Kerbela’yi doğru okumak
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tablo 4.
- KiĢi baĢına GSYĠH (SGP, dolar) Ġnsani kalkınma indeksi Küresel
77 Türkiye‟nin küreselleĢme temelli sürdürülebilir büyüme performansı, bölgesel politik ekonomi dengelerinde referans ülke niteliğine katkı sağlayarak Türkiye‟nin “ticaret devleti” potansiyelini arttırmıĢtır. 45 Bu sayede Türkiye, bölgenin ikinci en büyük nüfusuna sahip ülke olmasının yanında, en büyük ekonomiye sahip Ortadoğu ülkesi konumundadır (bk. Tablo 4). Ayrıca ekono- mik dinamizm, Türkiye‟nin Ortadoğu halkları açısından aynı zamanda bir cazi- be merkezi haline gelmesine katkı sağlayan bir “yumuĢak güç” unsuruna dö- nüĢmüĢtür. Örneğin, TESEV‟in yaptığı kamuoyu araĢtırmasına göre Türki- ye‟nin bir model olabileceğini söyleyen katılımcıların yüzde 32‟si Türkiye‟nin demokrasisini, yüzde 25‟i de ekonomisini ön plana çıkarmaktadır. 46 Lübnanlı siyasetçi el Ahdab da bu durumu Ģu Ģekilde ifade etmektedir; “Bizim açımızdan Türkiye çok önemli iç gelişmeler kaydetti, çünkü bir kişi, insanların daha yüksek yaşam standartlarına, daha fazla bir GSMH’ye ve daha iyi ekonomiye sahip olabildiğini görebiliyor.” 47
Tablo 4. Türkiye‟nin “Bölgesel Güç” Potansiyeli (BaĢlıca Maddi Unsurlar, 2010)
/milyon Nüfus yaĢ kompozisyonu (16-64 yaĢ, toplam içinde yüzde) GSYĠH (milyar dolar) KiĢi baĢına GSYĠH (SGP, dolar) Ġnsani kalkınma indeksi Küresel rekabet indeksi Mısır
81,1 63,4
219 5.840
0,62 81
Ġsrail 7,6
62,3 217
28.292 0,872
24 Ġran
74 71,8
357 11.891
0,702 69
Türkiye 73
67,1 735
13.359 0,679
61 Kaynak: TÜİK
KarĢılıklı bağımlılık teorileri çerçevesinde ekonomik geniĢlemenin Türkiye‟nin Ortadoğu‟da bölgesel güç olma potansiyeline üç kanaldan katkı sağlaması beklenir. Ġlk olarak, artan ticari bağlantılar iliĢkilerde ortak çıkar alanlarının geniĢlemesine imkân sağlayarak, bölgesel sorunların çözülmesinde ekonomik kazanç dinamiğinin “pratik bir el” olarak kullanılması yönünde bir motivasyon ortaya çıkarabilir. Bu sayede “yüksek politika” (high politics) alanı tabir edilen konularda sorunlar ilk elde çözülemese bile, “düĢük politika” (low
45 Kemal KiriĢçi, “The Transformation of Turkish Foreign Policy: The Rise of the Trading State”, New Perspectives on Turkey, Sayı 40, 2009, ss. 29-57; Mustafa Kutlay, “Economy as the „Practical Hand‟ of „New Turkish Foreign Policy‟: A Political Economy Explanation”, Insight Turkey, Cilt 13, Sayı 1, 2011, ss. 67-89. 46 Mensur Akgün ve Sabiha Gündoğar, Ortadoğu’da Türkiye Algısı 2011, TESEV, Ġstanbul, 2012. 47 Yazarların Lübnanlı siyasetçi Misbah el Ahdab ile mülakatı, 27 Ekim 2011, Ankara.
78 politics) alanlarında artan iĢ birliği mekanizmalarıyla iletiĢim kanalları açık tutulabilir. 48 Ġkincisi, devlet-dıĢı aktörlerin etkinliğinin artması, karĢılıklı iliĢki- lerin bürokratik mekanizmaların tüketiciliğinden ve siyaset sarkacının aĢırı salınımından kurtarması beklenir. Üçüncüsü, neo-fonksiyonalist teorilerin de vurguladığı biçimde ikili iliĢkilerde artan bağlantı sayısı ve maddi refah artıĢı beklentisi ticaret avantajına sahip ülkenin diğer(ler)i üzerinde, yumuĢak güç unsurlarını projekte edebilmesi ve ilgili diğer aktörün tercihlerini etkileyebil- mesi açısından yeni mekanizmaların devreye sokulmasını mümkün hale getire- bilir. 49
“ortak çıkar” algısının da katkısıyla “bölgesel cemaat” kimliğinin içselleĢtiril- mesi ve Hurrell‟in tabiriyle “kognitif bölgesellik” nosyonunun yerleĢmesine zemin hazırlaması söz konusu olabilir. 50 2001 krizinden sonraki süreçte özellik- le Arap Baharının bölgesel fay hatlarını tetiklediği döneme kadarki sürede yu- karıda çerçevesi çizilen politik ekonomi dinamikleri Türkiye‟nin Ortado- ğu‟daki aktörlük iddiasına katkı sağlamıĢtır. Türkiye‟nin geçirdiği iç politik ekonomi dinamiklerine ek olarak küresel sistemdeki dönüĢüm de Ortado- ğu‟daki ticaret ve yatırım potansiyelini olumlu etkilemiĢ, Ortadoğu‟da bölge- selleĢmenin derinliği artmıĢtır. 51 Bu kapsamda, Türkiye‟nin hedefi, Davutoğlu tarafından komĢu ülkelerin lokomotif önemi olan Türk ekonomisi ile bütün- leĢmesi olarak belirtilmiĢtir. 52 Türkiye açısından da Ortadoğu alternatif pazarlar arasında önemi artan bir bölgeye dönüĢmüĢtür. 2002-2010 döneminde Ortado- ğu ile olan ihracatının Türkiye‟nin toplam ihracatı içindeki payı yüzde 6‟dan yüzde 16‟ya yükselmiĢ, Ortadoğu ile toplam ticaret hacmi ise 3,9 milyar dolar- dan 23,6 milyar dolara çıkmıĢtır. Türkiye, Ortadoğu ülkeleriyle toplam ticare- tinde büyük bir ticaret fazlası vermeyi baĢarmıĢ, bu dönemde ihracatı 2,2 mil- yar dolardan 18 milyar dolara yükselmilĢtir.(bk.Tablo.5.1. ve 5.2.)
48 Robert O. Keohane ve Joseph S. Nye., “An Introduction,” içinde Robert O. Keohane ve Joseph S. Nye (eds.), Transnational Relations and World Politics, Harvard University Press, Massachusetts, 1973. 49 Neo-fonksiyonalist teoride bu durum “niyet edilmeyen sonuçlar” (unintended consequences) Ģeklinde izah edilmektedir. Konuya iliĢkin Ernst Haas‟ın öncü çalıĢması için bk. Ernst B. Haas, The Uniting of Europe: Political, Social, and Economic Forces 1950-1957, Stanford University Press, Stanford, 1968. Ernst Haas‟ın yaklaĢımının kapsamlı bir incelemesi için bk. Philippe C. Schmitter, “Ernst B. Haas and the Legacy of Neofunctionalism”, Journal of European Public
50 “Bölgesel cemaat” kavramı için bk. Mohammed Ayoob, “From Regional System to Regional Society: Exploring Key Variables in the Construction of Regional Order”, Australian Journal of International Affairs, Cilt 53, Sayı 3, 1999, ss. 247-260. “Kognitif bölgesellik” kavramı için bk. Andrew Hurrell, “Regionalism in Theoretical Perspective”, içinde Louise Fawcett ve Andrew Hurrell (ed.), Regionalism in World Politics, Oxford University Press, New York, 1995. 51 Bu noktada birçok ülke Türkiye ile ekonomik iliĢkilerini daha ileri boyutlara taĢıma arzusunu ortaya koymuĢtur. Suriye, Ürdün ve Lübnan bu kapsamda değerlendirilebilir. Sedat Laçiner, “Ortadoğu Kapıları Açılırken: Gül‟ün Ürdün Ziyareti, USAK Stratejik Gündem, 2 Aralık 2009. 52 Bk. dipnot 34. Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|