Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
Musiqi.Opera.Balet 170
Yüklə 6,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ə d ə b i y y a t
- İ n t e r n e t d ə
404 Musiqi.Opera.Balet 170 illiyi Sadıqcan 1846-1902 2016 Mirzə Sadıq Əsəd oğlu Sadıqcan 1846-cı ildə Şuşa şəhərində, kasıb bir ailədə anadan olmuşdur. Bütün şuşalı- lar kimi Sadıq da kiçik yaşlarından öz gücünü xalq mahnılarının və muğam- larımızın ifası sahəsində sınamışdır. Mirzə Sadığı o vaxt Şuşada seçilib- sayılan müəllimlərdən biri Xarrat Qulu Məhəmməd oğluna şagird vermişlər. On səkkiz yaşında səsini itirsə də, ustasının yanında qazandığı biliklər Mirzə Sadıqın gələcək fəaliyyətində müstəsna rol oynamışdır. Bundan son- ra o, tütək, ney, kamança və tar çalma- ğı öyrənmişdir. Bunların hamısında öz gücünü sınayandan sonra tarın üzərində dayanmışdır. Mirzə Sadıq Mirzə Əli Əskərin an- samblında ikinci rolda olan kaman- ça çalırmış. Lakin bir dəfə müəllimi xəstələnir və Sadıq tarda çalıb öz fe- nomenal bacarıqını nümayiş etdirmək imkanı tapır. Mirzə Sadıq Şuşadakı məşhur ədəbi və musiqili məclislərin işində fəal iştirak etmişdir. Onu xalq arasında Sadıqcan çağı- rırdılar. Mirzə Sadıq əvvəlcə kamança ifaçısı Ata Bağdagül oğlu ilə birlikdə Şərqin böyük müğənnisi Hacı Hüsü- nü müşaiyət etmişdir, sonra isə Şu- şalı xanəndə Məşədi İsinin üçlüyünə keçmişdir. 1880-ci ildə onu üçlüyün tərkibində İrana - Təbrizə, Nəsrəddin şahın oğlu Müzəffərəddin Qacar Mirzənin toy məclisinə dəvət etmişlər. Toyda çox sənətkarlar çalıb-oxuyur, la- kin Hacı Hüsü ən yaxşı xanəndə, Sa- dıqcan isə ən gözəl tarzən sayılaraq, fəxri “Şiri-Xurşid” ordeni ilə təltif olu- nurlar. Sadıqcan qısa bir müddətdə bütün Qafqazın birinci tarzəni olmuşdur. Sa- dıqcana qədər tarı diz üstündə çalırdılar. O, özünün virtuoz bacarığından istifadə edərək, ilk dəfə tarı sinəsinə qaldırdı. Mirzə Sadıq həmçinin tarın simlərini çoxaldaraq onların yerləşməsini dəyişdi. Bundan başqa o, həm də ta- rın çanaq quruluşunu dəyişərək, onun möhkəmliyini artırmaqla alətin ümu- mi çəkisini azaltmış oldu. Sadıqcanın rekonstruksiyasına qədər tarın 5 simi vardı. Simlərin sayını on birə çatdırdı, artıq tonları götürüb, tarda cəmisi 17 ton saxladı. Musiqiçilər bundan sonra yeniləşmiş tarı “möcüzə”, Sadıqcanı isə “tarın atası” adlandırmağa başladılar. Tarzən 1901-ci ildə Şuşada təşkil olunmuş Birinci Şərq konsertində işti- rak etmişdir. Orada ilk dəfə tarda “Ma- hur” muğamını tək, solo ifa etmişdir. Mirzə Sadıq Əsəd oğlu Sadıqcan 1902-ci ildə doğma şəhəri Şuşada vəfat etmişdir.
405 Aktyor Teatr.Kino 135 illiyi Hüseyn Ərəblinski 1881-1919 2016 Hüseyn Məmməd oğlu Xələfov (Hüseyn Ərəblinski) 1881-ci ildə Bakı şəhərində anadan olmuş- dur. Tam adı Hüseynbala, soyadı Xələfovdur. Təxəllüsünü general Ba- lakişi Ərəblinskidən götürmüşdür. İlk təhsilini mollaxanada alan gələcəyin görkəmli aktyoru maddi çətinliklə əlaqədar məktəbi buraxmağa məcbur olmuşdur. Yoxsul uşaqlarının məktəbə götürülməsinə şərait yaradan Həbib bəy Mahmudbəyov gənc Hüseynin də özünün müəllim işlədiyi “Üçüncü rus- tatar” məktəbinə qəbul edilməsinə yar- dım etmişdir. Hüseyn Ərəblinskinin teatr sənətinə gəlişinin səbəbkarı da məhz Həbib bəy olmuşdur. O, Cahangir Zeynalovla birgə Mirzə Fətəli Axundovun əsərlərindən birini tamaşaya qoymaq istərkən epi- zodik rollar üçün aktyor tapmamış və bu işə Hüseyn də daxil olmaqla öz şagirdlərini cəlb etmişdir. Səhnəyə ilk dəfə 16 yaşında çıxmış, “Lənkəran xa- nının vəziri”ndə mehtəri oynamışdır. Ona bu rolu tapşıran Cahangir Zeynalov aktyorun istedadına heyran qalmışdır. 1897-ci ildən 1900-cü ilədək yalnız kiçik rollarda çıxış edən aktyor teatr- dakı uğurları 1903-1904-cü illərdə ya- radılan Müsəlman Artistləri Cəmiyyəti ilə sıx bağlıdır. Belə ki, 1905-ci ildə Lənkərana qastrol zamanı “Müsibəti- Fəxrəddin” tamaşasında əsas rolu oy- nayacaq aktyor qəflətən xəstələnir. Məcburiyyət qarşısında qalan truppa rəhbərliyi bu rolu Hüseynə tapşırır. Bu rolu böyük məharətlə oynayan Hüseyn Ərəblinski çox keçmədən istedadlı akt- yor kimi tanınmağa başlayır. Şöhrətin zirvəsinə Otello roluyla yüksəlmiş Ərəblinskini “ürək və zəka sənətkarı” adlandırıblar. Gur səsi, boy-buxunu, yaraşığı və əlbəttə, fitri istedadı onun səhnə uğurunda az rol oynamayıb. Aktyor “Nicat” Teatr Cəmiyyətində baş rejissor kimi fəaliyyət göstərmiş və teatr mühitində bir sıra yeniliklərə imza atmışdır. O, əldə bilet satmağı, qapı-qapı gəzib tamaşaçı toplama- ğı qadağan etmiş, aktyorlara məvacib müəyyənləşdirmiş, mövhumatı təbliğ edən əsərləri repertuardan çıxarmışdır. Bir çox dünya klassiklərinin, eləcə də, rus dramaturqlarının əsərlərini ilk dəfə Azərbaycan səhnəsinə gətirən, 1908- ci ildə “Leyli və Məcnun” operası- nın ilk quruluşçu rejissoru da Hüseyn Ərəblinski olmuşdur. “Neft və Milyonlar Səltənətində” filmi Ərəblinskinin çəkildiyi ilk və son filmdir. Hüseyn Ərəblinski 1919-cu il mart ayının 17-də dayısı oğlu Əbdülxalıq tərəfindən qətlə yetirilmişdir. Məzarı Bakıdakı Fəxri Xiyabandadır.
Hacıbabayev, A. Səhnə andı: Hüseyn Ərəblinski haqqında xatirələr /A.Hacıbabayev; red. Q.Məmmədli.-Bakı: Yazı- çı, 1982.-126 s. Məmmədov, M. Hüseyn Ərəblinski: həyatı və ya- radıcılığı /M.Məmmədov; red. S.Hüseynova.-Bakı: Azərnəşr, 1973.-59 s. Cəbrayıloğlu, E. Sənətkarların faciəli taleyi //Ədalət.- 2013.-13 aprel.-S.9. Elçin. Sənətkarın taleyi (Ərəblinski) /Elçin //Azərbaycan.- 2012.- №11.- S.11-48. Zümrüd. Bu gün Hüseyn Ərəblinskinin xatirə günüdür /Zümrüd //Səs.- 2011.- 17 mart.- S.12. İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.az.wikipedia.org www.adam.az Yüklə 6,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|