Kiş 2012 / sayi 60 01-18 bilig

•
 Aliağaoğlu, Narlı, Edebî Miras Turizmi ve Türkiye’de Edebî Mekânlar 
•
 
4 
• 
bilig 
KIŞ 2012 / SAYI 60 
miras turizmi, sosyo-kültürel miras turizminin başlıca çeşitleri arasındadır. 
Bu çeşitlerden biri de “Edebî Miras Turizmi”dir.  
Edebî Miras Turizmi  
Edebî mekânlar, edebî kişiler ve onların eserleriyle ilişkili alanları ifade 
etmektedir. Bu açıdan ele alınırsa, edebî miras turizmi, edebî mekânların 
turizm amacıyla tüketilmesi anlamına gelmektedir. Edebî miras turizmi, 
çeşitli nedenlerle turist çekmektedir. Başka bir anlatımla edebî miras tu-
rizminin kendine özgü çekicilikleri vardır. Bu çekicilikler, mekânın nadir 
ve genel nitelikleri olarak iki başlık altında incelenebilir. Genel nitelikler, 
mekânın başka çekiciliklerini (erişebilirlik, turistik güzergâh üzerindeki 
konum, doğal ve başka kültürel çekicilikler, değişik hizmet ve imkânlar) 
ifade ederken, nadir nitelikler edebî çekicilikleri ifade etmektedir. Bu çeki-
ciliklerden biri edebî kişiliklerin yaşamıyla ilişkili, örnek olarak onların 
yaşadığı, çalıştığı yerlerdir. Başka bir anlatımla edebî veya artistik yerler, 
ziyaretçilerin anlam yüklediği ve bu anlamın değerine bağlı olarak ziyaret-
çileri kendine çeken yerlerdir. Bu anlam, bir roman okumadan kaynakla-
nabileceği gibi yazar veya artistin hayatının bilinmesinden de kaynaklan-
maktadır. Buna bağlı olarak yazarların romanlarında veya çeşitli eserlerin-
de geçen mekânlar başka bir çekicilik olarak ortaya çıkmaktadır. Bu alan-
lar, gerçek veya kurgusal (hayali) olanın bir araya gelmesi ile önem kazanan 
mekânlardır. Üçüncü önemli neden, hikâye veya romanın geçtiği yerin, 
toplum için önemli olan anlamıdır. Bu anlam, bir keder zamanı veya ana-
vatanın kaybedilmesi anlamını taşıyabilir. Son çekicilik, edebiyattan çok, 
yazarın yaşamında dramatik bir olayı ifade etmektedir. Örnek olarak ede-
biyatçı olmayan fakat sanatçı Van Gogh’un evi, sanatıyla ilgili olmayan 
ancak onun ölümüyle ilgili olarak çok sayıda ziyaretçi çekmektedir (Her-
bert 1996, Herbert 2001).  
Yöntem 
Printice (1993) sık başvurulan “Tourism and Heritage Attractions” (Tu-
rizm ve Miras Çekicilikleri) adlı eserinde, miras çekiciliklerini 23 alt baş-
lıkta ele almaktadır. Bunlardan biri de tarihî kişilerle ilgili çekiciliklerdir. 
Yazar ve ressamlarla ilgili yer ve alanlar bu çekiciliklere dâhildir. Edebî 
mekânlar ve coğrafi görünümler, farklı bakış açılarıyla ele alınmıştır. Bun-
lardan biri belirli bir yazar veya metnin eleştirisel olarak ele alınmasıdır. 
Coğrafi bakış açısı, olaya yer yönelimli olarak bakmaktadır. Coğrafi çalış-
malarda konu bölgesel, humanistik ve yapısalcı yaklaşımlı olarak irdelen-
mektedir (Smith 2003). Bu çalışmada, ilgili yayınlar başlığı ile yer yöne-

---

•
 Aliağaoğlu, Narlı, Edebî Miras Turizmi ve Türkiye’de Edebî Mekânlar 
•
 
5 
• 
KIŞ 2012 / SAYI 60 
bilig 
limli çalışmalara yer verilmektedir. Çalışma Türkiye’yi konu aldığı için yer 
yönelimli olmak gibi bir özelliğe sahiptir. Çalışmada Herbert’in (2001) 
edebî miras turizmi çekicilikleri sınıflandırması kullanılmıştır. Ancak bu-
rada genel nitelikler dikkate alınmamış, nadir nitelikler, yani edebî çekici-
likler üzerinde durulmuştur. Türkiye’de edebî kişilerin yaşama alanları 
tespit edilirken, Kültür Bakanlığı tarafından yayımlanmış olan “Türkiye 
Müzeleri” adlı eserde, müze durumuna getirilmiş yazar evleri dikkate 
alınmıştır. Yazarların roman ve eserlerinde geçen gerçek veya hayali 
mekânların tespiti için yeni Türk edebiyatında kaynak taraması yapılmış-
tır. Edebî açıdan Türk toplumu için hayati öneme sahip olan olay konu-
sunda Çanakkale Savaşları örnek olarak seçilmiştir.  
İlgili Yayınlar 
Squire’e göre (1994: 103-120), turizm ile kültür ve toplum arasında geniş 
ölçülü ilişkiler mevcuttur. Edebiyat turizmi, sadece edebî etkilerin bir fonksi-
yonu değildir. Turizm, bir dizi kültürel anlam ve değerlerin anlatıldığı bir 
araçtır. Yazar, çalışmasında, Johnson’un kültürel dolaşım diyagramını kullan-
mıştır. Diyagramın birçok uygulama alanı mevcuttur. Bunlardan bir tanesi de 
turizm ve turist deneyiminin kültürel anlamlarının anlaşılmasının gelişimini 
sağlamasıdır. Daha açık bir anlatımla diyagram, turizm, kültür ve toplum 
arasında karşılıklı ilişkilerin mevcut olduğu fikrini ortaya koymaktadır.  
Makalede Beatrik Potter’in göl alanında (Lake District) edebiyat turistleri-
nin miras deneyimini ele almaktadır. Çalışmada, turistik deneyim kullanı-
larak edebî miras elemanları ile ilişki kurmak, daha da önemlisi, diğer 
sosyal ve kültürel değerlerle edebî miras turizmi arasındaki bağlantı vurgu-
lanmaktadır. Potter çocuklar için yazmış olduğu hikâyelerde, göl alanında 
bulunan bir köy olan Sawrey’de, Tepe Başı Çiftliği’nde ve onun yakınında 
yer alan yazlık evler ve bahçeleri sıkça kullanmıştır. Özellikle Tepe Başı 
Çiftliği (Hill Top Farm), Potter’in bıraktığı şekilde korunmakta ve yazarın 
anısına kullanılan, kamuya açık bir müze durumunda bulunmaktadır. Bu 
müze, çocuklardan çok yetişkinler tarafından ziyaret edilmekte ve onları 
çocukluklarına geri götürdüğü gibi onlarda özgün İngiliz kırsal alanı izle-
nimini bırakmaktadır.  
Herbert (1996: 77-84), artistik ve edebî miras turizminin sosyal yapılaş-
ması ile ilgili teorik bilgi verdikten sonra, Fransa’da bulunan üç artistik ve 
edebi mekânı ele almaktadır. Bunlar, Normandiya kıyısında bir turistik 
merkez olan Cabourg, Brittany’de bulunan Pont-Aven, Paris’in kuzeyinde 
Oise vadisindeki Auvers-sur-Oise’dir. Cabourg, yazar Marcel Proust ile 

---