Kerbela’yi doğru okumak
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Eklektik Politik Ekonomi YaklaĢımları: Gücün Yapısallığı
65 SavaĢ‟ın, Realist teorinin kavramsal araçlarının öngöremediği ve kapsamlı analizini yapamadığı bir biçimde sona ermesiyle birlikte, “güvenlik-merkezli yüksek politika” yaklaĢımları literatürdeki önceliğini kaybetmeye baĢlamıĢ, ABD‟nin Soğuk SavaĢ‟ı, askeri ve ekonomik gücünün ötesinde güç unsurları- nın da katkısıyla kazandığı yönündeki argüman kısa sürede akademik literatür- deki “güç” tartıĢmalarının merkezine yerleĢmiĢtir. Bu eksende “gücün maddi olmayan unsurlarına vurgu yapan” Nye, geliĢtirdiği “yumuĢak güç” araĢtırma programıyla, ikinci boyut tartıĢmalarının literatürdeki görünürlüğünü arttırmıĢ- tır. Nye “yumuĢak güç” kavramını, gücün sadece neyin-kime-nasıl yaptırıldığı ile ilgili olmayıp, aynı zamanda “hangi konuların tartıĢma masasından uzak tutulduğunu” belirleme kapasitesiyle ilgili olduğunu vurgulayan bir yaklaĢım çerçevesinde incelemektedir. Ġlk defa Bachrach ve Baratz 15 tarafından geliĢtiri- len ve “gündem belirleme gücü” (agenda-setting power) olarak isimlendirilen bu yaklaĢımdan hareketle Nye, “güç” kavramını “bir aktörün istediği sonuçları elde etmek için diğerlerini etkileme kapasitesi” olarak tanımlamakta, “diğerle- rini etkilemenin” ise (i) zorlama, (ii) teĢvik, (iii) cazibe olmak üzere üç temel yöntemi bulunduğunu belirtmektedir. 16 Buna göre “yumuĢak güç, bir aktörün fikirlerinin ya da siyasi gündemi belirleme gücünün diğer aktörlerin tercihlerini belirleyecek cazibede” operasyonalize edilmesine dayanmaktadır. 17 Nye‟a göre bir ülkenin “yumuĢak güç” kapasitesi (i) kültür, (ii) politik değerler ve (iii) dıĢ politikası olmak üzere üç sütun üzerinde ve devlet ile devlet-dıĢı aktörlerin denklemde yer aldığı çok-aktörlü bir zeminde yükselmektedir. 18 “Güç” kavra- mını sadece devletlerin tekelindeki bir unsur olmaktan kurtaran Nye, aynı za- manda gücün maddi olmayan temellerini ortaya çıkarması açısından da literatü- re önemli bir katkı yapmıĢtır. 19
Eklektik Politik Ekonomi YaklaĢımları: Gücün Yapısallığı “Güç” kavramının üçüncü boyutunu, hem maddi hem de maddi olma- yan unsurları dikkate alan fakat bu unsurları uluslararası ekonomik sistemin
Relations and World Politics, Harvard University Press, Massachusetts, 1973; Robert O. Keo- hane, After Hegemony: Cooperation and Discord in the World Political Economy, Princeton University Press, Princeton, 1984. 15 Peter Bachrach ve Morton S. Baratz, “Decisions and Non-decisions: An Analytical Frame- work”, American Political Science Review, Cilt 57, Sayı 3, 1963, ss. 632-642. 16 Joseph S. Nye, “Notes for a Soft-power Research Agenda”, in Felix Berenskoetter ve M. J. Williams (eds.), Power in World Politics, Routledge, London, 2007, ss. 162-172. 17 Joseph S. Nye, “The Changing Nature of Power”, Political Science Quarterly, Cilt 105, Sayı 2, 1990, ss. 177-192. 18 Joseph S. Nye, Soft Power: The Means to Success in World Politics, Public Affairs, New York, 2004, s. 11. 19 Bu kavramsal çerçeveye paralel olarak maddi olmayan güç unsurlarını devletlerin geliĢmiĢliği bağlamında ele alan bir çalıĢma için bk. Peter Evans, “In Search of the 21 st Century Develop- mental State”, Center for Global Political Economy, Working Paper No. 4, December 2008.
66 yapısal kısıtları ve bölüĢüm dinamiklerinin entegre bir parçası olarak analiz eden eklektik politik ekonomi yaklaĢımları oluĢturmaktadır. 20 Susan Strange‟in öncülüğünü yaptığı bu çerçevede “iliĢkisel güç” ya da “pazarlık gücü” yerine “yapısal güç” kavramına önem verilmektedir; yapısal güç, “devletlerin, kurum- ların, çıkar gruplarının ya da bireysel aktörlerin hareket çerçevesini belirleyen ekonomik yapıların iĢleyiĢ biçimini Ģekillendirme ve belirleme” gücüdür. 21 Bu
açıdan yapısal güç, iĢlerin nasıl yapılacağını ve etkileĢim içindeki değiĢik ak- törlerin nasıl hareket edeceklerini belirleyen kurumsal çerçeveyi Ģekillendire- bilme kapasitesidir. 22
Strange, yapısal gücü, “birincil yapılar” (primary structures) ve “ikincil yapılar” (secondary structures) olarak sınıflandırmaktadır. Birincil güç yapıla- rında güvenlik yapısı, üretim yapısı, finans yapısı ve bilgi yapısını ele alırken; ikincil güç yapılarında ulaĢım yapısı, ticaret yapısı, enerji yapısı ve refah yapı- sını incelemektedir. 23 Özetle yapısal güç, sadece iliĢkisel pazarlık kabiliyetine odaklanan ekonomik ve politik güçten ziyade her bir alanda tesis edilmiĢ olan güç yapısındaki (güvenlik, finans, bilgi vs.) iliĢkiler ağını organize eden yapısal dinamiklere odaklanır. Diğer taraftan yapısal güç, her bir münferit güç alanında ayrıca hükmünü icra eder. Yani bir devlet ticaret yapısında “oyun kurucu” ak- tör konumundayken, bilgi yapısında “lideri takip eden” konumda olabilir. Bu açıdan Strange, gücü dar bir çerçevede tek bir kanala hapsetmekten ziyade gücün farklı kanallardan ancak birbiriyle etkileĢim içerisindeki mekanizmalarla operasyonalize edildiğini vurgulamaktadır. Buna göre bir aktör, yapısal güç alanlarının her birinde ne kadar geniĢ bir hâkimiyet alanına sahipse, o nispette “güç” olmak ve daha önemlisi “oyun kurmak” iddiasında bulunabilir. Gücün Mekân-Coğrafya Boyutu: “Bölgesel Güç” Kavramı
20 Aslında Nye da ilerleyen dönemki çalıĢmalarında “yumuĢak güç” ile “sert güç” kavramlarının birlikte Realpolitik zeminde yer aldığını vurgulamıĢ, hatta kimi zaman “sert güç” unsurlarının dahi “yumuĢak güç” gibi operasyonalize edilebileceğini belirtmiĢtir. Hatta Nye, bu amalgamasyona “akıllı güç” (smart power) adını vermiĢtir. Bu açıdan burada bahsedilen gücün üçüncü boyutuna iliĢkin eklektik politik ekonomi yaklaĢımıyla Nye arasında paralellik kurulabi- lir. Ancak Nye, temel bir açıdan bu metinde incelenen politik ekonomi yaklaĢımlarından ayrıl- maktadır. Nye, her Ģeye rağmen, aktör temelli bir yaklaĢım geliĢtirmekte, ekonomik iliĢkileri bir yapısal bütünlük içerisinde ele almamaktadır. Bu açıdan “yumuĢak güç” kavramının temellerinin ve nasıl ortaya çıktığının analizini de yap(a)mamaktadır. Oysa bizim bahsettiğimiz politik eko- nomik yaklaĢımları, ekonomik üretim ve bölüĢüm dinamiklerini bir totalitenin parçası olarak incelemekte, parçanın konumunu ve gücünü bütünün bir mekanizması çerçevesinde analiz etme- yi amaçlamaktadır. 21 Susan Strange, “An Eclectic Approach”, içinde Craig N. Murphy ve Roger Tooze (eds.), The New International Political Economy, Lynne Publishers, Boulder, 1991, s. 34. 22 Burada kastedilen sadece maddi kurumlar ya da bürokratik mekanizmalar değil, aynı zamanda yazılı olmayan normlar, kurallar, teamüllerdir. 23 Susan Strange, States and Markets, Pinter Publishers, London, 1988. Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|