilə dir-
sək arteriyasının dərin ovuc şaxəsinin birləş-
məsindən  əmələ  gəlmişdir (
şək.110B,25
). Bu 
qövs  əldarağı sümüklərinin  əsası  və sümük-
arası  əzələlərin proksimal hissələri üzərində 
sümükarası fassiyanın altında yerləşir. O, 
daraq sümüklərinin yuxarı 1/3 – də bükücü-
ləri saxlayan bağdan 1 sm aşağıya proyek-
siya olunur. Onun bayır 1/3 hissəsi bayır fas-
sial yataqda baş barmağı yaxınlaşdıran  əzə-
lənin arxasında, içəri 1/3 hissəsi isə orta fas-
sial yataqda barmaqları bükən  əzələlərin 
Şəkil 109. Oval çuxur nahiyəsi 
 
1 – lig. inguinale; 2 – cornu superius; 3 – funiculus sper-
maticus; 4 – nodus lymphaticus Rosenmülleri–Pirogowi;  
5 – lamina profunda fasciae latae; 6 – cornu inferius;  
7 – a. et v. femoralis; 8 – margo falciformis fasciae latae; 
9 – nodi lymphathici inguinales superficiales. 

---