Kerbela’yi doğru okumak

 

 

67 

Devletlerin  güçlerini  projekte  ettikleri  bir  mekân-coğrafya  olması  ge-

rekmektedir ki bu gereklilik güç tartıĢmalarının bir alt-kategorisi olan “bölgesel 

güç” tipolojilerinin tartıĢılmasını gerekli kılmaktadır. Esasında “bölgesel güç” 

tabiri hem “bölge” hem de “güç” gibi iki muğlâk kavramın bir araya gelmesiyle 

ortaya çıkan daha da karmaĢık bir kavrama iĢaret etmektedir.

24

 Güç kavramına 

yukarıda değinildiği için bu noktada “bölge” kavramını tartıĢmak ve “bölgesel 

güç”  kavramının  literatürdeki  yerini  tespit  etmek  yerinde  olacaktır.  Zira 

Buzan‟ın belirttiği üzere “bölge kavramı çok sıklıkla kullanılmakta fakat nadi-

ren  açık  bir  Ģekilde  tanımlanmaktadır.”

25

  Kavramın  doğasına  iliĢkin  mevcut 

muğlâklığa  ve  dört  baĢı  mamur  bir  bölge  tanımı  yapılmasının  zorluğuna  rağ-

men literatürde kabul edilmiĢ tanımlardan birinin sahibi William Thompson‟a 

göre  bölgesel  karakterdeki  alt-sistemlerin  üç  temel  özelliği  vardır:  (i)  coğrafi 

yakınlık/bitiĢiklik,  (ii)  aktörler  arasındaki  etkileĢimin  yoğunluğu  ve  düzenlili-

ğinin alt-sistemin bir yerindeki değiĢikliğin diğer noktaları etkilemesine neden 

olacak  derinlikte  olması  ve  (iii)  bölgeye  ait  en  az  iki  devletin  ve  uluslararası 

sistemdeki diğer aktörlerin bölgenin ayırıcı vasıflarına dair farkındalığının ol-

ması.

26

 Bu kriterleri sağlayan coğrafi kümelenmelerde baĢat yönlendirici oyun-

cu olma iddiasındaki aktörlere “bölgesel güç” denilmektedir. Bu çalıĢma kap-

samında “bölgesel güç” Stefan Schirm‟in çizdiği çerçeve ekseninde tanımlana-

caktır.

27

 Buna göre; 



 

“Bölgesel güç” olma iddiasındaki aktör bu niyeti ekse-

ninde bir “rol tanımına” sahip olmalı ve bunu diğer bölge aktörle-

riyle iliĢkilerinde hissettirmelidir. 



 

Maddi güç kaynaklarına sahip olmalı, bu eksende aske-

ri gücüne ilaveten ekonomik ve diplomatik/organizasyonal kapasi-

teye sahip olmalıdır. 



 

“Bölgesel güç” iddiasındaki aktörün liderlik iddiası ek-

seninde kendisine biçtiği “rol tanımı” diğer bölge aktörleri tarafın-

dan da kabul görmeli ve hatta küresel sistemin iĢleyiĢinde belirle-

yici olan aktörlerce de bu “rol tanımı” kabul edilmelidir.  



 

Maddi  ve  yumuĢak  güç  unsurlarına  dayalı  güç  projek-

siyonu sonuç verebilmelidir. 

                                                           

24

  Detlef  Nolte,  “How  to  Compare  Regional  Powers:  Analytical  Concepts  and  Research  Ques-

tions”, Review of International Studies, Cilt 36, 2010, ss. 881-901.   

25

Barry Buzan, “The Asia-Pacific: What Sort of Region in What Sort of World?” içinde Christo-

pher  Brook  ve  Anthony  McGrew  (ed.),  Asia-Pacific  in  the  New World  Order,  Routledge,  Lon-

don, 1998, s. 68.    

26

William Thompson, “The Regional Subsystem: A Conceptual Explanation and a Propositional 

Inventory”, International Studies Quarterly, Cilt 17, Sayı 1, 1973, s. 101.   

27

 Stefan A. Schirm, “Leaders in Need of Followers: Emerging Powers in Global Governance”, 

European Journal of International Relations, Cilt 16, Sayı 2, 2010, ss. 197-221.  

---

 

 

68 

Özetlemek gerekirse, belirlenmiĢ bir bölge içerisinde bir aktörün “böl-

gesel güç” olduğunu saptayabilmek için realist ve liberal teorilerin vurguladığı 

gibi askeri, ekonomik ve yumuĢak güç unsurlarına sahip olunmalıdır. Buna ek 

olarak, sosyal inĢacı teorilerin vurguladığı, bahse konu aktörün bir “rol tanımı” 

olması  ve  bu  rol  tanımının  diğer  bölge  ülkeleri  nazarında  bir  karĢılığının  bu-

lunması gerekmektedir.

28

  Ayrıca  farklı  güç  unsurlarına  dayalı  güç  projeksiyo-

nun sonuç vermesi de önemli bir faktördür. 

Ana  hatlarıyla  yukarıda  değindiğimiz  literatürün  de  gösterdiği  üzere 

hem “güç” hem de “bölgesel güç” kavramı, çok-boyutlu, çok-düzlemli ve bağ-

lam-temellidir.

29

  Türkiye‟nin  Ortadoğu‟ya  iliĢkin  bölgesel  gücüne  dair  her  in-

celemede bu husus göz önünde bulundurulmalı, sadece araçlar/imkânlar bazın-

da değil, aynı zamanda sonuçlar açısından da çok-boyutlu bir analiz yapılmalı-

dır. Bu açıdan bakıldığında yukarıda tartıĢılan gücün üç boyutunun da denkle-

me  dâhil edilmesi  yerinde olacaktır.  Bu  keyfiyet,  kanaatimizce,  epistemolojik 

ve  metodolojik  hassasiyetleri  tamamen  göz  ardı  etmeyen  analitik  eklektizmi 

gerekli kılmaktadır.

30

 Bu çalıĢmada, bu kaygı göz önünde bulundurularak, gü-

cün her üç boyutunu ele alan bir analiz çerçevesi benimsenecektir. Realist oku-

lun  “askeri  ve  “ekonomik”  güç  vurgusu  dikkate  alınacak,  liberal  çerçevenin 

“yumuĢak güç” vurgusu ampirik temele dayandığı ölçüde denkleme dahil edi-

lecek  ve  eklektik  politik  ekonomi  yaklaĢımlarının  çıkıĢ  noktası  kabul  ettiği 

“yapısal  güç”  vurgusu,  Türkiye‟nin  Ortadoğu‟daki  bölgesel  güç  kapasitesini 

belirlemeye çalıĢırken makro-çerçeve olarak “mümkünün sınırlarını” çizmekte 

kullanılacaktır. Dolayısıyla bu çalıĢmada incelenecek olan parametreler, Türki-

ye‟nin diplomatik gücü, ekonomik gücü ve yumuĢak gücüdür ve bu parametre-

                                                           

28

  Bu  konuda  detaylı  bir  çalıĢma  için  bk.  Miriam  Prys,  “Hegemony,  Domination,  Detachment: 

Differences  in  Regional  Powerhood”,  International  Studies  Review,  Cilt  12,  Sayı  4,  2010,  ss. 

479-504.  Sosyal  inĢacı  teorilerin  bölgesel  güç  tartıĢmalarındaki  yeri  ve  önemi  için  bk.  Andrew 

Hurrell,  “Some  Reflections  on  the  Role  of  Intermediate  Powers  in  International  Institutions”, 

içinde Andrew Hurrell et al., Paths to Power: Foreign Policy Strategies of Intermediate States, 

Latin  American  Program,  Woodrow  Wilson  International  Center,  Working  Paper  No.  244, 

Washington, DC, 2000.   

29

Bu konunun detaylı analizi için bk. David Baldwin, “Power and International Relations,” içinde 

Walter  Carlsnaes,  Thomas  Risse  ve  Beth  A.  Simmons  (ed.),  The  Oxford  Handbook  of  Interna-

tional Relations, Oxford University Press Oxford, 2002, ss. 177-191.      

30

  “Analitik  eklektizm”,  Katzenstein  ve  Sil‟in  belirttiği  gibi  paradigmalar  arasında  bilinçli  bir 

diyalog baĢlatmak suretiyle araĢtırmanın „özgürlük alanını‟ geniĢletebilir. Her ne kadar teorileĢ-

menin  sadelik  (parsimony)  ilkesinden  feragat  edilse  de  analitik  eklektizm,  paradigmalar  arası 

verimli  bir  diyalog  baĢlatarak  gerçekliğin  karmaĢıklığına  daha  da  yakınlaĢılmasına  imkân  tanı-

maktadır. Ancak farklı paradigmaların varlığını tanıyan ve onların gerekliliğini kabul eden “ana-

litik eklektizm” ile değiĢik paradigmaları tek bir kavramsal çerçevede eritmeyi hedefleyen “teo-

rik sentezcilik” birbirine karıĢtırılmamalıdır. Bu konuda bir tartıĢma için bk. Peter Katzenstein ve 

Rudra  Sil,  “Eclectic  Theorizing  in  the  Study  and  Practice  of  International  Relations”,  içinde 

Christian Reus-Smit ve Duncan Snidal (eds.), The Oxford Handbook of International Relations, 

Oxford University Press, Oxford, 2008, ss. 109-130.      

---