Last variant of the book pub

75 
bənzər bağırsaq arteriyası ilə anastomozlaşır. 
Ona görə də, cərrahi əməliyyatlar zamanı bu 
şaxələrdən birinin bağlanılması bağırsağın 
qan təchizatının pozulmasına səbəb olmur. 
 
Roland şırımı və ya mərkəzi şırım (sul-
cus Rolandi seu centralis) frontal istiqamətdə 
beyin yarımkürələrinin yuxarı – bayır səthində 
alın və təpə payları arasında yerləşərək, onları 
bir – birindən ayıran şırımdır (
şək. 32
).  
Rozenmüller çuxuru (udlaq cibi – re-
sessus pharyngeus) eşitmə borusunun udlaq 
dəliyinin və boru yastığının arxasında yerləş-
miş cibdir.  
 
Rotter düyünləri (döş  əzələləriarası 
limfa düyünləri – nodi lymphatici inter-
pectorales) döş əzələlərinin arasında yerləş-
miş limfa düyünləri olub, süd vəzisinin əsa-
sından limfanı toplayır və  həmçinin, retro-
mammar limfa düyünlərinin aparıcı limfa 
damarlarını qəbul edir (
şək. 15,8
). 
 
Rozenmüller – Piroqov düyünü budun 
ön nahiyəsində, damarlar sahəsinin içəri bu-
cağında, daxili bud həlqəsinin üzərində yer-
ləşən limfa düyünüdür (
şək. 109,4
).  
 
Sappey kələfi (məmə dairəciyiətrafı 
limfatik kələf)
 
süd vəzisinin məməcikətrafı 
çevrəsi nahiyəsində bilavasitə  dəri və pre-
Şəkil  115. Rixter yırtığı (divaryanı boğulma) 
Səkil 116. Köndələn çənbərbağırsaq artеriyaları 
 
1 – vissеral pеritоn səfhəsi (kəsik xətti); 2 – flexura coli dextra; 3 – colon transversum; 4 – çənbərbağırsağın оrta və sоl 
artеriyaları arasında anastоmоz (arcus arteriosus Riоlani); 5 – flexura coli sinistra; 6 – a. colica sinistra; 7 – mesocolon 
transversum; 8 – a. colica media; 9 – arterial qövslər. 

---

76 
mammar toxuma sahəsində yerləşən səthi 
areolar limfa kələfidir (
şək. 15A,11
). Bu 
kələfi təşkil edən limfa damarları 
məməcikətrafı çevrədən, süd vəzisinin 
parenximasının çox hissəsindən limfanı 
toplayır. Limfa damarlarının bir qismi 
məməcikətrafı sahədən  əks tərəfə keçərək, 
səthi dəri limfa damarları ilə anastomozlaşır 
və  dərin areaolar kələfə keçirlər. Kələfi 
təşkil edən dəri limfa damarları böyük klinik 
əhəmiyyətə malikdir. Belə ki, süd vəzisi 
xərçənginin metastazları zamanı onlar erkən 
infiltrasiyalaşdığından dəri üzərində 
görünürlər və buna metastazların  «dəri 
cığırı» əlaməti deyilir. 
 
Sappey venaları (göbəkətrafı venalar – 
vv.paraumblicales) qara ciyərin girdə bağı-
nın daxilində gedən 4 – 5 ədəd venalar olub, 
qarının ön divarından venoz qanı toplayaraq 
göbək venası vasitəsilə qapı venasına açılır 
və porto – kaval (aşağı boş vena ilə qapı ve-
nası arasında) anastomoz əmələ  gətirir. Bu 
venalar diaqnostik baxımdan böyük əhəmiy-
yət kəsb edirlər. Belə ki, qapı venası siste-
mində durğunluq (sirroz, qapı venasının sı-
xılması və s.) baş verən zaman göbəkətrafı ve-
nalar genişlənərək göbək ətrafında ilanabənzər 
venoz yumaq əmələ  gətirirlər, buna cərrahlar  
«meduza başı»  sindromu deyirlər (
şək. 117
).  
 
Sibson fassiyası (plevraüstü fassiya – 
fascia suprapleuralis) boyunun bayır üçbu-
cağının dərin toxuma sahəsində boyundaxili 
fassiyanın pariyetal səfhəsindən  əmələ  gəl-
miş günbəz  şəkilli fassial törəmə olub, VII 
boyun fəqərəsinin köndələn çıxıntısının ön 
kənarı ilə I qabırğanın içəri kənarı arasında 
çəkilmişdir. Üzəri kiçik pilləli  əzələlərdən 
ayrılmış az sayda əzələ lifləri ilə örtülmüş-
dür. Bəzən döş  qəfəsinin yuxarı  dəliyinin 
(girəcəyinin) diafraqması da adlandırılır. 
 
Sorgius düyünü süd vəzisiətrafı limfa 
düyünlərinin III qabırğa səviyyəsində, böyük 
döş  əzələsinin bayır kənarının altında, ön 
dişli  əzələnin  III dişciyi üzərində yerləşən 
ən böyüyüdür (
şək. 15A –1b
). Böyük klinik 
əhəmiyyətə malik olan bu düyün süd 
vəzisinin xərçəngi və bəzi infeksion xəstəlik-
ləri zamanı, digər limfa düyünlərinə nisbə-
tən, ilkin dəlalət kimi,  daha erkən zədələnir 
və böyüyür. 
 
Silvi su kəməri (beyinin su kəməri – 
aquaductus cerebri) uzunluğu 1,0 – 1,5 sm,  
diametri 0,8 – 1,0 mm olan kanaldır, III 
mədəciklə IV mədəciyi birləşdirir (
şək. 118
). 
Daxildən ependim ilə örtülmüşdür.  Beyin – 
Şəkil 117. «Meduza başı» 

---

77 
onurğa beyini mayesinin dövranı yolları 
müxtəlif səviyyələrdə (Monroy dəliyi, Ma-
jandi dəliyi, Silvi su kəməri) tutula və hidro-
sefaliyaya səbəb ola bilər. Bu zaman beyində 
baş verən pozğunluqların ağırlıq dərəcəsi və 
xarakteri tutulma yerinin lokalizasiyasından 
asılı olur. Beyin – onurğa beyni mayesi sis-
teminin tutulması ən çox Silvi su kəməri na-
hiyəsində baş verir. Buna səbəb beyin şişlə-
rinin çox vaxt arxa kəllə çuxurunda Silvi su 
kəmərinin yaxınlığında inkişaf etməsidir. 
 
Silvi  şırımı  və ya bayır  şırım (sulcus 
Silvi seu lateralis) beyin yarımkürələrinin 
yuxarı – bayır səthində sagital istiqamətdə 
yerləşmiş  şırım olub alın, təpə  və gicgah 
paylarını bir – birindən ayırır. Ön dəliklən-
miş maddədən başlayaraq yarımkürələrin ba-
yır səthi ilə arxaya doğru gedir və kənarüstü 
qırışıqla hüdudlanır (
şək. 32
). 
 
Simon üçbucağı boyunun ön səthində 
içəridən qayıdan qırtlaq siniri, bayırdan 
ümumi yuxu arteriyası  və yuxarıdan aşağı 
qalxanabənzər arteriya ilə əhatə olunmuş sa-
hədir. Bu sahə qalxanabənzər vəz üzərində 
aparılan cərrahi  əməliyyatlar zamanı topo-
qrafik oriyentir və qadağan zona hesab olu-
nur. Belə ki, qayıdan qırtlaq siniri qalxana-
bənzər vəzi üzərində aparılan cərrahi əməliy-
yatlar zamanı asanlıqla zədələnə  və disfoni-
yaya (səsin pozulmasına) səbəb ola bilər.  
 
Sioni siniri və ya Hofer siniri (ürəyin 
depressor siniri – n.depressor cordis) azan 
sinirin boyun hissəsindən çıxan yuxarı ürək 
sinirlərinin ən yuxarı şaxəsi və yuxarı qırtlaq 
sinirindən ayrılan  şaxələrin birləşməsindən 
əmələ gəlir, yuxu arteriyasının üzəri ilə aşa-
ğıya doğru gedir, səthi və  dərin ürək kələf-
lərinin əmələ gəlməsində iştirak edir.  
Bu sinirin qıcıqlanması ürək döyüntülə-
rinin yavaşımasına və aortada təzyiqin düş-
məsinə səbəb olur. 
 
Sirkə kasası (acetabulum) ətrafında qal-
ça, qasıq və oturaq sümüklərini birləşdirən bud 
sümüyünün başı ilə birləşməyə məxsus oynaq 
çuxurudur (
şək.119,4
). Içərisində bud sümü-
yünün başı ilə birləşməyə məxsus aypara oy-
naq səthi, ortasında bud sümüyü başının 
girdə bağının bağlanmasına məxsus sirkə 
kasası çuxuru və  aşağı  kənarında isə sirkə 
Şəkil 118. Beyinin sagital kəsiyi (Silvi su kəməri oxla 
göstərilmişdir) 
 
1 – nuc.preoptici; 2 – region hypothalamica anterior;  
3 – nuc.dorsomedialis; 4 – nuc.paraventricularis; 5 – regio 
hypothalamica intermedia; 6 – nuc.hypothalamicus posterior; 
7 – sulcus hypothalamicus; 8 – regio hypothalamicus poste-
rior; 9 – n.oculomotorius; 10 – nuc.corporis mamillaris;  
11 – nuc.tuberales; 12, 13 – hypophysis; 14 – nuc.infun-
dibularis; 15 – n.opticus; 16 – nuc.supraopticus; 17 – nucleus 
hypothalamicus ventromedialis. 

---